در مراسم افتتاحیه معاملات آتی نقره و حراج باز سنگ آهن مطرح شد
الزام به ابزارمحور شدن بورس کالا
حامد سلطانی‌نژاد
نیاز به توسعه ابزارهای مالی در بازار سرمایه کشور و گسترش و تعمیق معاملات بورس کالا از جمله مهم‌ترین مواردی بود که در این نشست برآنها تاکید شد. اگرچه حجم و ارزش معاملات در بورس کالای کشور ظرف سال اخیر به رکورد تاریخی خود رسیده و شاهد گسترش ابزارهای معاملاتی این بازار و تعمیق آنها ظرف این مدت بوده‌ایم، اما این بستر معاملاتی همچنان جای رشد قابل توجهی دارد.
توجه به ابزارهای مالی در بورس کالا
در این نشست محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از زحمات مدیران بورس کالای ایران برای توسعه ابزارهای مالی در این بازار و همچنین حمایت‌های سازمان بورس اوراق بهادار از این اقدامات توسعه‌ای تشکر کرد و گفت: در مراسم پیشین بورس کالای ایران که مربوط به صندوق‌های کالایی بود؛ گلایه‌هایی درخصوص ورود وزارت صمت به قیمت‌گذاری دستوری محصولات زنجیره فولاد مطرح شد که با همراهی این وزارتخانه این ایرادها امروز به میزان زیادی برطرف شده است. خوشبختانه امروز شاهد افتتاح معاملات حراج باز سنگ آهن در بورس کالا هستیم که البته ظرف روزها و هفته‌های گذشته معاملات این بخش نیز شروع و اجرایی شده که مایه مسرت است. درواقع ورود اولین حلقه از زنجیره فولاد به معاملات بورس کالا و تعیین قیمت به روش حراج باز و به دور از قیمت‌گذاری دستوری می‌تواند امیدبخش تسری این موضوع به سایر حلقه‌های زنجیره در زمانی کوتاه باشد.
پورابراهیمی در ادامه گفت: گسترش معاملات بورس کالا نشان از نگاه علمی و تخصصی در این بخش دارد. کشور را بدون نگاه عملی و تخصصی و با داشتن نگاهی سیاسی نمی‌توان اداره کرد. برای تحقق موفقیت و رسیدن به اهدف بلند باید قواعد موضوعات اقتصادی و اجرایی را پذیرفت.
وی ادامه داد: ایجاد قراردادهای آتی روی نقره موضوع مهم دیگری است که امروز شاهد آن هستیم. طبیعتا برای استفاده از ابزارهای مشتقه باید تمام این قراردادها تعریف و عملیاتی شود. مجلس شورای اسلامی نیز از اجرای هر توسعه‌ای مطابق قاعده و به شکل تخصصی همچون تعریف قرارداد آتی نقره، طلا و... حمایت می‌کند. در عین حال معتقدیم که نباید قواعد بازار را با تصمیمات مداخله‌گرایانه برهم زد. البته این به معنی عدم‌نظارت نبوده و گاهی برای حفظ منافع کشور، سهامداران، ذی‌نفعان، عرضه‌کنندگان و خریداران لازم است که نهادهای مربوط به روند معاملات بازار وارد شوند اما نظارت بر بازار با کارهای عجیب امکان‌پذیر نیست. گسترش معاملات آتی روی کالاهای مختلف از سویی به افزایش نقدشوندگی این بازارها می‌انجامد و از طرف دیگر ابزاری برای پوشش ریسک بازار به شمار می‌رود و عملیاتی شدن آنها به نفع اقتصاد کشور است. تمامی این ابزارهای مالی سال‌ها در دنیا مورد استفاده قرار گرفته و مزایا و معایب آن مشخص شده و بنابراین استفاده از آنها در کشور موضوعی جدید و پیچیده و گنگی نیست.
پورابراهیمی افزود: اگرچه بورس‌کالا ظرف چند سال اخیر اقدامات خوبی در حوزه توسعه بازار و ابزار انجام داده، اما باید این اقدامات را عمق بخشیده، محدودیت‌ها را برطرف کرده و مسیر حرکت را هموارتر کنیم. مجلس و کمیسیون اقتصادی در این مسیر و برداشتن موانع پیش رو کنار بورس کالا خواهد بود.
پورابراهیمی در ادامه عنوان کرد: اغلب محصولات بخش معدن و صنایع معدنی جز چند مورد خاص قابلیت پذیرش و معامله در بورس کالا را دارند و امیدواریم به زودی این امکان به وجود آید تا تمامی این محصولات در این بازار شفاف مورد معامله قرار گیرند.
وی افزود: قانون بازار سرمایه که در سال ۸۴ به تصویب رسید و اصلاحیه آن در سال ۸۶ و البته سایر موارد اصلاحی این قانون که در سال‌های بعد به وجود آمد؛ ظرفیت بسیار خوبی را برای اقتصاد ایران و گسترش بازار سرمایه فراهم کرده است. ظرفیتی که در قالب قانون فراهم شده و ساختارهایی که روی آن شکل گرفته محکم‌ترین و متقن‌ترین ساختار اقتصادی کشور است. باید از این ظرفیت در جهت رونق اقتصادی کشور استفاده شود.
پورابراهیمی گفت: کمیته تخصصی اصلاح قانون بازار سرمایه در کمیسیون اقتصادی مجلس در حال تکمیل گزارش خود است؛ با مدیران سازمان بورس، مدیران ارشد بازار سرمایه در بخش‌های مختلف داشتیم و از نظراتشان استفاده کردیم و امیدواریم که این گزارش در روزهای ابتدایی سال ۱۴۰۰ در صحن علنی مجلس ارائه شود. تشکیل کانون هواداران حقیقی یکی از موارد مطرح شده در این گزارش بوده که تکلیف آن مشخص شده تا بتواند در ظرفیت خود به سهامداران خرد کمک کند. در کمیسیون اقتصادی مجلس، تمام‌قد از اقدامات علمی و تخصصی حوزه بازار سرمایه که توسط متولیان این بازار ازجمله شورای عالی بورس، مجموعه بورس و فرابورس اخذ می‌شود حمایت می‌کنیم؛ اما در عین حال ایرادهای وارده را نیز به جهت بهبود امور مطرح می‌کنیم.
وی در ادامه درخصوص بازده بازار سرمایه کشور گفت: همیشه در مسیر بازار سرمایه ریزش وجود داشته اما تجربه نشان داده که متوسط نرخ بازده در این در شرایط پرریسک در بلندمدت حدود ۵/ ۲ تا ۳ برابر بازده وضعیت ثبات است. پس این بازار برای سهامدارانی که داری سهام‌های بنیادی هستند در بلندمدت نتیجه‌بخش خواهد بود. برای جلوگیری از زیان سهامداران خرد لازم است تا این موارد به اطلاع مردم رسانده شود.
پورابراهیمی در ادامه به نگرانی‌های شکل گرفته ظرف هفته‌های اخیر از انتشار حجم قابل‌توجه اوراق با درآمد ثابت توسط دولت برای تامین مالی سقف بودجه سال ۱۳۹۹ اشاره کرد و گفت: این موضوع نگرانی نسبت به رشد قیمت‌ها در بازار و در عین حال عدم‌کشش بازار سرمایه به وجود آورده بود. اما تلاش خود را خواهیم کرد تا میزان انتشار این اوراق بهادار دولتی با درآمد ثابت را در هفته‌های پایانی سال مالی دولت به حداقل ممکن برسانیم. توافقی نیز در این زمینه انجام شده تا دولت به سمت روش‌های دیگری غیر از عرضه این اوراق در بورس اوراق بهادار برود و این تصمیم تاثیر منفی بر بازار سرمایه نگذارد. در مجموع با توجه به انتظار بهبود شرایط سیاست خارجی کشور و تحریم انتظار می‌رود که سال آینده بازار سرمایه و اقتصاد کشور شرایط مطلوب‌تری داشته باشد.
الزام به توسعه بازار سرمایه
در ادامه این نشست، محمدعلی دهقان‌دهنوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن تشکر از اقدامات توسعه‌ای بورس کالا اعلام کرد سازمان بورس و اوراق بهادار از برنامه‌های توسعه‌ای برای گسترش این بازار حمایت خواهد کرد. همچنین حمایت مجلس شورای اسلامی از سازمان بورس را اقدامی قابل تقدیر دانست و گفت: دوری جستن از ادبیات سیاسی و حرکت بر مبنای علم و تخصص که رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به آن اشاره کردند، موضوعی درست است.
بالغ بر ۶۲ میلیون سهامدار
وی افزود: درحال‌حاضر بالغ بر ۶۲ میلیون نفر از مردم کشور دارای سهام بوده و از همین رو چشم امید بخش زیادی از مردم کشور به این بازار است. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت مسوولان سیاسی نسبت به این بازار اظهارنظر نکنند و حتی هر فردی که کاندیدای ریاست‌جمهوری برای سال ۱۴۰۰ شود، لاجرم باید مواضع خود را نسبت به این بازار اعلام کند. اما تمامی افراد و مسوولان باید به نحوی عمل کنند تا اعتماد مردم به این بازار جلب شده، آرامش در بازار به‌وجود آید و در عین حال با آموزش در این زمینه قدرت تحلیل افراد افزایش یافته و در واقع به نحوی برنامه‌ریزی شود تا افراد بتوانند بهترین تصمیم را برای سرمایه خود بگیرند.
سیگنال‌های حمایت از بورس کالا از سوی وزارت صمت
وی در ادامه به همکاری تنگاتنگ و خوب بورس کالا و وزارت صمت اشاره کرد و گفت: امروز بیش از آنکه بورس کالا متعلق به مجموعه بازار سرمایه باشد، متعلق به وزارت صمت است. جلساتی نیز با وزیر صمت در این‌مدت داشته‌ایم و قول‌های خوبی برای گسترش همکاری میان وزارت صمت و بورس کالا گرفته شد. باید بپذیریم که همگی در جهت یک هدف حرکت می‌کنیم. اگرچه عملیات بازار سرمایه چه در بورس کالا و چه در بازار اوراق از نوع خرید و فروش است اما تاثیر نهایی تمامی این موارد باید خود را در جلب سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال نشان دهد. متاسفانه ظرف بیش از ۱۰ سال اخیر به دلایل متعدد، وضعیت سرمایه‌گذاری در کشور مناسب نبوده و باید بازار سرمایه را به سمتی برد که توسعه سرمایه‌گذاری در کشور رخ دهد. این موضوع جز با ایجاد شفافیت در معاملات امکان‌پذیر نیست. باید تمامی استفاده‌کنندگان از بورس کالا اعم از فروشنده، خریدار، ارائه‌دهنده خدمات و... بدانند که این بازار بستری شفاف و کارآ برای کشف قیمت است. در عین حال مجموعه حاکمیت یعنی دولت و مجلس که تعیین‌کننده قوانین کشور هستند نیز باید افقی بلندمدت را پیش‌روی سرمایه‌گذاران ترسیم کنند.
خطر بازی با قیمت حامل‌های انرژی
دهقان‌دهنوی گفت: سرمایه‌گذار براساس دسترسی به گاز ارزان در ایران اقدام به واردات یک تکنولوژی و آغاز یک فعالیت تولیدی می‌کند؛ نمی‌توان هر زمانی که دولت در تامین بودجه دچار چالش شد یک مرتبه تصمیم گرفته شود که نهاده‌های انرژی در کشور گران شود؛ این موضوع تولیدکنندگان را دچار چالش کرده و باعث فرار سرمایه می‌شود. درواقع سرمایه‌گذاری نیاز به ثبات بلندمدت دارد. بنابراین از مجلس انتظار می‌رود در قانون‌گذاری خود این نگاه بلندمدت را حاکم کند. این موضوع به این مفهوم نیست که قیمت‌ها در کشور تثبیت شود بلکه به این معنی است که فرمول مشخصی برای تعیین قیمت انواع مواد اولیه و انرژی وجود داشته باشد که حتی براساس نرخ‌های جهانی باشد؛ اما این فرمول مشخص و ثابت باشد تا سرمایه‌گذار و تولیدکننده امکان برنامه‌ریزی داشته باشند.
وی ادامه داد: داشتن رویکرد تعاملی و همکاری میان سازمان‌های مختلف امکان رشد و خدمت به کشور را فراهم می‌کند. بازار سرمایه ظرفیت قابل‌توجهی دارد. اگرچه این بازار رشد نسبتا خوبی داشته و مردم نیز استقبال خوبی از آن داشته‌اند اما این رشد در تمامی ابعاد نبوده است. درواقع اقتصاد کشور می‌تواند بخش مالی بزرگ‌تری داشته باشد.
بورس کالا؛ فراتر از حد و اندازه‌های فعلی باشد
همچنین بورس کالا می‌تواند بسیار فراتر از حد و اندازه‌های فعلی برود. درواقع تمامی تولیدکنندگان و صنایع از سویی از جهت تامین مواد اولیه و از طرف دیگر برای فروش محصول خود با ریسک کالایی روبه‌رو هستند. ابزارهای بورس کالا می‌توانند به پوشش ریسک این فعالان کمک کنند. درحال‌حاضر آغاز به کار قرارداد آتی نقره به پوشش ریسک فعالان این صنعت کمک خواهد کرد. مدیریت ریسک می‌تواند امکان توسعه بازار را برای فعالان یک صنعت فراهم کند. همچنین امکان گسترش این ابزارها در بسیاری از کالاها وجود دارد که امیدواریم به سمت گسترش این بازارها حرکت کنیم تا در نهایت گسترش این ابزارها بتواند به افزایش بهره‌وری و تولید در سایر صنایع کشور منجر شود.
دهقان‌دهنوی در ادامه به لزوم گسترش بازار اوراق بهادار نیز اشاره کرد و گفت: بازار اوراق بهادار نیز نیاز به توسعه دارد؛ تا پیش از یک‌سال اخیر نهادهای مالی این بازار آمادگی ارائه خدمات به ۲ تا ۳ میلیون سهامدار را داشتند ولی درحال‌حاضر باید به چند ده میلیون سهامدار خدمات ارائه دهند. بنابراین این بازار نیز نیاز به توسعه کمی و کیفی دارد.
رکورد تاریخی حجم معاملات امسال
مدیرعامل بورس کالای ایران در ابتدای مراسم افتتاحیه معاملات آتی نقره و حراج باز سنگ آهن در بورس کالای ایران از حمایت‌های تمامی افراد در مسیر توسعه ابزارهای مالی این بازار در بستری قانونمند تشکر و ابراز امیدواری کرد با توجه به حل مشکلات قانونی مالیاتی گواهی سپرده کالایی در آینده نزدیک شاهد تعریف و توسعه این ابزار روی کالاهای جدید باشیم. حامد سلطانی‌نژاد گفت: بورس کالا محملی برای انجام معاملات ساختار یافته است و ظرف این مدت در بورس کالای ایران سعی کرده‌ایم تا این بستر رسمی و قانونی را توسعه دهیم تا به این ترتیب شاهد گسترش معاملات انواع کالاها در این بازار باشیم. خوشبختانه حجم معاملات انواع کالا از بورس کالا در سال ۹۹ به رکورد تاریخی ۳۲ میلیون تن محصول رسیده؛ رکورد قبلی در این زمینه مربوط به سال ۹۶ بود که ۷/ ۲۶ میلیون تن کالا از طریق این بازار مورد معامله قرار گرفته بود. این افزایش حجم معاملات نشان از اقبال خوب عرضه‌کنندگان و خریداران از بازار متشکل کالایی کشور دارد؛ در عین حال بیانگر آن است که زیرساخت‌های این بازار پاسخگوی نیاز فعالان بوده است. سلطانی‌نژاد افزود: تامین مالی از دیگر وظایف بورس کالای کشور است. از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۳۸ درصد معاملات بورس کالای ایران به‌صورت سلف بوده که این موضوع به این مفهوم است که از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان ارزش معاملات انجام شده در بورس کالایی ایران حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان به تامین مالی تولیدکننده‌ها و عرضه‌کنندگان در بورس منجر شده است. همچنین در حوزه معاملات سلف استاندارد موازی نیز امکان تامین مالی مناسبی برای شرکت‌ها فراهم شده است. وی در ادامه به تکمیل زیرساخت‌های بورس کالای ایران در معاملات اشاره کرد و گفت: امیدواریم به زودی شاهد راه‌اندازی معاملات مناقصه و خرید دین کالایی در بورس کالا باشیم تا به این ترتیب زیرساخت‌های معاملاتی این بازار تکمیل شود. همچنین با حل مشکلات قانونی مالیاتی گواهی سپرده کالایی منتظر رونق و گسترش این نوع معاملات برای سال آتی باشیم. راه‌اندازی صندوق‌های جدید آتی طلا، تعریف گواهی سپرده روی محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و محصولات فولادی، مس و... برای سال آینده در بورس کالا پیگیری می‌شود؛ البته اقدامات اجرایی برای راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده و آتی روی قیر اجرایی شده و به زودی شاهد افتتاح آن خواهیم بود. مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به راه‌اندازی روش حراج باز سنگ آهن اشاره کرد و گفت: با راه‌اندازی این نوع معاملات فرصت بیشتری به فعالان بازار برای پیشنهاد قیمت داده می‌شود؛ چنین نوع حراجی به خصوص در بخش مواد اولیه مهم به شمار می‌رود. وی در ادامه به راه‌اندازی معاملات آتی نقره در بورس کالا ظرف هفته گذشته اشاره کرد و گفت: میزان وزنی معاملات نقره از طلا در دنیا بیشتر بوده و از این منظر معاملات این فلز گرانبها مورد اهمیت است. این فلز گرانبها در صنایع مختلفی مصرف می‌شود و راه‌اندازی قراردادهای آتی برای آن می‌تواند ریسک معامله آن را برای صنایع پایین‌دستی پوشش دهد. راه‌اندازی معاملات قرارداد آتی نقره با همکاری خوب بانک آینده که وظیفه خطیر نگهداری و تحویل این نقره را بر عهده گرفت، میسر شد.
