دلار، بورس؛ به کجا چنین شتابان؟
چگونه می‌توان آینده هر کدام از این بازارها را پیش‌بینی کرد و کدام یک بر دیگری تاثیرگذار است یا به عبارت دیگر کدام بازار نسبت به سایر بازارها پیشرو است؟
مسلما همبستگی‌های مختلف با ضرایب متفاوت بین این بازارها وجود دارد. یک بازار پیشرو است و بر سایر بازارها می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بگذارد. در بررسی هر یک از این بازارها باید عوامل کلان اقتصادی را هم در نظر گرفت. به‌طور مثال وقتی که رشد ارز را بررسی می‌کنیم و تاثیر دلار را بر سایر بازارها می‌سنجیم، حتما باید به عامل کسری بودجه دولت هم توجه کنیم زیرا چنانچه بخواهیم دلار را تابعی از سکه، بازار سرمایه و بازار مسکن حتی بازار بانکی در نظر بگیریم و بخواهیم تابع دلار را عامل ثابت فرض کنیم و سایر عوامل را متغیر؛ باید فرض کنیم عواملی که بر رشد دلار تاثیرگذار هستند، ثابت باشند، یعنی تحت شرایط یکسان بررسی شوند.
از طرف دیگر باید بررسی کنیم که خود عامل رشد دلار باوجود کسری بودجه دولت و مشکلات اقتصادی که در دو، سه سال اخیر در ایران وجود داشته است، به چه دلیلی بوده است؟
زیرا گاهی در دنیای واقعی عواملی که بر رشد دلار تاثیر دارند علاوه بر آن، به‌صورت غیرمستقیم بر بازارهای دیگر نیز اثر می‌گذارند. به‌عنوان مثال زمانی که کشور با کسری بودجه مواجه است و حجم نقدینگی خیلی در کشور زیاد می‌شود، این پول سرگردان باید محلی برای سرمایه‌گذاری پیدا کند.
این ممکن است خود عاملی باشد که بتواند باعث رشد یکی از این بازارها شود چون هدایت این حجم از نقدینگی به هر یک از این بازارها موجب رشد آن بازار می‌شود. البته فاکتورهای دیگری مثل حجم و عمق و کشش بازارها هم در مقدار جذب این نقدینگی موثر هستند.
رشد دلار به هر دلیلی که اتفاق می‌افتد اعم از کسری بودجه و مشکلات اقتصادی، می‌تواند بر بازارهای دیگر تاثیر بگذارد. یکی از فاکتورهایی که دلار بیشتر روی آن تاثیر می‌گذارد سکه و طلا است. زیرا نرخ سکه ضریبی از نرخ دلار و طلای جهانی است و به همین دلیل رشد دلار خیلی سریع و مستقیم روی قیمت سکه هم تاثیرگذار است. علاوه بر سکه، بازار سهام هم می‌تواند از رشد دلار متاثر شود.
اما رشد شرکت‌های بورسی و سودآوری‌شان متاثر از چیست؟ نرخ‌گذاری‌هایی که در کشور انجام می‌شود تابعیتی از نرخ‌های خارجی دارند، به عبارت دیگر زمانی که قیمت نفت در جهان بالا می‌رود نرخ فروش محصولات شرکت‌های صنایع پتروشیمی ایران هم تغییر می‌کند. از طرف دیگر زمانی که نرخ ارز هم رشد می‌کند این شرکت‌ها سودآوری‌شان متحول می‌شود و وقتی می‌خواهیم تاثیرات دلار را بررسی کنیم، اهرم دلار را بررسی می‌کنیم.
در حال حاضر بزرگ‌ترین شرکت‌هایی که در بورس معامله می‌شوند هلدینگ‌های چند رشته‌ای صنعتی، نفت و گاز پتروشیمی هستند و از آنجا که فروش شرکت‌های این صنایع به شدت تابع تغییرات نرخ دلار و نرخ بین‌المللی محصولاتشان است با تغییر جزئی نرخ دلار به شدت سودآوری آنها تغییر می‌کند. بورس ایران به شدت از نرخ دلار متاثر است که این امر در شرکت‌های واردات‌محور موجب افزایش هزینه‌های مالی و بهای تمام شده می‌شود. زمانی که نرخ دلار در حال رشد است، این عامل باعث ایجاد موانع رقابتی برای واردات می‌شود. به عبارت دیگر چون واردات باید صرفه اقتصادی داشته باشد، رشد بیشتر دلار برای وارد‌کننده صرفه اقتصادی ندارد؛ یعنی علاوه بر صنایع پتروشیمی یا نفتی یا کالاهای اساسی، صنایع دیگری هم از این رشد متاثر می‌شوند. بنابراین صنایعی که رقبای وارداتی دارند علاوه بر تغییراتی که در نرخ‌های جهانی صورت می‌گیرد، آنها هم می‌توانند از این رشد نرخ دلار به‌عنوان ایجاد یک مانع منتفع شوند. به‌صورت کلی رشد دلار را باید با نگاهی به گذشته در نظر بگیریم. از آنجا که بازار سرمایه یک بازار آینده‌نگر است وقتی ما در مورد بدهی صحبت می‌کنیم آینده بازار را در نظر می‌گیریم. وقتی ما امروز می‌گوییم یک سهم در یک سال، یک سال و نیم آینده و حتی بازاری که باید بلندمدت‌تر باشد منظورمان بازده‌های سرمایه‌گذاری حداقل سه تا پنج ساله است ولی این روزها بازده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه شده است و رشد بسیار خوب و چشمگیر بازار سرمایه در سال‌های اخیر مقداری توقع سرمایه‌گذاران را از بازدهی‌ها بالا برده و زمان‌های سرمایه‌گذاری را کوتاه‌تر کرده است. عامل متغیر دیگری که از رشد دلار متاثر می‌شود، بازار مسکن است.
رشد دلار چرا باید در بازار مسکن تاثیرگذار باشد؟ بخشی از تاثیرات نرخ دلار بر بازارها مسلما تاثیر بر بهای تمام شده آن کالاها است. به این صورت که زمانی که نرخ ارز بالا می‌رود، مصالح ساختمانی به‌خصوص در بخش‌های تزئینات و دکوراسیون داخلی که وارداتی هستند، افزایش نرخ دارند.
به عبارت دیگر بخشی از رشد ۳۰ درصدی نرخ مسکن در ماه‌های اخیر به این دلیل است که عوارض ساخت شهرداری تغییر کرد و شایعه تغییر نرخ عوارض روی قیمت مسکن هم تاثیرگذار بود زیرا زمانی که نرخ ارز افزایشی باشد مسلما بهای تمام‌شده ساخت مسکن برای سازندگان بالاتر خواهد رفت ولی در کنار آن در شرایط ثابت، بازار مسکن هم جزو بازار‌هایی است که رشد دلار را رصد و با یک فاصله زمانی از آن رشد پیروی می‌کند.
یکی از عواملی که ممکن است به‌صورت غیرمستقیم در رشد مسکن تاثیرگذار باشد این است که در زمان رشد دلار که ناشی از مشکلات اقتصادی و کسری تراز است، باعث می‌شود که صنایع مختلف کشور هم به‌صورت موازی افزایش نرخ داشته باشند.
به همین دلیل صنایعی مثل صنایع دارویی زمانی که نرخ دلار افزایش پیدا می‌کند این شرکت‌ها که بالاتر از ۸۰ درصد از مواد اولیه‌شان را وارد می‌کنند، مجبور هستند که افزایش نرخ داشته باشند و با آن افزایش نرخ بتوانند از زیان‌ده شدن شرکت‌های خود جلوگیری کنند. این فرمول در مورد اکثر صنایع رایج است و بر برخی صنایع تاثیرات قوی‌تر و بیشتر و بر برخی هم تاثیرات منفی‌تر و کمتری دارد.
