رضایت قانون‌گذار از بستر بورس‌کالا برای فروش خودرو مشهود است
سوختگیری خودروسازی در تالار نقرهای
واردات در بستر بورس‌کالا
پس از تجربه یک‌ماهه عرضه خودروهای تولید داخل در بورس‌کالا که به نظر قانون‌گذاران نیز موفقیت‌آمیز بوده، حال قرار است خودروهای وارداتی نیز در این بستر رسمی معاملاتی عرضه شوند. در سال ۱۳۹۷ مصوبه محدودیت واردات خودرو به دلایل مختلف، از جمله خروج ارز از کشور مورد تصویب قرار گرفت؛ تصمیمی که با وجود جهش ارزی و تشدید تحریم‌‌‌ها موجب برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار داخلی خودرو و در نهایت جهش قیمتی خودرو شد. خودرو نیز که تا پیش از این عمدتا کالای مصرفی در نظر گرفته می‌‌‌شد، به‌‌‌دلیل رشد پی‌‌‌درپی قیمت به‌عنوان کالای سرمایه‌‌‌ای در میان سرمایه‌گذاران محبوب شد؛ مساله‌ای که موجب افزایش تقاضای کاذب و نهایتا به ضرر تولیدکننده و مصرف‌کننده تمام شد. خوشبختانه بازه اجرایی ممنوعیت واردات در اردیبهشت‌ماه به پایان رسید.
حال مسوولان تصمیم دارند مسیر آزادسازی واردات خودرو را از بورس‌کالا پیش ببرند تا همچون خودروهای تولید داخل، بستری شفاف برای فروش خودروهای وارداتی نیز مهیا شود. به گفته وزیر صمت، با عرضه خودروی وارداتی در بورس‌کالا فرآیند قیمت‌گذاری شفاف می‌شود و رقابت ایجادشده به کاهش قیمت منجر خواهد شد. هفته گذشته، رضا فاطمی‌امین، در نشستی با بیان اینکه عرضه و تقاضا در بازار خودرو متناسب نیست، به همین دلیل ممکن است در بازار، خودرو با قیمتی بیش از سود متناسب فروخته شود، تصریح کرد: مثلا ممکن است قیمت خودرو ۴۰۰میلیون تومان برای واردکننده تمام شود و ۶۰۰میلیون تومان آن را بفروشد که اعطای مجوز در این شرایط رانت خواهد بود. بنابراین قرار شد خودروی وارداتی در بورس‌کالا عرضه شود که شفاف است و رقابت به کاهش قیمت منجر می‌شود.
همچنین قرار شد این سود برای جلوگیری از رانت به خزانه دولت واریز شود. موافقان عرضه خودروهای وارداتی در بورس‌کالا عقیده دارند که این طرح اتفاق مهمی است؛ چرا که عرضه‌‌‌ها بدون فساد خواهد بود. به عقیده برخی از کارشناسان بازار، کوتاه‌کردن دست دلالان خودرو از بازار، کشف قیمت شفاف، منسوخ‌شدن قیمت‌گذاری دستوری و ایجاد شفافیت در فرآیند معامله خودروهای وارداتی از مزیت‌های عرضه در بورس‌کالا به شمار می‌‌‌روند. همچنین با دخالت‌نکردن سوداگران در عرضه خودرو، قیمت‌هایی متعادل‌‌‌تر و متناسب با قدرت خرید مصرف‌کنندگان تعیین می‌شود. باوجود اینکه اکثر فعالان بازار از آزاد شدن واردات خودرو استقبال می‌کنند، انتقادهایی نیز به برخی از بند‌‌‌های آیین‌نامه جدید وجود دارد. به موجب بند اول این آیین‌نامه، تنها واردات خودروهای زیر قیمت ۲۰هزار یورو مجاز بوده و اولویت واردات نیز با خودروهای زیر ۱۰هزار یورو است.
منتقدان عقیده دارند، تعداد خودروهایی با این ویژگی که بتواند استانداردهای ۸۵گانه کشور را رعایت کند، در بازار جهانی بسیار کم است، در نتیجه واردات آن کمکی به افزایش عرضه و شکستن انحصار نخواهد کرد. البته موافقان طرح نیز در جواب این انتقاد بیان کردند، قدرت خرید بیشتر مردم در زیر محدوده قیمتی ۲۰هزار یورو قرار دارد؛ پس منطقی است که این بند تصویب شود. همچنین برخی کارشناسان معتقدند، اگر واردکنندگان سراغ خودروهایی بروند که بهای آن زیر قیمت خودروهای تولید داخل باشد، این امر به شکست انحصار شرکت‌های تولید داخل منجر شده و نهایتا به نفع مصرف‌کننده نهایی خواهد بود.
پرونده عرضه‌‌‌های داخلی در بورس‌کالا
به نظر می‌رسد پس از گذشت یک‌ماه از اولین عرضه خودروی تولید داخل در بورس کالا، مسوولان از روند اجرای این ایده بسیار راضی هستند. تاکنون ۴۴نماینده مجلس نیز حمایت خود را از آن اعلام کرده‌اند. به گزارش «کالاخبر»؛ مجتبی رضاخواه، نماینده تهران و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از جمله نمایندگان موافق این طرح است. به گفته وی با عرضه خودرو در بورس کالا، خودروها قیمت واقعی خواهند داشت و رانت به عده‌‌‌ای خاص نمی‌رسد. وقتی خودرو در بورس‌کالا عرضه شود، همه‌چیز شفاف می‌شود و قیمت خرید و فروش آن مشخص خواهد شد؛ بنابراین، هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده واقعی منفعت بیشتری به‌‌‌دست می‌آورند. همچنین حسین محمد صالحانی دارانی، عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس معتقد است، عرضه خودرو در بورس‌کالا موجب توقف زیان انباشته و تامین نقدینگی خودروسازان خواهد شد. وی عنوان کرد، دخالت‌‌‌های دولت در حوزه خودروسازی، صنعت خودرو را در انحصار دو خودروساز بزرگ قرار داده و موجب زیان‌‌‌دهی شرکت‌های خودروسازی شده است؛ اما عرضه خودرو در بورس‌کالا می‌تواند زمینه را برای ورود بخش خصوصی هموار کرده و در نهایت با ایجاد رقابت در صنعت خودرو مشکلات خودروسازان را تا حدودی رفع کند.
ابزاری برای تامین مالی خودروسازان
به عقیده برخی از کارشناسان، عرضه خودرو در بورس‌کالا از آن جهت به نفع خودروسازان است که می‌تواند دغدغه تامین نقدینگی آنها را تا حدی حل کند؛ مساله‌ای که تابه حال عمده بار آن بر دوش بانک‌ها بوده است. در واقع با عرضه خودرو در بورس‌کالا، امکان تعریف ابزارهای مالی منطبق بر کالا به‌منظور تامین نقدینگی ایجاد می‌شود و تولیدکنندگان می‌‌‌توانند به طور مستقیم بخشی از نقدینگی خود را تامین کنند؛ درنتیجه فشار بر رشد پایه پولی و نقدینگی کشور تا حدی کاهش می‌‌‌یابد.
در سال‌های اخیر نیز به گفته تولیدکنندگان با وجود قیمت‌گذاری دستوری، عرضه خودرو در بازار برای کارخانه‌های تولید خودرو در داخل سودی نداشته است؛ مساله‌ای که موجب برهم خوردن شدید تعادل بین عرضه و تقاضا و جهش زیاد قیمت در بازار داخل شد. حال به‌‌‌نظر می‌رسد با عرضه خودرو در بورس‌کالا و کشف قیمت حقیقی بر اساس سازوکار بازار آزاد، در آینده از التهاب این بازار کمی کاسته شود. البته به عقیده فعالان بازار، لازمه این اتفاق، عرضه منظم و مستمر خودرو در این بستر است.
در واقع اگر مسوولان به دنبال کاهش تقاضای سوداگرانه در این بازار هستند، باید نوسانات و هیجان را در بازار کاهش دهند که این امر نیز تنها از طریق عرضه منظم و بابرنامه خودروسازان رقم خواهد خورد که موجب پیش‌بینی‌پذیر شدن این بازار می‌شود. همچنین به عقیده برخی از کارشناسان، خودروسازان باید ملزم شوند که بیشتر محصولات خود را در بورس‌کالا به فروش برسانند؛ در غیر‌این صورت بورس‌کالا نمی‌‌‌تواند به‌عنوان مرجع اصلی تعیین قیمت به رسمیت شناخته شود و بازار غیر‌رسمی همچنان وجود خواهد داشت.
