زیرساخت‌های کشور افراد را به خدمات متصل و کیفیت زندگی را حفظ می‌کند و بهره‌وری اقتصادی را افزایش می‌دهد که اکنون همه آنها توسط ویروس کرونا تهدید می‌شوند. تا‌ثیر همه‌گیری همچنان نامشخص است، اما ما می‌دانیم که این بار به خصوص برای کشورهای در حال توسعه سنگین خواهد بود. پس از پایان مرحله حاد بحران، دولت‌ها برای تسریع بهبود اقتصادی، ایجاد شغل، کاهش فقر و تحریک سرمایه‌گذاری‌های تولیدی بیش از هر زمان دیگری به زیرساخت‌ها احتیاج دارند. شکاف تا‌مین مالی چند هزار میلیارد دلاری وجود دارد که  با ترکیب این چالش‌ها، اکثر دولت‌ها حتی منابع عمومی کمتری برای سرمایه‌گذاری پس از بحران خواهند داشت و بسیج بخش خصوصی بر تا‌مین مالی پروژه‌ها بیش از هر زمان دیگری ضروری خواهد بود. اتفاق نظر کلی در مورد نیاز به منابع بیشتر برای زیرساخت وجود دارد. بانک جهانی تخمین می‌زند که کشورهای در حال توسعه برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار (SDG) مربوط به زیرساخت‌ها و ادامه مسیر برای محدود کردن تغییرات آب و هوایی بیش از ۲ درجه سانتیگراد، نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۵/ ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی دارند. مطالعات Gub’s Global Infrastructure Hub وابسته به سازمان ملل متحد و موسسه مک کنزی تا‌یید می‌کنند که شکاف تا‌مین مالی زیرساخت‌ها بسیار زیاد است و چندین برابر تریلیون در سال است. اکثر دولت‌ها به سادگی منابع مورد نیاز برای تا‌مین کامل نیازهای زیرساختی خود را ندارند که این امر مشارکت بخش خصوصی را ضروری می‌کند. شکاف تا‌مین مالی همچنان پابرجاست، حتی اگر فرض کنیم بیش از ۱۰۰ تریلیون دلار توسط صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های توسعه ملی کشورها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و سایر سرمایه‌گذاران نهادی سرمایه‌گذاری شود.

تامین مالی پروژه‌ای (Project Finance)

تامین مالی پروژه، روشی ویژه جهت تا‌مین مالی طرح‌هایی است که عمدتا در زمینه انرژی و بخش‌های زیربنایی فعال هستند. مفهوم کلی تا‌مین مالی پروژه، از طریق مقایسه دو روشی که دولت و نهادهای بخش خصوصی برای تا‌مین مالی پروژه‌های کلان در‌پیش گرفته‌اند؛ شرح داده می‌شود: زمانی که دولت وظیفه تا‌مین مالی این قبیل پروژ‌ه‌ها را به عهده می‌گیرد، به اختصاص بودجه‌ای که عمدتا از طریق درآمدهای مالیاتی یا دریافت وام‌های خارجی تا‌مین‌شده است؛ متکی است. هنگامی که مسوولیت تا‌مین مالی پروژه به عهده نهادهای بخش خصوصی است، پروژه را با ترکیبی از منابع مالی داخلی سازمان، وام خارج از سازمان و گاه سهام جدید تا‌مین مالی می‌کند. تامین مالی پروژه، نوعی از تا‌مین مالی است که چشم‌انداز سرمایه‌گذار (قرض‌دهنده) اساسا به بازده سرمایه‌گذاری حاصل از پروژه به دو صورت منبعی برای پرداخت مجدد و تضمین بابت ریسک مالی است. این نوع تا‌مین مالی، معمولا برای تا‌مین مالی تا‌سیسات عظیم، پرهزینه و پیچیده‌ای مانند معادن، نیروگاه‌ها، زیرساخت‌های حمل و نقل، محیط زیست و مخابرات کاربرد دارد.

سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) نیز تعریف دیگری از تا‌مین مالی پروژه را در متن قرارداد اعتبار صادرات ارائه می‌کند: تا‌مین مالی واحدهای اقتصادی ویژه که در آن تسهیلات‌دهنده متقاعد می‌شود تا‌ جریان نقدینگی و عواید آن واحد اقتصادی را به‌عنوان منابعی که از محل آن وام قابل بازپرداخت خواهد بود به‌عنوان دارایی‌های واحد اقتصادی وثیقه وام مد نظر قرار دهد.

مهم‌ترین چالش تا‌مین مالی: آماده‌سازی پروژه‌ها

داشتن مهارت کافی پروژه مهم‌ترین مانع تا‌مین مالی از بخش خصوصی بوده است. مطالعات نشان می‌دهد که هزینه آماده‌سازی پروژه تقریبا ۲ تا‌ ۱۰ درصد از کل هزینه پروژه است، یا بر اساس تجربیات ما در تسهیلات زیرساخت جهانی (GIF) به‌طور متوسط تا‌ ۳ درصد است. به‌عنوان مثال توسعه یک پروژه ۱۰۰ میلیون دلاری می‌تواند به سرمایه‌گذاری تقریبی ۳میلیون دلار برای مطالعات، طراحی‌ها، ارزیابی تا‌ثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی، ساختاردهی و تهیه توافق‌نامه‌های پروژه نیاز داشته باشد. در مقایسه با شکاف چند تریلیون دلاری، ۳درصد در هر پروژه برای هر دو بخش دولتی و خصوصی یک هدف قابل کنترل است. با وجود این، با توجه به مدت زمان طولانی برای آماده‌سازی پروژه‌های زیرساختی و عدم اطمینان ذاتی آنها، حتی ۳ درصد هم می‌تواند خطرناک و هم هزینه‌بر باشد. به همین دلیل اهداکنندگان و بانک‌های توسعه چندجانبه (MDB) باید بازی خود را افزایش دهند.

چرا دولت‌ها باید برای تهیه اسناد سرمایه‌گذاری کنند؟

دولت‌ها، تحت فشار زیادی برای نتیجه سریع تا‌مین مالی پروژه‌های زیرخود هستند، چون زیرساخت‌ها را به‌عنوان یک محرک اقتصادی می‌دانند. با این حال، مشکلات در توسعه زیرساخت‌ها - از جمله فساد، پروژه‌های «فیل سفید» که هیچ نتیجه‌ای برای کشورها از نظر توسعه اقتصادی و اجتماعی ندارند و تداوم بدهی‌ها می‌تواند تا‌ثیرات مالی شدیدی برای دولت‌ها داشته باشد و به اعتماد سرمایه‌گذاران آسیب برساند. واضح است که آنها بر معیشت مردم نیز تا‌ثیر عمیقی می‌گذارند.