پس از ۱۳ آبان، بازار سرمایه راه خود را پیدا میکند؟
سرنوشت انتخاباتی بورس تهران
رویای شاخص دومیلیونی که در اواسط تابستان محقق شد تداوم چندانی نداشت و در حالی که بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی میکردند شاخص بعد از گذشت از مقاومت دو میلیونی می‌تواند حتی به ۳ میلیون واحد هم برسد، شروع به ریزش کرد. همزمان با این ریزش و عقب‌نشینی شاخص کل بورس از رکوردهایی که قبلا زده بود، افزایش نرخ ارز شروع شد. با وجود آنکه تا پیش از آن شاخص کل به افزایش نرخ ارز واکنش مثبت نشان می‌داد و همزمان با آن یا با وقفه کوتاهی شروع به رشد می‌کرد، این بار نه‌تنها واکنشی به افزایش نرخ ارز نداشت بلکه با شدت بیشتری سقوط کرد و حتی وارد کانال یک میلیون و دویست هزار واحد شد. کارشناسان و تحلیلگران «انتخابات ریاستجمهوری آمریکا» را عامل تعیین‌کننده در روند بازار می‌دانند. آنان معتقدند گذشته از مدیریت سرگردان و کاهش اعتماد فعالان بورسی، بازار سهام به دلیل ریسک انتخابات آمریکا با خروج سرمایه و صف‌های فروش همراه شده است. انتخابات آمریکا باعث شده معامله‌گران وارد فاز احتیاط شوند و محافظه‌کاران بورسی فقط به تماشای روند بازار بسنده کنند و تا تعیین سرنوشت انتخابات در آمریکا دست نگه دارند.
سناریوهای پساانتخاباتی آمریکا در بورس
اغلب فعالان اقتصادی و بورسی که انتخابات ریاستجمهوری آمریکا را دنبال میکنند، دو سناریو پساانتخاباتی مطرح میکنند. برخی به استقبال ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان می‌روند و برخی دیگر چشم انتظار راهیابی جو بایدن، نامزد دموکرات‌ها به کاخ سفیدند.
آن دسته از فعالان بورسی که از ادامه ریاستجمهوری ترامپ حمایت میکنند، معتقدند هرچند تکیه مجدد ترامپ بر کرسی ریاستجمهوری آمریکا در کل برای ایران خوشایند نیست اما برای بازار سرمایه بهتر خواهد بود چون به موجب آن قیمت دلار بالا می‌رود و در نهایت شاخص کل بورس نیز رشد خواهد داشت. این دسته می‌گویند اگر اکنون بازار به رشد قیمت دلار واکنش نشان نمی‌دهد به این دلیل است که سرمایه‌گذاران نسبت به تثیبت قیمت دلار یا افزایش آن با دید تردید نگاه میکنند چرا که معتقدند در صورت انتخاب جو بایدن قیمت دلار در مدار نزولی قرار می‌گیرد. بنابراین دست نگه داشته‌اند تا سرنوشت انتخابات ریاستجمهوری آمریکا مشخص شود.
در مقابل این گروه آن دسته از سرمایه‌گذاران بورسی که خواهان راهیابی بایدن به کاخ سفید هستند معتقدند با پیروزی نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا چشم‌انداز اقتصادی مثبت خواهد شد. چرا که با انتخاب بایدن امکان احتمال مذاکرات ایران و آمریکا بیشتر خواهد بود. آنان می‌گویند گرچه با روی کار آمدن رئیس‌جمهور دموکرات در آمریکا نرخ ارز کاهش پیدا میکند و رکود موقتی در بازار ایجاد می‌شود اما در بازار سرمایه ریزش چندانی اتفاق نمی‌افتد و بعد از گذشت مدتی بازار راه خود را پیدا میکند و با اطمینان خاطر بیشتر و روند معقول‌تری رشد خواهد کرد.
اما آنچه این دو طیف از تحلیلگران را به هم می‌رساند و با یکدیگر اشتراک‌نظر دارند سایه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا بر بازار سرمایه ایران است. هر دو دسته معتقدند جدا از اینکه نامزد جمهور‌ی‌خواه یا دموکرات در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا پیروز شود، بعد از انتخابات به نظر می‌رسد پس از گذشت دوره‌ای کوتاه بازار سهام به تعادل خواهد رسید. چرا که سهامداران و فعالان بازار سهام به دلیل مشخص نبودن نتیجه انتخابات آمریکا و در مقابل سیاست دولت در برابر آمریکا فعلا از معامله در بازار دست کشیده و منتظر مشخص شدن نتیجه و روشن شدن تکلیف متغیرها هستند.
بعد از انتخابات آمریکا بازار متعادل می‌شود اما...
حسن فهیمی‌راد، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: انتخابات ریاستجمهوری آمریکا بر همه بازارها در تمامی کشورها تاثیر دارد. تمام سرمایه‌داران در دنیا در این مدت که رقابت‌ها آغاز شده با احتیاط عمل کرده‌اند، چرا که این بار نتیجه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا چندان قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین در همه دنیا سرمایه‌گذاران در همه بازارها چشم‌انتظار نتیجه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا هستند. بازارها در ایران نیز از این قاعده مستثنا نیستند و در کشور ما نیز بازارها منتظر نتیجه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا هستند. طبیعی است که سرمایه‌داران احتیاط کنند و منتظر بمانند که کدام طرف برنده می‌شود تا بر اساس آن سرمایه‌گذاری خود را هدایت کنند. اما نباید از این نکته غافل شد که مشکل اصلی آشفتگی بازار ما دولت است نه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا. وی تاکید میکند: دولت قول حمایت از بازار سرمایه را به مردم داده و بر این مساله تاکید کرده بود. درست سه روز قبل از شروع ریزش بازار، رئیس‌جمهور خطاب به مردم گفت که همه سرمایه خود را به دست بورس بسپارید. مردم چه گناهی داشتند که به حرف رئیس‌جمهور گوش کردند؟! کار غلطی هم نکردند، یعنی سرمایه خود را به جای طلا یا دلار، وارد بورس کردند. البته بدون توجه به شرایط قیمتی بازار. وقتی دولت مردم را برای کاری تشویق میکند باید لوازم آن را هم فراهم کند. در بازار سرمایه، نقدشوندگی بسیار مهم است. الان مردم بیشتر نگران این هستند که کسی سهم آنان را نمی‌خرد و نقدشوندگی وجود ندارد. سیاست‌های کنترلی نه تنها این اصل مهم بورسی را تهدید کرد و نتیجه‌اش اکنون این شده که مردم سردرگم شده‌اند و تمام نگاهشان به انتخابات ریاستجمهوری آمریکاست. در حالی که نباید این اتفاق می‌افتاد و بازار نباید تا این حد وابسته به انتخابات ریاستجمهوری آمریکا می‌شد.
فهیمی‌راد ادامه می‌دهد: درست است که بازار سرمایه فراز و نشیب دارد اما وضعیت الان غیرطبیعی است. آقایان در مجلس هم می‌گویند بازار دستکاری شده است و ریزش‌ها دستوری بوده است اما نمی‌گویند دستور چه کسی بوده؟! بازار سرمایه نیاز به شفافیت دارد وگرنه اوضاع بهتر نمی‌شود. روزی که آقایان مسوول یک روز در میان می‌آمدند و در رسانه‌ها مردم را به حضور در بورس تشویق میکردند اکنون کجا رفتند؟! بیایند جواب بدهند و با مردم روراست باشند. حداقل اگر مشکلی پیش آمده همین را به مردم بگویند، نه اینکه منفعل باشند. اعتماد مردم سلب شده و این برای بازار سرمایه خیلی بد است چرا که هر دولتی روی کار بیاید باید از طریق این بازار تامین مالی برای بخش تولید کند. مزیت بازار سرمایه این است که سرمایه‌گذار هر لحظه می‌تواند هر مقدار پول نیاز دارد، برداشت کند اما این مزیت را از بازار گرفتند. حداقل برای مردم توضیح دهند که چه شده و مردم را توجیه کنند تا مردم اعتمادشان بیش از این خدشه‌دار نشود. در صورتی که بایدن در انتخابات پیروز شود و روی کار بیاید، بار روانی سنگین که اکنون روی بازار است برداشته می‌شود و عده‌ای به بازار برمی‌گردند و سرمایه‌گذاری را شروع میکنند اما اگر آقایان بخواهند همان روش گذشته را ادامه دهند باز به مشکل برمی‌خوریم.
بایدن یا ترامپ؛ چه تفاوتی دارد
پویا ناظران، فارغ‌التحصیل دکترای اقتصاد از دانشگاه ایالتی اوهایو و تحلیلگر موسسه مودیز اما بر این باور است که نه آمدن بایدن به ریزش بورس و دلار می‌انجامد و نه باقی ماندن ترامپ شرایط را برای ایران دشوار میکند. ناظران معتقد است بازگشت بایدن نیز به برجام آسان نیست.
وی در فایل صوتی که در کانال خود منتشر کرد به تشریح دلایل خود در این خصوص می‌پردازد و می‌گوید: بایدن مانند ترامپ بدون گرفتن امتیازاتی حاضر به بازگشت به برجام نخواهد بود. وی احتمالا شرایط کنونی را به‌عنوان نقطه صفر در نظر بگیرد و بر اساس شرایط موجود با ایران وارد مذاکره شود. در واقع هم ترامپ و هم بایدن تنها با ارائه لیست مطالباتشان حاضر به بازگشت به برجام هستند، تنها تفاوت در این است که احتمالا لیست مطالبات بایدن با ترامپ متفاوت خواهد بود. ناظران ادامه می‌دهد: عرصه سیاسی آمریکا عرصه چانه‌زنی لابی‌های مختلف است. همه به بایدن فشار خواهند آورد که مطالباتشان از جمله مطالبات حقوقی بشری و مطالبات نظامی و منطقه‌ای را در لیست مطالبه از ایران قرار دهند. باید منتظر ماند و دید برآیند مطالبات بایدن از ایران چه خواهد بود. به نظر می‌رسد در صورتی که بایدن در انتخابات پیروز شود، در چهار سال اول ریاست جمهوری خود تمایلی به امتیاز دادن ندارد.
وی با تاکید بر قدرت لابی اسرائیل در کاخ سفید اضافه میکند: بین روسای جمهور آمریکا، اوباما مخالف‌ترین فرد با رژیم صهیونیستی بود و در برابر لابی علیه ایران مقاومت می‌کرد. چرا که اوباما به دلیل اقلیت نژادی بودن نسبت به رفتارهای نژادپرستانه اسرائیل حساس بود. اما چنین مقاومتی در بایدن دیده نمی‌شود.
ناظران خاطرنشان میکند: موضوع بعدی لیست بلند بالای اموری است که بایدن در صورت پیروزی باید به آنها رسیدگی کند. لیستی که ایران در اولویت‌های اول و چندم آن قرار ندارد. جدا از مشکلات مربوط به کرونا و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن و رابطه آمریکا با اروپا و چین، قیمت نفت نیز به کانال ۳۰ دلار رسیده و توافق با ایران به معنای کاهش بیشتر قیمت نفت و فشار بر تولیدکنندگان آمریکایی است. ناظران بر مبنای این دلایل معتقد است نباید چندان به توافق مجدد آمریکا و ایران دلخوش کرد و بر مبنای آن تصمیم گرفت. وی درخصوص تاثیر انتخاب ترامپ نیز می‌گوید: ترامپ نبود که در عرض چهار سال گذشته ارزش ریال را یک‌دهم کرد بلکه رشد نقدینگی عامل اصلی رشد دلار بود. اما بازارها چنین برداشتی ندارند. از این رو می‌توان انتظار داشت بازارهای داخلی بعد از انتخابات متلاطم باشند به خصوص اگر مشخص شدن رئیس‌جمهور آمریکا زمانبر شود،اما در نهایت به نظر می‌رسد این وضعیت گذرا باشد و بازارها به روند قبلی خود بازگردند.
