در مراسم آغاز به‌کار معاملات آتی متانول و نفتا مطرح شد
گام بورس انرژی برای مرجعیت قیمت منطقه‌ای
آمارها از بازگشت رونق به معاملات بورس انرژی حکایت دارد
از هم‌‌‌‌‌‌اکنون امکان معاملات قراردادهای آتی نفتا و متانول وجود دارد و در مراسم افتتاحیه آن شاهد درج اولین معاملات بودیم که به‌معنای آغاز این معاملات است و افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند به داد و ستد این قراردادها بپردازند.
شفافیت در بازار کالایی؛ مسیری صحیح و بیبازگشت
در این نشست مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار گفت: با توجه به اینکه ایران به‌عنوان کشور دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی و نفتی است، معنا ندارد که مراجع قیمتی ما جای دیگری باشد.
به گزارش«ایرنا» مجید عشقی در مراسم رونمایی از تابلوی معاملات قراردادهای آتی نفتا و متانول در بورس انرژی ایران اعلام کرد: باید از تلاش مدیرعامل بورس انرژی و دیگر مسوولان در راه‌اندازی تابلو معاملات قراردادهای آتی نفتا و متانول در بورس انرژی ایران تقدیر شود، زیرا با این اقدام تلاش شد که زنجیره ابزارها در حوزه بورس انرژی تکمیل شود.
عشقی ادامه داد: بحث شفافیت در انجام معاملات در حوزه کالایی مسیری بیبازگشت است و باید با قدرت این مسیر را ادامه دهیم.
رئیس سازمان بورس ادامه داد: در طول این سال‌ها اتفاقات رخ داده در بورس‌کالا و انرژی، کمک زیادی به اقتصاد کشور داشت و شرکت‌هایی که توانسته‌اند محصولات خود را در بورس‌های کالایی عرضه کنند از جهات مختلف منتفع شدند که در این زمینه دولت هم نیز منتفع شده و برکات زیادی داشته است. وی با تاکید بر اینکه از دو جنبه برای ما مهم است تا بورس‌های کالایی رونق بگیرند و همه کالاهایی که امکان معامله در بورس‌کالا را دارند وارد بازار شوند، گفت: در ابتدا معاملات در این بازار شفاف و قیمت‌ها واقعی خواهد شد، همچنین این بازارها از همه اسناد بالادستی و قوانین و مقررات کشور که در مجلس تصویب می‌شود و توسط مراجع اجرایی و نظارتی منتشر خواهند شد، پشتیبانی می‌کنند.
عشقی اظهار کرد: در چند روز گذشته شاهد انتشار سند تحول دولت بودم که در آن بندهای بسیار ارزشمندی درخصوص توسعه بازارهای کالایی وجود داشت که باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد.
رئیس سازمان بورس ادامه داد: این اتفاق باعث شفافیت بازار این کالاها می‌شود و همچنین می‌توانیم منفعت آن را به بنگاه‌های اقتصادی و نیز مصرف‌کنندگان برسانیم. از یک جهت دیگر این معاملات برای ما مهم است چراکه بخش زیادی از بازار سرمایه کشور از همین بنگاه‌ها تشکیل شده است.
عشقی با بیان اینکه بیش از یک‌سوم بورس تهران در حوزه انرژی و محصولات پتروشیمی و شیمیایی است، ادامه داد: در فرابورس نیز عددی نزدیک به این وجود دارد و وقتی محصولات این شرکت‌ها معاملات خود را در یک فضای شفاف و رقابتی عرضه می‌کنند، از نظر نظارتی و مسائل حاشیه‌ای آسوده‌‌خاطر هستیم که کالاهای خود را با قیمت منصفانه و دقیق به‌فروش می‌رسانند، همچنین از نظر سودآوری دیگر نگرانی نداریم و باعث می‌شود تا این شرکت‌ها کمک‌کننده به بازار سرمایه باشند.
رئیس سازمان بورس تاکید کرد: این سازمان با قدرت پیگیری‌های خود را درخصوص عرضه همه محصولاتی که امکان دارد در بازار پذیرش شوند، انجام خواهد داد و این اتفاق را تا پذیرش، معامله همه کالاها و نیز تکمیل زنجیره ابزارها پیگیری می‌کنیم.
وی ادامه داد: تا جایی که بتوان ابزارها را در بازارهای کالایی و فیزیکی و همچنین اوراق‌بهادار و نیز قراردادهای آتی گسترش خواهیم داد.
عشقی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ایران به‌عنوان کشور دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی و نفتی است، معنا ندارد که مراجع قیمتی ما جای دیگری باشد. رئیس سازمان بورس ادامه داد: در چند‌ماه گذشته که بازار گاز طبیعی در دنیا دچار نوسان شد شاهد ایجاد معضلات جدی در کشور و اتفاقاتی رخ داده در صنایع مصرف‌کننده گاز طبیعی بودیم.
وی با بیان اینکه با تلاش صورت‌گرفته از سوی هیات دولت تدبیری اندیشیده شد، گفت: واقعیت این است برای گاز طبیعی باید قیمت منطقه‌ای خود را داشته باشیم تا نیاز نباشد مرجع قیمتی جایی باشد که تولیدکننده گاز نیست و از این طریق مشکلاتی را برای خود ایجاد کنیم. اگر این فرمول ادامه پیدا میکرد قیمت گاز طبیعی در این شرایط به ۲۰هزار‌تومان می‌رسید و این امر باعث می‌شد تا همه صنایع از تولید خارج شوند.
جایگاه بورس انرژی در قوانین بالادستی
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در ادامه این نشست؛ مدیرعامل بورس انرژی ضمن تبریک اعیاد شعبانیه و خیرمقدم به حضار عنوان کرد: اگر نگاهی به اسناد بالادستی و قوانین توسعه‌ای کشور بیندازیم نشان می‌دهد که سیاستگذاران و قانون‌گذاران کشور بر افزایش شفافیت و توسعه حضور بخش‌خصوصی در بخش انرژی کشور تاکید دارند. بند ۱۳ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام‌معظم رهبری (مدظله‌العالی) در تاریخ ۲۹/ ۱۱/ ۱۳۹۲ بر مقابله با ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق روش‌هایی همچون ایجاد تنوع در روش‌های فروش و مشارکت دادن بخش‌خصوصی در فروش و در بند ۱۹ نیز بر شفاف‌‌‌‌‌‌سازی اقتصاد و سالم‌‌‌‌‌‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌‌‌‌‌‌ها و زمینه‌‌‌‌‌‌های فسادزا در حوزه‌‌‌‌‌‌های پولی، تجاری، ارزی تاکید شده است.
وی در ادامه عنوان کرد: همچنین نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در قوانینی همچون ماده ۱۳ قانون خروج غیرتورمی از رکود، بند «ح» ماده ۴ قانون برنامه ششم توسعه و بودجه‌‌‌‌‌‌های سنواتی بر اولویت‌دادن به مکانیزم معاملاتی بورس انرژی در معاملات حاملهای انرژی تاکید داشته‌اند که این نشان‌دهنده عزم جدی برای توسعه این بخش بوده و تکلیف ما و مجموعه وزارتخانه‌های ذی‌ربط به‌عنوان مجریان سیاست‌های کلان نظام و قوانین و مقررات بالادستی را سنگین و بااهمیت می‌کند.
نگاهی به برنامههای وزرای محترم نفت، نیرو و اقتصاد دولت سیزدهم که در مجلس ارائه شد نیز از عزم این بزرگواران بر اجرای سیاست‌های مذکور حکایت دارد. بر این مبنا بورس انرژی ایران از سال‌های گذشته برنامهریزی برای توسعه زیرساخت‌های قانونی و فنی خود جهت اجرای سیاست‌های مذکور را در دستور کار قرار داده و راه‌اندازی بازار آتی هم بخشی از همین برنامه‌هاست.
علی نقوی در ادامه گفت: از سوی دیگر ۱۹ اسفند‌ماه سالروز آغاز معاملات بورس انرژی ایران در سال۱۳۹۱ است که با همت مدیران وقت سازمان بورس از جمله جناب آقایان دکتر صالح‌آبادی و دکتر حسینی و حضور جناب آقای دکتر محمدی تاسیس و با معامله برق، قطران و زغال‌سنگ آغاز به‌کار کرد و اینک در آستانه دهمین سال فعالیت این بورس باعث افتخار است که شاهد افتتاح تابلوی معاملات قراردادهای آتی بورس انرژی ایران باشیم. طی ۹ سال‌گذشته بورس انرژی ایران در راستای ماموریت خود که ساماندهی، پذیرش، نظارت و تسهیل انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق‌بهادار مبتنی بر آن بوده، توانسته نقش مناسبی در توسعه صادرات فرآورده‌ها و افزایش شفافیت آن ایفا کند، به‌طوری‌که بالغ بر۴۰میلیون تن انواع فرآورده‌ها دراین بورس مبادله شده که ۲۷میلیون تن آن به آن‌سوی مرزهای کشور صادرشده و از ۲۷میلیون تن فرآورده صادراتی، معامله ۲۰میلیون تن آن (درحدود ۷۵درصد) در سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۰ بوده است.
صادرات ۵میلیون تنی امسال بورس انرژی
مدیرعامل بورس انرژی گفت: از ابتدای سال۱۴۰۰ تاکنون نیز بیش از ۵میلیون و ۱۱۸هزار تن انواع فرآورده در رینگ صادراتی و ۲میلیون و ۲۶۰هزار تن انواع فرآورده در رینگ داخلی به ارزشی بالغ بر یکصد‌هزار میلیارد‌تومان معامله‌شده که ارزش صادرات صورت‌گرفته از مسیر بورس انرژی ایران در سال۱۴۰۰ بیش از ۳میلیارد دلار بوده است. نکته قابل‌توجه اینکه در اثر عرضه‌‌‌‌‌‌های منظم و مستمر عرضه‌کنندگانی همچون شرکت ملی پالایش و پخش، ملی گاز و نفت ستاره خلیج‌فارس و سایرین ارزش مازاد درآمد ناشی از رقابت در سال۱۴۰۰ بالغ بر۸۴۶ میلیارد‌تومان (درحدود ۳۶میلیون دلار) بوده که این مازاد درآمد رقابت در سال۹۹ درحدود ۲۴۵ میلیارد‌تومان (۱۱میلیون دلار) بوده است. منظور از ارزش مازاد ناشی از رقابت، تفاوت بین قیمت پایه اعلامی و کشف قیمت ناشی از رقابت است.
وی در ادامه افزود: در حقیقت عرضه از مسیر شفاف و رقابتی بورس انرژی سبب شد تا درآمدهای بیشتری نصیب عرضه‌کنندگان که عمدتا شرکت‌های متعلق به دولت و نهادهای عمومی غیردولتی است، شده و منافع حاصله به بیت‌المال و بازنشستگان عزیز کشور برسد که با مقایسه‌‌‌‌‌‌ای بین حجم عرضه صورت‌پذیرفته در بورس انرژی به نسبت کل میزان فروش صورت‌پذیرفته می‌توان به ظرفیت مالی ایجادشده پی‌برد و قاعدتا درصورت استمرار و نظم بخشی به عرضه سایر فرآورده‌ها از مکانیزم بورس این مازاد درآمد ناشی از رقابت نیز با اعتماد خریداران و افزایش تعداد آنها افزایش خواهد داشت.
از نیمه سال۹۸ و سال۱۳۹۹ جمهوری اسلامی ایران موفق شد با استفاده از مکانیزم بورس به یکی از صادرکنندگان بنزین و نفت‌گاز تبدیل شود ولی با توجه به افزایش سرانه مصرف داخلی و لزوم ذخیره‌سازی به‌منظور تامین آن در زمان‌های پیک شاهد کاهش چشمگیر عرضه این دو محصول در سال‌جاری بودیم که باتوجه به پیگیری انجام شده و نگاه مثبتی که در مجموعه وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش به استفاده از مکانیزم‌های بورس انرژی وجود دارد، امیدواریم به‌زودی با مدیریت بهینه مصرف شاهد عرضه مجدد صادراتی این فرآورده‌ها باشیم.
قراردادهای آتی
مدیرعامل بورس انرژی گفت: یکی از برنامه‌‌‌‌‌‌هایی که بورس انرژی ایران پیگیری میکرد راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی بود. در این مسیر مطالعات تطبیقی قراردادهای آتی نفت‌خام و بنزین انجام و دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در خردادماه سال۱۳۹۹ در هیات‌مدیره وقت بورس انرژی ایران تصویب و برای تصویب نهایی به سازمان بورس ارسال شد و نظر به اهمیت موضوع و با توجه به تجربیات پیشین و همچنین تطبیق مقررات با مبانی فقهی، این دستورالعمل در جلسات منظم و مستمری در کمیته تدوین مقررات سازمان موردبحث و تبادل‌نظر قرارگرفت و نهایتا پس از تصویب در هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق‌بهادار در تاریخ ۱۲/ ۱۰/ ۱۴۰۰ به بورس انرژی ایران ابلاغ شد. البته به موازات بررسی این مقررات در سازمان بورس، با تاکید و حمایت معاونت محترم نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان الزامات اجرایی راه‌اندازی آن از سوی بورس پیگیری و سامانه معاملاتی با همکاری مجدانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران طراحی و پیاده‌سازی شد. درکنار آن مقررات تبعی موردنیاز در هیات‌مدیره محترم بورس انرژی ایران تصویب و قراردادهای آتی بر روی دارایی پایه‌های بنزین، متانول، نفتا، میعانات گازی و گاز مایع در هیات محترم پذیرش بورس انرژی ایران مورد تصویب قرارگرفت.
وی در ادامه عنوان کرد: همچنین به موازات جلسات آشنایی با دستورالعمل معاملات قراردادهای آتی در بورس انرژی ایران با حضور ۱۷۹ نفر از پرسنل ۵۰ کار‌گزاری در شهریور‌ماه و دی‌ماه سال۱۴۰۰ آموزش‌های لازم به‌کارگزاران عضو بورس انرژی داده شد. نشست‌هایی هم با سایر ذی‌نفعان همچون تولیدکنندگان فرآورده‌ها هم برگزار شد که البته این موضوع استمرار دارد.
در نهایت با همکاری یکی از شرکت‌های خدمات برخط، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق‌بهادار و تسویه وجوه، مدیریت فناوری بورس تهران و سازمان بورس امروز شاهد آغاز معاملات آتی در بورس انرژی ایران هستیم که جادارد از همه عزیزان صمیمانه تشکر کنم.
سابقه معاملات نفتا
علی نقوی در ادامه گفت: اولین عرضه نفتا در بورس انرژی ایران در تاریخ ۶/ ۹/ ۱۳۹۲ توسط پالایش نفت لاوان صورت گرفت و پس از آن عرضه و معاملات نفتا در بورس انرژی ایران به شکل متناوب تاکنون ادامه داشته است که در مجموع تاکنون ۸.۴۹۷.۷۸۵تن نفتا در تمامی آنالیزهای پذیرش‌شده در بورس انرژی ایران معامله‌شده است که بیش از ۳میلیون تن آن مربوط به سال۱۴۰۰ است که ۲میلیون و ۶۰۰هزار تن آن به ارزش ۴۲هزار میلیارد‌تومان صادر شده است.
متانول در بازار داخلی و صادراتی بورس انرژی
علی نقوی گفت: اولین عرضه متانول در بورس انرژی ایران در تاریخ ۲۰/ ۰۵/ ۱۳۹۲ توسط پتروشیمی زاگرس در رینگ داخلی بورس انرژی ایران صورت گرفت و سپس در تاریخ ۲۱/ ۰۲/ ۱۳۹۳ اولین عرضه متانول در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران اتفاق افتاد، پس از آن درحالی که به شکل متناوب عرضه و معامله متانول در رینگ داخلی بورس انرژی ایران در جریان بود ولی عرضه در رینگ بین‌الملل تا تاریخ ۶/ ۶/ ۱۴۰۰ متوقف بود. در این تاریخ عرضه متانول در رینگ بین‌الملل از سر گرفته شد و به شکل متناوب ادامه یافت و بیش از ۳۰۰هزار تن متانول در سال‌جاری از مسیر بورس انرژی صادر شده است.
برنامههای حال و آینده بورس انرژی
علی نقوی در پایان صحبت‌‌‌‌‌‌های خود به برنامههای بورس انرژی اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی توسعه معاملات آتی در سیاست گام به گام تدریجی دنبال شده و امروز گام اول معاملاتی برداشته می‌شود و برنامهریزی لازم جهت عمق بخشی و توسعه این ابزار در بورس انرژی ایران در دستور کار قرار دارد که در ادامه به آن اشاره می‌شود:
۱- محاسبه وجه تضامین و مدیریت ریسک مشتریان توسط اتاق پایاپای از طریق حساب‌های در اختیار که با توجه به نگاه توسعه‌ای و همراهی مدیرعامل محترم و همکاری شرکت سپرده‌گذاری به‌زودی شاهد آن خواهیم بود.
۲- افزایش تعداد کارگزاران حاضر در این معاملات.
۳- انتشارقراردادهای آتی بر روی سایر دارایی‌های پایه از جمله گازمایع، میعانات گازی و سایر حاملهای انرژی .
۴- انتشار قراردادهای آتی با امکان قیمت‌گذاری به‌صورت ارزی و تسویه ریالی و همچنین تسویه تمام ارزی .
۵- انتشار قراردادهای آتی با مدل صد‌درصد منجر به تحویل برای تولیدکنندگان داخلی.
۶- پیگیری راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر قراردادهای آتی به‌منظور مدیریت ریسک سرمایه‌گذاران خرد.
۷- همکاری با شرکت‌های بزرگ عرضه کننده به‌منظور استفاده از قراردادهای آتی در فرمول‌های قیمت‌گذاری به‌صورت تدریجی.
۸- توسعه همکاری فراملی در چارچوب توسعه صادرات .
۹- پیاده‌سازی سایر ابزارهای مشتقه.
