بیشترین تعداد نمادهای منفی در معاملات روزانه تالار شیشه‌ای از آبان ۹۹ مشاهده شد
رکورد ۷ ماهه ریزش بورس
آیا واكنش بورس‌بازان بهتغییرات نرخ دلار آزاد در كوتاهمدت منطقی است؟
در این میان تالار شیشه‌ای شاهد افت قیمت‌ها در ۸۷درصد از کل نمادهای معامله‌شده بود که از میانه آبان‌ماه نظیری برای آن نمی‌توان یافت. اینطور که به‌نظر می‌آید سرمایه‌گذاران محتاط بازار سرمایه در نظر دارند با مشاهده نخستین روزهای کاهشی در قیمت دلار آزاد تجربه سال گذشته را پیش‌روی خود قرار دهند و با بیش‌واکنشی نسبت به‌آن، سرمایه خود را از گردونه معاملات سهام خارج کرده و با کوچ به‌مقاصد امن‌تر نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله از اثرگذاری ریسک بر دارایی خود بکاهند.
دوربرگردان انتظارات؟
چند وقتی است که فراز و فرود قیمت‌ها در بازار سرمایه مجددا بیش از هر زمانی مورد توجه مردم قرار گرفته و بسیاری که در سال ۹۹ سعی کردند تا در بخت‌آزمایی بورس تهران که به‌لطف تورم شکل گرفته بود، شرکت کنند، بار دیگر سعی کرده‌اند تا در این بازار بخت خود را بیازمایند و تا جایی‌که می‌توانند در مقابل تورم انتظاری و کسری‌بودجه سنگین دولت که احتمال تورم را بیشتر کرده از دارایی و پس‌انداز خود محافظت کنند. این در حالی است که میل به‌سرمایه‌گذاری در میان مردم سبب‌نشده تا تجربه تلخ سال گذشته و ریزش یکباره قیمت‌ها که برای بسیاری از مردم عادی دور از انتظار بود از خاطره‌ها پاک شود. دقیقا به‌همین دلیل است که در سال‌جاری با وجود افزایش قابل‌توجه نقدینگی شاهد حرکت پرشتاب بهای سهام همانند سال گذشته نبوده‌ایم و بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد نه‌‌تنها به‌مانند آن دوره بی‌محابا اقدام به‌خرید سهام نکرده‌اند بلکه با اتخاذ احتیاط بیشتر در معاملات خود در عمل سعی بر آن داشتند تا ریسک‌های سال گذشته به‌آنچه که در این مدت بر سر بازار آمد را در معاملات خود لحاظ کنند. طبیعتا در چنین شرایطی دور از انتظار نیست که این بخش از سرمایه‌گذاران و به‌تبع آنها سرمایه‌گذاران حقوقی نسبت به‌وقت‌های زیادی دست به‌ماشه‌تر باشند و با هر تکانه‌ای که از نظر خود خطرناک ارزیابی می‌کنند، اقدام به‌فروش هیجانی سهام کنند. مخصوصا در زمانی‌که قیمت‌ها در بازار ارز کاهشی شود و این مهم‌ترین عامل روانی پیش‌برنده قیمت‌ها در بازار سهام رو به‌افول بگذارد، از این‌رو به‌نظر می‌رسد که آنچه در روز دوشنبه در بورس تهران اتفاق افتاده رویکردی از همین دست بوده که به‌واسطه واهمه مردم از تکرار تجربه تلخ سال گذشته به‌وقوع پیوسته است. مهم‌ترین شاخص بازار سهام روز گذشته ریزشی دور از انتظار را شاهد بود و در حالی‌که ظرف چند‌ماه اخیر تقریبا بدون‌وقفه رشد می‌کرد، در پایان معاملات روز دوشنبه ریزشی ۱۴/ ۳درصدی را به‌ثبت رساند. در حالی شاخص بورس روز گذشته عقبگرد بیش از ۴۹ هزار و ۴۰۰ واحدی را ثبت کرد که بسیاری انتظار داشتند تا پس از افت‌اندک روز یکشنبه بار دیگر این بازار به‌مدار صعودی برگردد اما موفق به‌کسب جایگاهی به‌جز پله یک میلیون و پانصد و بیست و سه هزار واحدی نشد. بازار سهام در شرایطی این رکورد مایوس‌کننده در افت میانگین وزنی قیمت‌ها را شاهد بود که عملکرد شاخص هم‌وزن نیز در این روز تعریفی نداشت و با افت ۱۸/ ۲درصدی کار خود را به‌پایان برد. همین امر سبب شد تا تحلیل عدم‌تقارن تقاضا در نمادهای سنگین و سبک بازار به‌مانند برخی از روزهای معاملاتی گذشته دیگر امری قابل‌اتکا نباشد و بتوان به‌راحتی گفت که بورس به‌عنوان مهم‌ترین بستر معاملات سهام کشور شاهد عقبگرد یک‌دست و تقریبا تمام‌عیار نمادها در روز دوشنبه بوده است؛ عقبگردی که از میانه بهمن‌ماه سال گذشته تا به‌این روز امری بی‌سابقه است. دیروز از ۳۴۴ نماد معامله‌شده در بورس تهران، قیمت پایانی ۴۲ سهم (۱۲درصد) مثبت بود و در مقابل ۳۰۰ سهم (۸۷ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. البته باید خاطرنشان کرد که فرابورس هم در روز گذشته جهت‌گیری همانند بورس تهران داشت و در حالی‌که برخی از نمادهای پر تراکنش این بازار نظیر «وهامون» شاهد رشد حداکثری قیمت بودند اما ۸۹ درصدی سهام در محدوده منفی دادوستد شدند و آیفکس نیز افت بیش از ۳درصدی را تجربه کرد.
روز رکوردهای کاهشی
در بررسی عملکرد بازار سرمایه در روز هشتم شهریور‌ماه اگرچه افت دماسنج تالار شیشه‌ای که بیشترین افت درصدی شاخص‌کل از ۱۸ بهمن ۹۹ بوده است، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل روانی تاثیر‌گذار بر بازار سرمایه دور از انتظار بود با این حال ذکر این نکته نیز ضروری است که در روز دوشنبه شگفتی‌سازی‌های بازار سرمایه تنها محدود به‌این عامل نبوده است. در این روز چند رکورد مهم کاهشی در بازار سرمایه شکسته شد که یکی از آنها بیشترین خالص فروش حقیقی از ۲۷ دی ۹۹ بود. بر این اساس معاملات روز دوشنبه در حالی به‌اتمام رسید که خالص تغییر مالکیت حقیقی به‌حقوقی تا سطح یک‌هزار و ۶۰۰میلیارد تومان افزایش یافت. نکته قابل‌توجه به‌ثبت رسیده از خروج پول حقیقی در این روز فرار ۶۰۰ میلیارد تومانی پول حقیقی از گروه فلزات اساسی بوده که در هفته‌های اخیر به‌لطف رشد قیمت ارز، صعود به‌نسبت مناسبی را تجربه کرده بودند. از مجموع ۳۹صنعت محاسبه شده، گروه فرآورده‌های نفتی با خالص خرید ۱۸۲ میلیارد تومانی حقیقی‌ها، تنها گروهی بود که ورود معنادار سرمایه سرمایه‌گذاران خرد را در این روز شاهد بود. در این میان شاید بتوان نکته امیدوار‌کننده در معاملات روز دوشنبه را ورود قابل‌توجه پول به‌صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله دانست. بیشترین میزان ورود پول حقیقی به‌صندوق‌های معامله‌پذیر از ۲ خرداد در این روز به‌ثبت رسید. بر این اساس روز گذشته خالص خرید حقیقی در etfها به۱۵۹ میلیارد تومان رسید که حکایت از بازگشت بخشی از سرمایه‌های خرد به‌پناهگاه‌های تقریبا کم ریسک به‌امید بازگشت روند صعودی به‌بازار سهام دارد.
از طرفی دیگر در این روز ارزش صف‌های فروش و تعداد آنها نیز مجددا به‌ابتدای خرداد‌ماه بازگشت که با توجه به‌کاهش چشمگیر تعداد و ارزش آنها در روزهای پایانی هفته قبل امری واقعا بعید به‌نظر می‌آمد. در این روز در بورس تهران، ۱۸ نماد (۵ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۴۴۸ میلیارد تومان داشتند و در مقابل شاهد تشکیل صف‌فروش در ۲۴۸ نماد بورسی به‌ارزش ۲۳۰۷میلیارد تومان بودیم. این میزان نماد که ۷۲ درصد از کل نمادهای معامله شده در این روز را شامل می‌شود از روز ۲ خرداد سال‌جاری به‌این‌سو مشاهد نشده بود. با این حال شاید بتوان رقم ناامیدکننده‌تر در بازار سهام را افزایش تعداد نمادهای منفی در بازار سهام دانست که از آبان‌ماه سال گذشته به‌این‌سو بی‌سابقه بوده است. به‌هر روی خروج سرمایه حقیقی در این روز که با خرید سهامداران حقوقی همراه بود، ارزش معاملات خرد را در بورس تهران به۸۹۶۴ میلیارد تومان رساند که نسبت به‌میانگین ماهانه افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.
ریسمان ترسناک بورس
از قدیم گفته‌اند که «مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد». این مثل را شاید بتوان توضیحی تمثیلی و دقیق برای شرایط این روزهای سرمایه‌گذاران در بازار سهام ایران دانست. با رونق گرفتن مجدد معاملات در بورس تهران طی ماه‌های اخیر برخی از مردم در شرایطی مجددا وارد گردونه معاملات این بازار شدند که همچنان تجربه تلخ سال ۹۹ را در ذهن داشتند و بسیاری از آنها با صف‌نشینی مداوم در طرف عرضه این بازار ماه‌های گذشته خاطره‌ای تلخ از دعوت دولتمردان به‌بورس را در ذهن ثبت کرده بودند. خاطره یادشده اگرچه تلخ بود با این حال در ذهن بسیاری این مفهوم را نیز نهادینه کرد که می‌توان در شرایط تورمی شدید که قیمت دلار و سایر دارایی‌ها هر روز بالاتر می‌رود، به‌لطف دامنه‌نوسان ۵ درصدی که هم در طرف عرضه و هم در طرف تقاضا انباشت ایجاد می‌کند، از آهنگ تورم جلو زد و هر کسی که زودتر بتواند از این گردونه خارج شود می‌تواند سود خوبی را نیز به‌دست بیاورد. این در حالی است که همین تجربه قبلی یعنی ریزش سنگین حدودا یک میلیون واحدی بورس تهران تنها در ظرف ۹ماه باعث شده بود تا بسیاری از مردم به‌همان شیوه سابق وارد این بازار نشوند و ضمن انجام اقدامات احتیاطی بیشتر این‌بار در نمادهای بزرگ‌تر بازار و با در نظر گرفتن حد سود کمتر معامله کنند. این امر سبب شد تا در طول بیش از دو‌ماه گذشته شاهد کوچ مداوم سرمایه‌های خرد از صنعتی به‌صنعت دیگر باشیم تا مانند آنچه که در پنج‌ماه نخست سال ۹۹ شاهد بودیم شاخص بورس به‌شکل یک دست و پیوسته رشد نکند. طبیعتا در چنین شرایطی با در نظر گرفتن این نکته که بسیاری از مردم رغبت به‌ورود سرمایه‌های سنگین خود را به‌این بازار نداشتند، طبیعی بود که هیجان خرید در این بازار شکل نگیرد و تجربه‌ای که پیش‌تر در اذهان عمومی شکل گرفته بود مردم را از گذشته محتاط‌تر کند. لاجرم چنین وضعیتی نیز حاصلی ندارد جز اینکه در آن بسیاری از مردم که سرمایه‌های اندک اما پر تعداد دارند، بازار سرمایه را به‌سمتی سوق بدهند که در آن نمادها با احتیاط فراوان خریده اما به‌راحتی برای نیفتادن در دام زیان فروخته می‌شوند. دقیقا به‌همین دلیل است که بسیاری بر آن شدند تا با استفاده از روش‌های سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله حضوری حرفه‌ای‌تر و با تجربه‌تر را در این بازار برای خود رقم بزنند.
نکته مهمی دیگری که در این میان باید در نظر گرفت این است که مقایسه خروج پول حقیقی در روز گذشته در کنار وزن بالای این نکته که ورود پول حقیقی به‌طور میانگین در دو‌ماه گذشته چندان زیاد نبوده، ما را به‌این مساله می‌رساند که همان ترس از ریسمان سیاه و سفید باعث شده تا در طول دو‌ماه گذشته بیشتر افرادی که اقدام به‌خرید سهام کرده‌اند، همان‌هایی باشند که در سال گذشته به‌گردونه معاملات بورس آمده‌اند و به‌سبب آنکه در طول این مدت زیان سرمایه این افراد به‌محدوده سر‌به‌سر نزدیک شده، بسیاری از این افراد نخواهند توانست زیان دوباره را تحمل کنند، از این‌رو طبیعی است که با کوچک‌ترین تکانه منفی اقدام به‌خروج دارایی خود از معاملات سهام کنند.
چسبیدگی دلاری بورس‌بازان
از ریسمان سیاه و سفید بورس که بگذریم می‌توان دومین عامل موثر بر افت سنگین قیمت‌ها در روز دوشنبه را کاهش قیمت دلار در بازار آزاد دانست که تاثیر روانی بسیاری بر سرمایه‌گذاران خرد بورس تهران دارد. این عامل هم در دوره اخیر صعود قیمت‌ها و هم در سال‌های گذشته و تقریبا در تمامی ادوار توانسته به‌فعالیت سرمایه‌گذاران در این بازار جهت بدهد. این در حالی است که از زمان تشکیل سامانه نیما بسیاری از نمادهای بورسی که اتفاقا تاثیر قابل‌توجهی بر نماگر اصلی بازار سهام دارند، از قیمت‌های ثبت‌شده در این سامانه اثر می‌پذیرند و در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت اثرپذیری چندانی از تغییرات بازار آزاد و نوسان‌های روزانه قیمت دلار ندارند. شاهد این مدعا رشد ۳/ ۲۲ درصدی قیمت دلار از ابتدای خرداد تا ۶ شهریور‌ماه است که به‌طور جدی اثر آن در بر قیمت سهام مشاهده می‌شود، در حالی‌که در طول همین مدت قیمت دلار نیمایی حول محور ۲۳ هزار تومان در نوسان بوده است. اینطور که به‌نظر می‌آید آنچه که منجر به‌در نظر نگرفتن این نکته از سوی فعالان خرد بازار می‌شود؛ دو عامل عدم‌آشنایی با‌ساز و کار سامانه نیما یا خوش‌بینی به‌تطبیق سریع قیمت‌ها در این سامانه با بازار آزاد است. از همین‌رو فعالان بازار سرمایه در طول سال‌های گذشته به‌ویژه در ماه‌های اخیر نگاهی جدی و اثر‌پذیر به‌تحولات روزانه بازار آزاد ارز داشته‌اند و همین امر سبب شده تا میان تغییرات قیمت در این بازار و نوسان شاخص اصلی سهام همبستگی قابل‌توجهی مشاهده شود.
