بانک جهانی چشم‌انداز قیمت کالاهای پایه و ریسک‌های پیش‌رو را بررسی کرد
فلزی‌ها بازندگان و غلات برندگان کالایی‌ها
براساس این گزارش، کاهش ارزش پول در بسیاری از کشورهای جهان به افزایش قیمت کالاها براساس پول ملی در مقایسه با دلار آمریکا منجر شده است. به‌عنوان نمونه، قیمت نفت‌خام برنت به دلار آمریکا حدود ۶درصد کاهش یافت؛ ولی به دلیل کاهش ارزش پول تقریبا ۶۰درصد از بازارهای نوظهور واردکننده نفت و اقتصادهای درحال توسعه شاهد افزایش قیمت نفت با ارز داخلی در این دوره بودند. نزدیک به ۹۰درصد این اقتصادها نیز شاهد افزایش بیشتر قیمت گندم برحسب پول ملی در مقایسه با دلار آمریکا بوده‌اند. بنابراین فشارهای تورمی ناشی از کالاها در بسیاری از کشورهایی که ارزش پولشان کاهش یافته، ممکن است پایدارتر از چیزی باشد که کاهش اخیر قیمت‌های جهانی کالاها نشان می‌دهد. این امر می‌تواند بحران غذایی و انرژی را که درحال حاضر بر بسیاری از اقتصادهای درحال توسعه تاثیر گذاشته است، طولانی کند.
براساس این گزارش، قیمت‌های انرژی از زمان شروع جنگ در اوکراین تا حد زیادی در نوسان بوده است. قیمت نفت‌خام برنت در طول سه‌ماه سوم به دنبال نگرانی‌ها درباره رکود جهانی ۲۰۲۳ و انقباض شرایط تامین مالی، به‌شدت کاهش یافت. به دنبال اعلام کاهش هدف تولید به میزان ۲میلیون بشکه در روز از سوی اعضای اوپک‌پلاس، قیمت‌ها در اکتبر تا حدی بهبود یافت؛ اما از آن زمان تاکنون در نوسان بوده است. قیمت گاز طبیعی در اروپا در اوت ۲۰۲۲ به دلیل اقدامات تهاجمی برخی کشورها برای بازسازی ذخایر خود و همچنین کاهش جریان گاز از روسیه به بالاترین حد خود رسید. از آن زمان با رسیدن موجودی‌ها به سطح هدف و کاهش تقاضا، قیمت‌ها تا حد زیادی کاهش یافته است. قیمت زغال‌سنگ اما در سه‌ماه سوم ۲۰۲۲ به افزایش خود ادامه داد؛ چراکه بسیاری از کشورها به زغال‌سنگ به‌عنوان جایگزینی برای گاز طبیعی روی آوردند. در طول چهار فصل گذشته قیمت گاز طبیعی در اروپا و زغال‌سنگ (تجارت‌شده از طریق دریا) به‌ترتیب ۴۲۰درصد و ۱۸۰درصد بیشتر از میانگین آن در پنج‌سال گذشته بوده است.
براساس گزارش بانک‌جهانی، قیمت کالاهای پایه غیر از انرژی در سه‌ماه سوم ۲۰۲۲ حدود ۱۳درصد کاهش داشته است. قیمت فلزات بیشترین کاهش را داشته که عمدتا نشان‌دهنده کاهش رشد جهانی و نگرانی‌ها درباره کند شدن رشد چین بوده است. با افزایش شدید نرخ بهره جهانی، قیمت فلزات گرانبها ۹درصد کاهش یافته است. قیمت محصولات کشاورزی نیز در سه‌ماه سوم ۲۰۲۲ با ۱۱درصد کاهش مواجه بوده است. نگرانی‌ها در اوایل سال‌جاری از کمبود مواد غذایی نیز به‌تدریج کاهش یافته است. صادرات غلات مجددا از اوکراین آغاز شد و موجودی محصولات اصلی بالاتر از سطح تاریخ باقی مانده است که حائلی برای فصل جاری ۲۰۲۳-۲۰۲۲ فراهم می‌کند. با وجود کاهش قیمت محصولات کشاورزی نسبت به بالاترین حد آنها در مارس ۲۰۲۲، قیمت‌ها نسبت به سال گذشته حدود ۹درصد بالاتر هستند. کمبود عرضه مورد انتظار در فصل جاری برای برخی کالاهای اساسی، به‌ویژه ذرت، به همراه شرایط آب‌وهوایی نامساعد و قیمت بالای انرژی می‌تواند قیمت‌ها را در فصل جاری همچنان بالا نگه دارد.
چشم‌انداز بازارها و ریسک‌های پیش‌رو
پیش‌بینی بانک‌جهانی گویای آن است که پس از افزایش ۶۰درصدی مورد انتظار در ۲۰۲۲، قیمت انرژی در ۲۰۲۳ حدود ۱۱درصد و در ۲۰۲۴ حدود ۱۲درصد کاهش یابد. محرک‌های اصلی چشم‌انداز شامل کاهش رشد جهانی، کاهش تقاضا برای گاز طبیعی به دلیل کاهش مصرف خانوارها و صنعت و برخی واکنش‌های عرضه، عمدتا برای زغال‌سنگ هستند. با این‌حال قیمت‌ها تا ۲۰۲۴ همچنان بالاتر از ۵۰درصد بیش از میانگین پنج‌ساله خود باقی خواهد ماند. بالا ماندن دائمی قیمت‌های انرژی همچنان پیامدهای تورمی خواهد داشت؛ به‌ویژه از طریق اثرات دور دوم مانند افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و برق برای بیشتر مشاغل.
طبق این گزارش، فشارهای تورمی ناشی از قیمت کالاهای پایه در کشورهایی که با کاهش قابل‌توجه ارزش پولشان در برابر دلار آمریکا مواجه بوده‌اند، تشدید خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت‌خام برنت در ۲۰۲۳ به‌طور متوسط ۹۲دلار در هر بشکه باشد که نسبت به پیش‌بینی ۱۰۰دلار در هر بشکه طی ۲۰۲۲ کاهش داشته است. همچنین پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت‌خام برنت در ۲۰۲۴ به ۸۰دلار برسد. انتظار می‌رود با بازگشایی تدریجی چین و انتقال از گاز طبیعی به نفت، به‌ویژه در تولید برق، مصرف نفت تا ۲۰۲۳ کمتر از ۲درصد افزایش یابد. کاهش بیش از حد انتظار رشد جهانی و ادامه محدودیت‌های همه‌گیری در چین، به‌عنوان ریسک‌های اصلی مصرف نفت شناخته شده‌اند. در طول رکودهای جهانی قبلی، تقاضای نفت در سال اول حدود ۲درصد و در سال دوم یک‌درصد کاهش یافته؛ گرچه تغییرات گسترده‌ای را تجربه کرده است.
براساس این گزارش، همچنین انتظار می‌رود قیمت گاز طبیعی و زغال‌سنگ در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ با کاهش مواجه شود، با این‌حال همچنان بسیار بالاتر از پیش از همه‌گیری باقی خواهد ماند. انتظار می‌رود تا ۲۰۲۴ قیمت زغال‌سنگ استرالیا و گاز طبیعی ایالات‌متحده دوبرابر میانگین آنها در طول پنج‌سال گذشته باشد، در حالی که قیمت گاز طبیعی اروپا می‌تواند تا چهاربرابر افزایش یابد. علت پیش‌بینی کاهش قیمت در سال آینده، کاهش تقاضای گاز طبیعی است؛ چراکه خانوارها و صنایع مصرف خود را کاهش داده و به جایگزین‌ها روی خواهند آورد. این درحالی است که پیش‌بینی می‌شود با افزایش تولید چین، هند و صادرکنندگان دریایی، تولید زغال‌سنگ افزایش یابد. قیمت گاز طبیعی و زغال‌سنگ نیز تا حد زیادی به سختی زمستان در اروپا بستگی دارد.
همچنین پیش‌بینی می‌شود قیمت فلزات در ۲۰۲۳ بیش از ۱۵درصد کاهش یابد و در ۲۰۲۴ تثبیت شود. این افت نشان‌دهنده بدتر شدن چشم‌انداز رشد جهانی به همراه کاهش تقاضای چین است. با این‌حال قیمت‌های انرژی بیش از حد انتظار می‌تواند به افزایش هزینه‌های تولید برای پالایشگاه‌های فلزی منجر شود. البته انتظار می‌رود در بلندمدت تقاضای فلزات به علت سیاست‌های اخیر دولت‌ها برای تسریع در انتقال انرژی و تقویت انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش یابد.
از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود قیمت محصولات کشاورزی در ۲۰۲۳ حدود ۵درصد کاهش یابد و در ۲۰۲۴ تثبیت شود. کاهش پیش‌بینی‌شده در ۲۰۲۳ عمدتا به دلیل محصول بهتر از انتظار گندم، عرضه پایدار در بازار برنج و ازسرگیری صادرات غلات اوکراین است. با این‌حال ریسک‌های افزایشی متعددی نیز برای پیش‌بینی قیمت وجود دارد. اختلال در صادرات از اوکراین یا روسیه می‌تواند بار دیگر عرضه جهانی را متوقف کند. افزایش بیشتر قیمت انرژی یا اختلال در تامین آن (به‌ویژه گاز طبیعی و زغال‌سنگ که از نهاده‌های اصلی تولید کود هستند) می‌تواند بر قیمت غلات و روغن خوراکی فشار افزایشی وارد کند. الگوهای نامطلوب آب‌وهوایی نیز می‌تواند بازده محصولات کشاورزی را کاهش دهد.
همه‌گیری، جنگ و رکود؛ محرک‌های قیمت مس و آلومینیوم
براساس این گزارش، طی سه‌سال گذشته، همه‌گیری، جنگ در اوکراین و نگرانی‌ها از رکود قریب‌الوقوع جهانی نوسانات زیادی را در قیمت آلومینیوم و مس رقم زدند. بازگشت بی‌سابقه قیمت‌ها از سطوح پایین در آوریل ۲۰۲۰، با کاهش مجدد از مارس ۲۰۲۲ دنبال شد. بازگشت قیمت‌ها پس از همه‌گیری عمدتا ناشی از بهبود اقتصادی بوده است، اما برخلاف افزایش قیمت‌ها پس از بحران مالی جهانی، عوامل عرضه حدود ۲۵درصد در بازگشت قیمت‌ها سهم داشتند. از مارس ۲۰۲۲ عوامل کاهش شدید رشد جهانی، رفع محدودیت‌های عرضه و نگرانی‌ها درباره رکود جهانی قریب‌الوقوع، به سقوط قیمت‌ها کمک کردند. براساس پیش‌بینی بانک‌جهانی، قیمت‌ها همچنان بی‌ثبات باقی خواهند ماند؛ چراکه انتقال انرژی گسترش می‌یابد و تقاضای جهانی کالاهای پایه از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر که مصرف‌کننده فلزات هستند، تغییر خواهد کرد. انتقال انرژی برای کشورهای صادرکننده فلزات، می‌تواند سودهای بادآورده‌ای به همراه داشته باشد؛ در عین حال می‌تواند آنها را در معرض نوسانات قیمتی قرار دهد.
