توقف پلیمرها در گردنه نفت

تثبیت نسبی قیمت نفت خام در کنار نوسان نرخ‌ها در بازار پلیمرها شرایطی را پدید آورده که می‌توان از آن به‌عنوان یک گام جدی برای بهبود محدود بازار یاد کرد که می‌تواند در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت بازاری متعادل را به همراه آورد. این در حالی است که هنوز عرضه‌های جدید نفت خام ایران با محوریت اجرایی شدن برجام وارد بازار نشده که این وضعیت جدید می‌تواند کل بازار را دستخوش تغییر قرار دهد.

بازار نفت و مواد اولیه صنعت پتروشیمی

در بازار نفت پس از افت و خیزهای روزها و هفته‌های گذشته شاهد بازگشت آرام ثبات بهای نفت هستیم تا جایی که هرچند هنوز هم این بازار میل به کاهش دارد، ولی با رشد قیمتی در پایان هفته میلادی پیش، نشان داد که می‌تواند رشدهایی هرچند محدود را نیز ثبت کند. در پایان هفته گذشته قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا با ۷۹/ ۱ درصد رشد به ۵۴/ ۴۵ دلار رسید و برنت هم با ۹۲/ ۰ درصد افزایش تا ۴۸ دلار و ۱۳ سنت تقویت شد.

کاهش نسبی و ادامه‌دار حجم تولید شیل‌های نفتی آمریکای شمالی، کاهش تعداد دکل‌های حفاری، تقویت آرام تقاضا و تثبیت سیاست‌های پولی بانک مرکزی آمریکا موسوم به فدرال رزرو مواردی است که از رشد قیمت‌ها حمایت کرده است. این در حالی است که سایر تولیدکنندگان در جهان هم شاید از لحاظ فنی نتوانند نفت بیشتری تولید کنند، بنابراین در کوتاه‌مدت این وضعیت مطلوب ادامه خواهد یافت.

این موارد تاکنون باعث شده که به رغم بالا بودن بدبینی‌ها نسبت به بازار نفت، باز هم قیمت‌ها در سطوح فعلی بیش از یک ماه است که نوسان محدودی را تجربه می‌کند یعنی نه توان رصد جدی قیمت‌ها در ذات بازار وجود داشته و نه خوش‌بینی سفته‌بازها و خودنمایی ناگهانی تقاضا اجازه سقوط جدی قیمت‌ها را می‌دهد هرچند که هنوز هم جهت‌گیری غالب بازار با محوریت ترس از افزایش عرضه نفت ایران کاهش آرامی را نشان می‌دهد. با توجه به این موارد و تا عرضه واقعی و شاید فیزیکی نفت خام ایران می‌توان به حفظ سطوح فعلی امیدوار بود که سیگنال مهمی را به بازارهای جهانی تزریق می‌کند.

با توجه به تثبیت نسبی قیمت نفت خام و وجود خوش‌بینی نسبت به دورنمای کوتاه‌مدت تا میان‌مدت این بازار تا زمان اجرای واقعی برجام، شاهد بازگشت محسوس خریداران هستیم که پس از تثبیت قیمت نفت خام و افزایش آرام آن به تقویت بهای مواد اولیه صنایع پتروشیمی منتهی شده است. به‌عنوان مثال تثبیت قیمت نفتا، افزایش قیمت اولفین‌ها همچون اتیلن و پروپیلن پس از بسته شدن بسیاری از برج‌های بخارشکن Steam Cracker، رشد قیمت آروماتیک‌ها با افزایش نرخ بنزن یا تولوئن به افزایش قیمت تمام شده اغلب محصولات پتروشیمی با محوریت پلیمرها منتهی شده است که شاید یکی از مهم‌ترین‌ سیگنال‌ها برای افزایش آرام قیمت‌ها باشد. این در حالی است که بازگشت مجدد خریداران شرایط مضاعفی را برای افزایش قیمت‌ها فراهم آورده زیرا پس از رشد نرخ‌ها بر مبنای طرف عرضه، طرف تقاضا نیز تحریک شده که می‌تواند رشد قیمت‌ها را قوی‌تر از گذشته ترسیم کند.

بازار پلیمرها

براساس جدیدترین گزارش چم اُربیس (ChemOrbis)؛ عرضه‌های پیشنهادی پلی اتیلن برای ماه اکتبر در ترکیه در پی روند نزولی که از اواسط ماه مه رخ داده، با رشد روبه‌رو‌ است. این افزایش به دنبال تلاش‌های اولیه برای معکوس کردن روند تمایلات بازار در ماه سپتامبر صورت گرفته است. در این میان، یکی از تولید‌کنندگان عمده عربستان سعودی قیمت‌های جدید پلی‌اتیلن برای اکتبر خود را بالاتر از سطح ماه سپتامبر اعلام کرده که به این ترتیب، افزایشی بین ۲۰ تا ۳۰ دلار بر هر تن برای پلی اتیلن سنگین فیلم (HDPE film) و نیز پلی اتیلن سبک خطی (LLDPE) به ثبت رسیده است. همچنین یکی دیگر از تولیدکنندگان در خاورمیانه نیز محموله‌های تمام گریدهای پلی اتیلن خود را با افزایش ۲۰ دلاری در ماه اکتبر روانه بازار کرده است.

اگرچه منابع تولید‌کننده از ارائه سطوح جدید خود ابراز خرسندی و اطمینان می‌کنند، اما از طرف دیگر خریداران در حال حاضر آمادگی مواجهه با نرخ‌های جدید و بالا را ندارند. بسیاری از این خریداران گفته‌اند عرضه محصولات با قیمت‌های بالاتر، زودتر از آنچه آنها انتظار داشته‌اند، صورت گرفته است، چرا که بر این باورند که با توجه به روند اقتصاد جهان، نوسان ارزش دلار و همچنین عدم قطعیت در خصوص ابهامات موجود درباره آینده اقتصاد کشور ترکیه، تولیدکنندگان و فعالان باید اندکی دست به عصاتر حرکت کنند و به‌طور ناگهانی اقدام به افزایش قیمت محصولات خود نکنند. این تصمیمات فعالان صنعت پتروشیمی ترکیه را در ایام پیش رو با مشکلات بیشتری نسبت به سه ماه گذشته روبه‌رو‌ خواهد کرد.

در بازار چین از اول اکتبر تعطیلات روز ملی این کشور آغاز شد بنابراین اغلب فعالان بازار برای فعالیت‌های خود به بازه زمانی پس از تعطیلات دل بسته‌اند زیرا روزهای پیشین شاهد رکود فراگیری در بازار بوده‌ایم. هم‌اکنون طرزفکر اغلب فعالان بازار در بازار چین همچون بازار داخلی ایران حالت دوگانه‌ای دارد زیرا دورنمای قیمت پلی‌الفین‌ها همچون پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن‌ها را چندان جذاب ندانسته ولی بازار پلی استایرن‌ها را بسیار جذاب قلمداد کرده‌اند. به‌عنوان مثال PVC یا PET ممکن است کاهش تقاضا داشته باشند، زیرا در بازار چین به‌صورت سنتی زمانی برای کاهش جذابیت این گریدها فراهم آمده است. البته کاهش رشد اقتصادی چین نیز می‌تواند در عقب‌نشینی تقاضا در روزهای پیش رو موثر باشد.

تمامی این شرایط در حالی است که هنوز فعالان بازار پلی اتیلن‌ها به آینده امید بسیاری داشته و خوش‌بینی خود را حفظ کرده‌اند. یکی از تجار این کالا گفت که تا پیش از آغاز تعطیلات میزان فروش ما شرایط مطلوبی را نشان می‌داد که می‌توان از این وضعیت به‌عنوان سیگنالی برای تاثیرگذاری بر بازار پیش رو نام برد، زیرا به احتمال قوی تقاضا پس از تعطیلات در سطوح مطلوب و جذابی قرار خواهد داشت.

این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که حجم تولید این قبیل پلیمرها مخصوصا گریدهای سبک و سنگین پلی اتیلنی بر پایه زغال‌سنگ افزایش محسوسی یافته و این رشد هنوز هم ادامه دارد.

از سوی دیگر بالارفتن حجم تولید داخلی در این کشور با توجه به قیمت تمام شده بالاتر از زغال سنگ می‌تواند فاصله قیمتی بین انواع مختلف را افزایش دهد. به‌عنوان مثال در روزهای اخیر فاصله قیمتی بین گریدهای سنگین که اغلب از زغال سنگ تولید می‌شود به نسبت گریدهای سبک که تولید آن از نفت و گاز ارزان‌تر و جذاب‌تر خواهد بود افزایش یافته که می‌تواند سیگنال مهمی برای دورنمای بازار باشد، زیرا سیگنالی جدی برای رشد قیمت‌ها قلمداد می‌شود.

این چشم‌انداز پتانسیل‌های رشد قیمت‌ها را ترسیم خواهد کرد ولی این، همه ماجرا نیست زیرا این خوش‌بینی‌ها شاید تنها در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت جذاب و کاربردی باشد. به‌عنوان مثال یک تولید‌کننده بزرگ در عربستان سعودی پس از پایان تعطیلات عید قربان، با رویکرد تصاحب و اشباع بازار خاورمیانه و بازارهای آفریقایی اقدام به ارائه عرضه‌های جدید پلی پروپیلن (PP) و پلی اتیلن (PE) خود برای اکتبر کرده است. این شرایط باعث خواهد شد تا با احتمال کاهش قیمت نفت پس از عرضه نفت خام ایران بازار برای یک فاز تعدیل و تثبیت آماده شود، بنابراین نباید برای کل بازار موضع قاطعی را اتخاذ کرد.

در روز گذشته جهت‌گیری افزایشی پایان هفته گذشته با رشد قیمت برخی گریدها و کاهش بهای برخی دیگر از محصولات پتروشیمی رو به رو شد که یک دوگانگی را به بازار تزریق کرد. این در حالی است که هم افزایش نرخ‌ها و هم کاهش قیمت‌ها از عمق چندانی برخوردار نبوده و می‌توان این نوسانات را بخش‌هایی از واقعیت‌های طبیعی بازار برشمرد. در هر حال در هفته‌های گذشته شاهد افزایش حجم معاملات در بورس کالا بوده‌ایم که سیگنال مهمی برای افزایش عرضه‌ها به بازار داخلی به شمار می‌رود؛ هرچند که این وضعیت به تمام گریدها سرایت نکرده است. از سوی دیگر با توجه به افزایش تقاضا از طرف صنایع پایین‌دستی می‌توان به بهبود بنیادین بازار بیش از پیش امیدوار بود؛ زیرا هم تقاضا افزایش یافته و هم عرضه‌های بیشتری را شاهد هستیم.

افزایش قیمت دلار و رسیدن به ۳۴۷۵ تومان در بازار آزاد، افزایش قیمت‌های جهانی پلیمرها و تثبیت بهای نفت خام، نزدیکی به ماه محرم و اوج تقاضا برای بسیاری از ظروف یکبار مصرف و محصولات پلاستیکی، انتظار برای اعلام قیمت‌های پایه جدید در روز دوشنبه پیش رو، ورود بسیاری از واحدهای تولیدی به زمان تعمیر و نگهداری، کاهش عرضه پلی‌استایرن‌ها، برطرف شدن مشکلات خط سبک پتروشیمی امیرکبیر، اورهال پتروشیمی پارس در خط استایرن منومر، تردید بازار از افزایش قیمت‌های پایه و میل به افزایش حجم خرید بخشی از واقعیت‌های این روزهای بازار محصولات پلیمری است. به نظر می‌رسد این شرایط حداقل تا اعلام قیمت‌های پایه جدید ادامه یافته و بازار از روز دوشنبه به بعد می‌تواند جهت‌گیری اصلی خود را نشان دهد.

در روز گذشته معاملات محصولات پلیمری در بورس کالا جذابیت چندانی نداشت؛ هرچند که عرضه‌ها نیز محبوبیت فراوانی را شاهد نبودند؛ زیرا بسیاری از آنها تحت سامانه بهین‌یاب قرار نداشته‌اند و خریداران نیز به دلیل مسائل فنی توجه چندانی به آنها نشان ندادند. این در حالی است که در روزهای پیش رو انتظار سنتی مبنی بر افزایش عرضه‌ها وجود داشته که می‌تواند به بهبود حجم معاملات منتهی شود. از سوی دیگر در صورت جذابیت عرضه‌ها می‌توان هفته‌ای مطلوب را در بورس کالا ارزیابی و پیش‌بینی‌ کرد تا جایی که ممکن است بخشی از مسیر بورس و بازار برای خروج از رکود را ترسیم کند که اهمیت بسیاری برای کل این بازار در بر خواهند داشت.