صنعت خاکستری در هشتماه نخست امسال بررسی شد
افت ۱۰درصدی تولید سیمان
صنعت سیمان در جهان همواره بهعنوان یکی از شاخصهای توسعه زیرساختی و عمرانی کشورها شناخته میشود و میزان مصرف آن رابطه مستقیمی با کیفیت و شدت فعالیتهای ساختوساز دارد. ایران نیز با در اختیار داشتن شبکهای متشکل از حدود ۷۶ واحد تولیدی و ظرفیت اسمی نزدیک به ۸۸میلیون تن، یکی از تولیدکنندگان مطرح این محصول در خاورمیانه و جهان به شمار میرود. با این حال، بررسی عملکرد هشتماهه صنعت در سال ۱۴۰۴ نشان میدهد که این بخش با ترکیبی از رکود تقاضا، محدودیت انرژی و نوسان ظرفیت واقعی تولید روبهرو بوده است.
براساس برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت، صنعت سیمان ایران باید تا پایان سال ۱۴۰۴ به جایگاه سوم جهانی برسد و ظرفیت تولید خود را به حدود ۱۲۰میلیون تن افزایش دهد. هدفی که علاوه بر تقویت صادرات، ایران را به بازیگر اول منطقه نیز تبدیل میکند. اما تطبیق این هدفگذاری با واقعیتهای فعلی بازار داخلی نشان میدهد که کندی رشد اقتصادی و نبود پروژههای عمرانی بزرگ موجب شده تقاضا برای سیمان در سالهای اخیر با ظرفیت موجود همخوان نباشد. همین مساله زمینهساز شکلگیری مازاد عرضه و فشار بر کارخانهها شده است.
بررسی آمار عملکرد بازار نشان میدهد تولید سیمان در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۴ به حدود ۳۱.۷میلیون تن رسیده است. رقمی که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نزدیک به ۱۰ درصدی را نشان میدهد. این افت تولید به دلیل دو مولفه رقم خورده است. اولین موضوع کاهش مصرف داخلی در نتیجه رکود ساختوساز بوده و دوم محدودیتهای انرژی که در ماههای ابتدایی سال بهطور ناگهانی بر بسیاری از کارخانهها تحمیل شد. تامین برق و گاز واحدهای سیمانی، بهویژه در اردیبهشت و خرداد امسال، با اختلال جدی همراه بود تا جایی که کارخانهها در برخی روزها تنها با یک ساعت اطلاع قبلی مجبور به توقف کامل شدند. رویدادی که اثر مستقیم بر عرضه گذاشت و موجب تلاطم در بازار و رشد قیمت شد.
وضعیت باثبات کلینکر
در بخش کلینکر بهعنوان ماده اصلی تولید سیمان، تصویر متفاوتی دیده میشود. هرچند تولید کلینکر در سهماه نخست امسال با کاهش ۱۰ درصدی مواجه شد، اما کارخانهها در تیر و مرداد بخشی از این عقبماندگی را جبران کردند. با این حال، تولید شهریور دوباره حدود ۴.۵درصد کاهش نشان داد و مجموع عملکرد هشتماهه نشان از ثبات نسبی این بخش در مقایسه با سال گذشته دارد. همین افزایش تمرکز بر ذخایر کلینکر موجب شد موجودی این محصول حدود ۱۷ درصد افزایش یابد و شرکتها بتوانند خود را برای ماههای پرفروش آماده کنند. در بازار داخلی، قیمتهای عمدهفروشی سیمان پاکتی در سال ۱۴۰۴ در محدوده نسبتا باثباتی قرار گرفت.
میانگین قیمت سیمان حدود ۱۱۸ هزار تومان و قیمت سیمان تیپ ۲ حدود ۱۲۴ هزار تومان اعلام شد. فعالان بازار معتقد هستند در صورتی که کاهش تقاضا ادامه داشته باشد، روند ثبات قیمتها پایدار خواهد ماند، مگر اینکه محدودیت جدید انرژی یا افزایش هزینههای تولید موجب تغییر انتظارات بازار شود. تجربه محدودیتهای انرژی در ابتدای سال نشان داد که ناترازی برق و گاز میتواند حتی در شرایط رکود نیز قیمتها را با جهش مقطعی روبهرو کند. در زمینه صادرات، تصویر متفاوتی دیده میشود. با وجود فشارهای انرژی، صادرات سیمان و کلینکر در مجموع با رشد حدود ۷ درصدی همراه بوده و از۶.۵ میلیون تن به حدود۶.۹ میلیون تن رسیده است. پایداری تقاضا از سوی بازارهای منطقهای و توان رقابتی قیمتهای ایران به تداوم صادرات کمک کرده، هرچند محدودیتهایی نظیر تعرفهگذاری کشورهای همسایه، مشکلات حملونقل و نوسانات ارزی همچنان از چالشهای اصلی این بخش محسوب میشود.
رشد ارزش فروش سیمان در بورس کالا
همچنین در سطح عملکرد مالی شرکتها سال ۱۴۰۴ تصویری کاملا متفاوت داشته است. افزایش نرخهای فروش و مدیریت هوشمندانه تولید کلینکر باعث شد شرکتهای بورسی فعال در صنعت سیمان یکی از بهترین دورههای سودآوری خود را تجربه کنند. طبق آمار منتشر شده، فروش شرکتهای بورسی ۶۹درصد رشد کرده است، ارزش فروش در بورس کالا ۷۰درصد افزایش یافته و سود عملیاتی کل صنعت جهش ۹۱ درصدی داشته است. نتیجه این روند، رشد ۷۸ درصدی سود خالص صنعت سیمان در نیمه نخست سال است، موضوعی که نشان میدهد کاهش مقداری تولید لزوما به معنای افت سودآوری نیست.
با وجود این دستاوردها، صنعت سیمان همچنان با چالشهای ساختاری متعددی مواجه است. رکود ساختوساز، کاهش بودجه عمرانی دولت، قیمتگذاری دستوری آغاز شده از سال ۱۳۸۴، رقابت منفی از طریق ارائه تخفیفهای غیراصولی، نوسانات ارزی، محدودیتهای صادراتی، تعرفهگذاری کشورهای همسایه، مشکلات بازپرداخت تسهیلات ارزی و در نهایت اختلالهای تکرارشونده در تامین انرژی ازجمله مهمترین مسائل این صنعت هستند.
بهویژه استفاده اجباری از مازوت در دورههای قطع گاز، با هزینه بالای حمل، آلودگی گسترده و سختی تامین همراه است و فشار مضاعفی بر واحدهای تولیدی وارد میکند. با این حال، کارشناسان معتقد هستند مسیر رشد این صنعت همچنان باز است و میتوان با مجموعهای از اقدامات، ازجمله اصلاح سازوکار قیمتگذاری، توسعه زیرساختهای صادراتی، مدیریت بهتر انرژی، تنوعبخشی بازارهای خارجی و فعالسازی پروژههای عمرانی بزرگ، صنعت سیمان را به سمت قلههای جدید تولید و فروش هدایت کرد.
