در پنجمین همایش مالی - اسلامی عنوان شد
وعده بازار دو طرفه برای بورس
فروش تعهدی اوراق بهادار زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذاران انتظار دارند قیمت اوراق بهادار در آینده با کاهش همراه شود. از این‌رو با هدف کسب سود از این کاهش قیمت، به فروش اوراق تحت مالکیت شخص دیگری (که در دستورالعمل مالک عنوان شده است) اقدام کرده و با کاهش قیمت و بازخرید آن، مابه‌التفاوت قیمت فروش و بازخرید را به‌عنوان سود خود شناسایی می‌کنند. این ابزار که دوطرفه شدن معاملات سهام را در بر خواهد داشت، با ایجاد فضای تحلیلی از تشدید حباب قیمتی در سهام جلوگیری می‌کند. به عبارتی دیگر در بازار دوطرفه معامله‌گران علاوه بر رشد قیمتی سهام از افت سهم نیز با اخذ موقعیت فروش امکان کسب سود وجود دارد. این موضوع می‌تواند در کنترل هیجان معاملات موثر باشد و در عین حال رونق پایدار و ارزش معاملات بالا را در سهام حفظ کند.در ادامه این همایش شاپور محمدی همچنین از تصمیم اخیر کمیته فقهی سازمان، مبنی بر بررسی دستورالعمل‌های بازار سرمایه در این کمیته خبر داد و گفت: بازار سرمایه اسلامی، مبحثی است که از ابتدای تشکیل سازمان بورس، موردتوجه بوده و بررسی ابزارهای مالی اسلامی از لحاظ انطباق با شرع از سوی کمیته فقهی و زیر نظر کارشناسان مالی اسلامی، زمان قابل‌توجهی برده است و به‌دلیل اینکه ممکن است در اجرا، انحرافاتی رخ بدهد، در حال‌حاضر «کمیته» هم ابزار و روایای آن و هم دستورالعمل اجرایی آن را بررسی می‌کند تا از مصوبه «کمیته» فاصله نگیرد.
پرهیز از صوری‌سازی
شاپور محمدی افزود: متاسفانه در برخی از کشورهای اسلامی، ابزارهای مالی اسلامی، صوری‌سازی شده اما ما باید از صوری‌سازی بپرهیزیم. وی ادامه داد: خوشبختانه از میان ابزارهای مالی اسلامی دنیا به‌جز یک یا دو ابزار، همه ابزارهای مالی اسلامی در کشور ما استفاده می‌شود و درحال‌حاضر گردش مالی ابزارهای مالی اسلامی در کشور ما حدود ۱۱۶ هزار میلیارد تومان است.البته سهامی هم که در بازار سرمایه ما معامله می‌شود اسلامی است زیرا عقد پایه‌ای سهام ما، مشارکت است که ارزش آن در بازار به ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.محمدی خاطرنشان کرد: خوشبختانه در حوزه مالی اسلامی، ابزارهای متنوعی داریم. به‌عنوان مثال درحوزه ساختمانی؛ جعاله، در حوزه خرید ماشین‌آلات؛ مرابحه و در حوزه مدیریت نرخ‌ها؛ اسناد خزانه اسلامی برای دولت، بسیار مهم است، درحالی‌که ۱۰ سال پیش چنین امکانی وجود نداشت اما الان حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان اوراق وجود دارد که بانک‌مرکزی هم می‌تواند با بازخرید آنها، نقدینگی را افزایش دهد و هم این امکان را دارد که اوراق خریداری شده را به بازار برگرداند و نقدینگی را منقبض کند. وی سپس گفت: بانک‌مرکزی تاکنون عملیات بازار باز را نداشته اما اکنون با امکانات موجود در بازار سرمایه، این امکان فراهم شده که حجم پول را قبض و بسط کند. رئیس سازمان بورس در ادامه با اشاره به بررسی ابزارهای مالی مرسوم در بازارهای مالی دیگر از لحاظ انطباق با اصول شریعت گفت: درحال‌حاضر ابزارهای «فیوچرز» و «سلف‌موازی استاندارد» مشابه‌سازی شده و امیدواریم تا پایان امسال، اختیار خرید و فروش و فروش تعهدی سهام نیز عملیاتی شود.
طراحی اوراق مشتقه اسلامی
محمدی سپس با اشاره به کار دقیق کمیته فقهی روی ابزارهای مالی گفت: درحال‌حاضر در قم، یک مرکز مطالعات کاربردی مالی اسلامی با همکاری حوزه علمیه قم شکل گرفته که استادان مقطع خارج حوزه، مباحثی را در آن مطرح می‌کنند و هفته‌نامه «افق» یک ویژه‌نامه بازار مالی اسلامی منتشر و توزیع کرده است. وی اظهار امیدواری کرد: ما می‌خواهیم با ایجاد یک ادبیات مشترک و با ایجاد تعامل، ظرفیت‌های جدیدی برای بازار سرمایه کشور ایجاد کنیم و در این راستا، اوراق مشتقه اسلامی و ابزارهای مالی دیگر که بقیه کشورها آنها را ندارند، طراحی می‌کنیم.محمدی با اعلام حمایت سازمان بورس از اوراق گام در کنار بانک‌مرکزی گفت: سازمان بورس با ترجمه کتابی درخصوص تجربه ایران در طراحی، دستورالعمل‌ها و اجرای ابزارهای مالی اسلامی، تجربیات کشورمان را با دیگر کشورهای اسلامی به اشتراک گذاشته و از تجربه آنها نیز استفاده خواهد کرد، ضمن اینکه کمیته فقهی ما می‌تواند با کمیته شریعت دیگر کشورهای اسلامی، اعضای مشترک داشته باشد. وی در پایان گفت: ابزارهای مالی اسلامی می‌تواند راه اتحاد کشورهای اسلامی باشد و سرمایه‌گذاران ما باید ترجیح بدهند به بازارهای مالی اسلامی بروند تا بازارهای دیگر.
حسابداری اسلامی در انتظار یک چارچوب نظری مدون
رئیس سازمان حسابرسی، دیگر سخنران پنجمین همایش مالی اسلامی با اشاره به مطرح بودن حسابداری اسلامی از چندین سال قبل در دنیا گفت: حسابداری نوین در غرب، رشد کرده و تفاوتی که ما با غرب داریم در بحث نظری سود است زیرا اسلام به دنبال «سود معقول» است نه «حداکثرسازی» سود و از آنجا که حسابداری، متناسب با محیط و اهداف اقتصادی، اطلاعات تهیه می‌کنند، می‌توان با جایگزین کردن سود معقول به جای حداکثرسازی سود، یک چارچوب نظری برای حسابداری اسلامی تنظیم کرد.موسی بزرگ‌اصل افزود: مرکز حسابداری اسلامی، سال‌ها است در بحرین شکل گرفته و دارای کمیته شریعت و مرکز تدوین استاندارد است اما متاسفانه ما نقشی در آنجا نداریم.وی سپس گفت: در بحث معاملات، تفاوت‌هایی بین فقه شیعه و سنی وجود دارد که باید در کمیته‌های فقهی بررسی و براساس آن استانداردها تدوین شود، ضمن اینکه بیشتر مسائل ما در حسابداری اسلامی با عقود اسلامی است. این استاد دانشگاه ادامه داد: یکی از مسائل کلیدی که بانک‌های اسلامی و ابزارهای مالی اسلامی با آن مواجهند محدودیت‌های جغرافیایی است درحالی‌که نباید این بانک‌ها و ابزارها به مرزهای جغرافیایی محدود شوند و یک بانک اسلامی باید بتواند براساس معیارهای مشخص از بانک‌های غربی، اعتبار جذب کند، درحالی‌که الان تکلیفش مشخص نیست.
تکلیف حسابداری اسلامی با استانداردهای بین‌المللی (IFRS)
بزرگ‌اصل سپس گفت: اگر ما بخواهیم از یک کشور غیراسلامی، سرمایه‌ای جذب کنیم باید گزارشگری‌مان به زبانی باشد که سرمایه‌گذار آن را بفهمد و مهم‌ترین نکته ما از لحاظ حسابداری، تکلیفمان با IFRS است. این درحالی است که سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی (AAOIFI)، حسابداری بر پایه IFRS را پذیرفته است. وی توضیح داد: کشورهایی که بانکداری اسلامی در آنها وجود دارد (نه صرفا کشورهای اسلامی) طی سال‌های گذشته به سمت IFRS رفته‌اند و عربستان، قطر و کویت نیز قبل از IFRS از AAOIFI استفاده می‌کردند اما به‌تازگی به سمت IFRS رفته‌اند.وی در پایان گفت: این حوزه برای دانشگاه‌ها و بخش تحقیقاتی، بسیار مهم است و این ظرفیت در کشور ما وجود دارد که هر ابزار مالی اسلامی که در کشور طراحی می‌شود، ما روش حسابداری آن را طراحی کنیم.یادآور می‌شود در بخش اعطای جوایز همایش یادشده، چهارمین جایزه ویژه مالی اسلامی در بخش شخصیت حقیقی به علی صالح‌آبادی و در بخش شخصیت حقوقی به دانشگاه مفید تعلق گرفت. همچنین دومین جایزه کتاب برتر به کتاب «وکالت بانکداری بدون ربا؛ کاربردها و چالش‌ها» اهدا شد. سومین جایزه پژوهش برتر در سطح دکتری به رساله «الگوی ارزیابی و تحلیلی معاملات بورس‌بازانه براساس فقه امامیه» از محمد توحیدی و در سطح کارشناسی ارشد به پایان‌نامه «طراحی چارچوب نظارت شرعی بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران» از علیرضا فتاحی اهدا شد.
