«دنیای‌اقتصاد» رابطه رشد قیمت‌ها با افزایش حجم معاملات در بورس‌کالا را بررسی کرد
رشد نرخ؛ سرعت‌‌‌گیر توسعه تالار نقرهای
این روند نشان می‌دهد که عدم‌رشد قیمت‌ها و حتی افت آنها در دوسال اخیر برای بورس‌کالا جذابیت بیشتری داشته و رشد قیمت‌ها روند توسعه بازار فیزیکی را به عنوان قلب تپنده بورس‌کالا با محدودیت و حتی عقب‌‌‌گرد روبه‌‌‌رو کرده است. به عبارت ساده‌‌‌تر بورس‌کالا خود قربانی رشد قیمت‌هاست، زیرا این رشد نرخ به کاهش رشد حجم معاملات و توسعه بنیادین بورس‌کالا منتهی شده است. همین ارقام نشان می‌دهد که رشد نرخ یا رقابت تنها در ظاهر برای این بازار انتفاع دارد، اما در واقعیت در بازه زمانی طولانی‌مدت سرعت‌‌‌گیر توسعه بورس‌کالا به شمار می‌رود و در رشد قیمت‌ها متعاقب رشد بهای ارز، بورس‌کالا نیز یکی از قربانی‌‌‌ها محسوب می‌شود.
هشت‌ماهه امسال زمانی طلایی برای خودنمایی بورس‌کالا در بازارهای کالایی داخلی بود تا جایی که شاهد شکسته‌‌‌شدن اغلب رکوردهای معاملاتی این بازار بودیم که نشان می‌دهد بورس‌کالا هم‌‌‌اکنون در اوج قدرت‌‌‌نمایی معاملاتی خود قرار دارد و می‌‌‌توان گفت بخش اعظم رکوردهای معاملاتی این بازار در این بازه زمانی شکسته شده است. ساده‌‌‌ترین آمارها حکایت از آن دارد که ارزش کل معاملات در بورس‌کالا در هشت‌ماهه امسال نسبت به مدت مشابه از رشد ۷۷درصدی برخوردار شده و به یک‌هزار و ۴۰همت (هزار میلیارد تومان) رسیده است؛ کارنامه‌‌‌ای که به‌وضوح توانمندی این بازار را در تلاطم‌‌‌های بسیار دیده و نادیده اقتصادی و حاشیه‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد.
آمارهای منتشرشده هشت‌ماهه ۱۴۰۲ یا به‌طور دقیق‌‌‌تر آمارهای مخابره‌شده تا هفته پایانی ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس‌کالا به بیش از ۱۰۰میلیون تن رسیده که بالاترین میزان ثبت‌شده در تاریخ بورس‌کالای ایران است و نشان می‌دهد که این بازار جای خود را در بین بازارهای کالایی باز کرده است و به احتمال قوی این روند افزایشی تا پایان سال ادامه خواهد داشت. آمارها حکایت از آن دارد که در بازه زمانی یادشده، ارزش معاملات در بازارهای فیزیکی به بیش از ۹۶۰هزار میلیارد تومان رسیده است که نشان می‌دهد مهم‌ترین رکن معاملاتی در بورس‌کالا، بازار فیزیکی است که به دادوستد واقعی کالاها مربوط است. این ویژگی را باید جدی گرفت، زیرا نشان می‌دهد این بازار هنوز بر پایه معاملات در بازار اصلی فیزیکی و سنتی خود ادامه حیات می‌دهد که یک داده مهم است.
نکته مهم آنکه در این بازه زمانی حجم معاملات افزایش ۳۱درصدی داشته، اما ارزش معاملات با رشد ۷۴درصدی همراه بوده است که نشانه محرزی از افزایش قیمت‌های معاملات به شمار می‌رود. اما این رشد نرخ را باید مهم ارزیابی کرد و مورد بررسی قرار داد. نگاهی به شرایط بازارهای جهانی در سال گذشته در مقایسه با هشت‌ماهه امسال نشان می‌دهد که نوسان قیمت‌ها را شاهد هستیم؛ اما در کنار آن، این نوسان چندان چشمگیر نبوده است. اما در مقایسه باید به نرخ ارز توجه کرد. در هشت‌ماهه سال گذشته اتفاقی مهم رخ داده بود؛ ثبات نسبی بهای ارز آزاد که آن‌‌‌هم در شرایطی که جرقه‌‌‌های رشد این نرخ از مهرماه سال گذشته کلید خورد به‌مرور ادامه یافت. این آرامش قیمتی موجب شده بود تا بازارها بر پایه واقعیت‌‌‌های عرضه و تقاضا و نه داده‌‌‌های انتزاعی ولی اثرگذار اقدام به مبادلات و توسعه کنند اما پس از آن شرایط متفاوت شد. نکته جانبی این است که در این شرایط بازارها از داده‌‌‌های روانی، انتظاری و تکنیکال که از نوسان بهای ارز نشأت می‌‌‌گیرند، تحرک نداشته و توسعه‌‌‌ای بنیادین را تجربه می‌‌‌کردند، اما پس از آن نرخ ارز همهچیز را تغییر داد.
مدت‌‌‌هاست که رشد بهای آزاد ارز به افزایش نرخ ارز رسمی در قیمت‌گذاری‌‌‌ها منتهی شد و به‌مثابه یک اهرم قیمتی، همهچیز را با خود بالا برد. اینکه بورس‌کالا هم‌‌‌اکنون نرخ‌هایی بالاتر از سال گذشته را تجربه می‌کند، بیش از همه ناشی از نوسان بهای ارز است که از دو مسیر قیمت‌ها را تغییر داده است؛ اول رشد نرخ‌های پایه و دیگری افزایش جذابیت خرید و ایجاد رقابت. هر دوی این سیگنال‌‌‌ها را باید جدی گرفت، اما باید به ویژگی‌‌‌های دیگری نیز اشاره کرد.
اگر به مدت مشابه سال قبل بازگردیم، یعنی در هشت‌ماهه سال ۱۴۰۱، شاهد خواهیم بود که رشد حجم معاملات در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰ در بازار فیزیکی بورس‌کالا ۸۱درصد افزایش یافته و ارزش معاملات تنها ۵۰درصد رشد کرده است. یعنی در سال قبل با رشد آرام ارزش، توسعه بازار فیزیکی بورس‌کالا رشد بیشتری داشته و حتی شاهد عدم‌رشد ارزش معاملات متعاقب افزایش حجم معاملات بوده‌‌‌ایم. به صورت دقیق‌‌‌تر افزایش بهای ارز که به رشد قیمت‌ها منتهی شده، روند توسعه متوازن بورس‌کالا را نیز دستخوش تغییر کرده است؛ یعنی بورس‌کالا در فرآیندهای توسعه و درآمدزایی خود از مسیر حجم معاملات قربانی رشد بهای ارز شده و نه‌‌‌تنها از این مسیر نفع برجسته‌‌‌ای نبرده، بلکه با افت روند توسعه خود از مسیر حجم معاملات در بازار فیزیکی روبه‌‌‌رو بوده است. این نکته را باید جدی گرفت؛ زیرا این آمارها نشان می‌دهد بورس‌کالا خود قربانی رشد قیمت‌ها بوده و از این مسیر قطعا حمایت نخواهد کرد.
آمارها نشان می‌دهد که بخش اعظم معاملات بازار فیزیکی بورس‌کالا در بازار محصولات صنعتی و معدنی رقم می‌‌‌خورد؛ تا جایی که این بازار را باید محرک توسعه بورس‌کالا به شمار آورد. آمارها حکایت از آن دارد که در هشت‌ماهه امسال حجم معاملات این بازار رشد ۳۱درصدی داشته، در حالی که ارزش معاملات از افزایش ۷۴درصدی برخوردار شده است. این روند به معنی آن است که رشد قیمت‌ها یک واقعیت در این بازار بوده که بیش از همه باید به دنبال رد پای بهای ارز در این رشد نرخ بود. نکته مهم آنکه در هشت‌ماهه سال ۱۴۰۱ شاهد بودیم که حجم معاملات رشد ۱۱۶درصدی داشت، در حالی که ارزش معاملات از رشد ۶۵درصدی برخوردار شده بود.
این داده نشان می‌دهد که متوسط ارزش هر معامله طی سال قبل در بورس‌کالا نسبت به مدت مشابه سال ماقبل کاهش داشته، یعنی افت قیمت‌ها را در کل شاهد بودیم، ولی این افت نرخ به معنی افزایش محسوس حجم معاملات بود. نکته مهم در این خصوص یا نتیجه‌گیری این گزارش نشان می‌دهد که رشد قیمت‌ها یا افزایش ارزش معاملات در مقایسه با سال قبل نقش سرعت‌‌‌گیر را در برابر رشد حجم معاملات ایفا کرده است و قطعا افزایش نرخ به معنی تامین منافع بلند‌‌‌مدت بورس‌کالا نیست، زیرا توسعه بنیادین آن را از مسیر افزایش حجم معاملات دستخوش تغییر و محدودیت می‌کند.
