جریان معاملاتی بازار محصولات پتروشیمیایی به تعادلی شکننده رسیده است
چهره چند رنگ بازار پلیمرها
تکانه‌های کاهشی بهای داخلی ارز، با صعود قیمت نفت در بازارهای جهانی و پرواز بهای نفتا به قله ۵۲۲ دلاری در اواسط هفته جاری، جرقه‌های افزایشی در بازارهای جهانی محصولات این صنعت را در روزهای آینده ترسیم می‌کند که گرچه با وقفه بر قیمت تمام شده مواد اولیه پتروشیمیایی منعکس می‌شود اما می‌تواند نیروی محرکه لازم را برای افزایش نرخ در این بازار فراهم کند. «دنیای اقتصاد» درخصوص رویدادهای اخیر معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا به گفت‌وگو با احمد بیات، کارشناس این بازار پرداخته است. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
رویدادهای دو هفته اخیر در بازار محصولات پتروشیمیایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه طی دو هفته گذشته نوسان بهای آزاد ارز، جریان کاهشی را در پیش گرفته است، انتظارات افت نرخ را در ذهنیت فعالان بازار برجسته کرد. پیش از آن بهای دلار نیمایی در فرمول کشف نرخ پایه مواد اولیه پتروشیمیایی به شکل میانگین ماهانه لحاظ می‌شد که فاصله محسوسی با میانگین‌های هفتگی و روزانه بهای نیمایی ارز پیدا می‌کرد. از این رو اکثر خریداران مواد اولیه در جبهه نظاره‌گر ظاهر شده و به نوعی از بازار عقب‌نشینی کردند تا نوسانات کاهشی نرخ آزاد ارز در میانگین بهای نیمایی ارز منعکس شده و قیمت‌های پایه را کاهش دهد. پیامد این تنش‌های اثرگذار در دادوستد محصولات این صنعت استراتژیک به گونه‌ای بود که سقوط چشمگیر حجم معاملات به ارقامی نزدیک به ۳۰ هزار تن در معاملات هفتگی رسید. ریشه اصلی افت حجم معاملات، کاهش میزان تقاضا به شمار می‌رود که بی‌سابقه‌ترین افت در حجم داده‌های اثرگذار معاملاتی در بورس کالا طی دو هفته اخیر رقم خورد. این امر سبب شد که دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی در اقدامی حمایتی فرمول قیمت‌گذاری پایه را تغییر دهد. به‌طوری که میانگین ماهانه بهای نیمایی دلار به میانگین هفتگی تغییر پیدا کرد تا تکانه‌های کاهشی بهای ارز با وقفه کوتاه‌مدت نسبت به میانگین نیمایی بر نرخ‌های پایه منعکس شود. این کار سبب شد که اثر کاهشی بهای نیمایی دلار بر قیمت‌های پایه نزدیک به ۹ درصد، اثر خود را برجای گذاشت. بنابراین قیمت‌های پایه با وجود آنکه در سقف افزایشی خود به پرواز درآمده‌اند، وارد جریان کاهشی شدند. البته طی دو هفته اخیر دیگر اهرم تعیین قیمت پایه یعنی قیمت‌های جهانی، نوسان محدودی را تجربه کرد و در تعیین نرخ‌های پایه گریدهای مواد اولیه پتروشیمیایی با اثرات مختلف افزایشی، کاهشی و حتی بی‌اثر ظاهر شد.
مجموعه این عوامل طی هفته گذشته تاثیر بسزایی بر حجم تقاضا به همراه داشت. تا حدی که میزان تقاضا را به اندازه‌ای قابل قبول افزایش داد. از این رو حجم معاملات از ارقام بی‌سابقه کاهشی خود فاصله چشم‌گیری گرفت و تا حد زیادی به متوسط حجم سالانه نزدیک شد. در هفته جاری نیز رخدادهایی مشابه هفته گذشته را تجربه کردیم. به‌طوری که نه هیجان خرید بسیار قابل توجهی در بازار دیده شد که بخواهد رقابت‌های قیمتی شدید را به ثبت برساند و نه با کاهش قابل‌توجه تقاضا مواجه بودیم. شاید بتوان بیان کرد جریان معاملات هفتگی بازار محصولات شیمیایی اخیرا به ثبات شکننده‌ای رسیده است و به‌نظر می‌رسد که نوسان‌های شدید به ویژه در هفته آینده چندان برای این بازار آرام قابل تصور نباشد. البته در صورت ثبات شرایط اثرگذار این پیش‌بینی صحیح است و چنانچه متغیرهای موثر بر دادوستدهای مواد اولیه پتروشیمیایی به هر دلیلی شوک قیمتی را تجربه کنند، بازار واکنش نشان داده و به سرعت وارد فاز تعدیل شده تا خود را با تغییرات انجام شده همسو کند.
هم از جهت حجم عرضه و تقاضا و هم از نظر قیمت‌های محصولات موجود در بازار این امر صادق است، زیرا شواهد نشان می‌دهد میزان عرضه‌ها تقریبا به ثبات رسیده است و حجم تقاضا برای دو هفته پیاپی نوسان قابل توجهی را تجربه نکرده است که می‌توان گفت به ثبات لازم رسیده است.
باتوجه به صعود بهای نفت و به دنبال آن نفتا طی اواسط هفته جاری، برآورد شما از تغییرات قیمت جهانی چگونه است؟ آیا این تغییرات در کوتاه‌مدت بر قیمت محصولات پتروشیمیایی منعکس می‌شود؟
روند تغییرات بهای نفت طی دو ماه گذشته به وضوح نشان می‌دهد که نوسان‌ها حول قیمت‌های فعلی دیده شده است. اما به نظر می‌رسد هنوز زود است که بگوییم بازار به ثبات قیمتی لازم رسیده است. از طرف دیگر در زمانی که خبرهای خوش مبنی بر کشف واکسن کرونا در جهان منتشر شد، جرقه‌های افزایشی بهای نفت در بازارهای جهانی نمایان شد. پس از این رویداد بی‌سابقه از شیوع ویروس کرونا، شاهد رشد قیمت برخی از محصولات پتروشیمیایی در بازارهای جهانی بودیم. اما مجددا محدودیت‌های مربوط به شیوع ویروس جدید انگلیسی بازار جهانی کالایی‌ها را به کمایی جدید فرو برد و جرقه‌های افزایشی نرخ، تا حد محسوسی کم رنگ شد. بنابراین حجم تقاضا نیز به دنبال این بیم و امیدها تحت الشعاع قرار داشت.
درحال حاضر نیز با توجه به رخدادهای اخیری که در یکی دوماه گذشته به وقوع پیوسته است، بازار امید چندانی به افزایش قیمت‌های جهانی حداقل در کوتاه‌مدت ندارد. برای اثبات این ادعا می‌توان به بخش تقاضای محصولات پتروشیمی رجوع کرد که به وضوح این مطلب را نشان می‌دهد، زیرا در بسیاری از کالاها با وجود آنکه حجم عرضه و تقاضا از یکدیگر فاصله می‌گیرد، رقابت قیمتی چندانی در معاملات آنها دیده نمی‌شود. بنابراین می‌توان گفت که بازار خیلی انتظار افزایش قیمت قابل توجه را حداقل در کوتاه‌مدت ندارد.
تجربه معاملاتی سال‌های گذشته نشان از ورود رونق به این بازار در ماه‌های پایانی سال است. به نظر شما باتوجه به شرایط بی‌سابقه سال جاری می‌توان انتظار این رونق را در پایان سال داشت؟
مهم‌ترین عامل برای رشد معاملات در ماه پایانی سال، مربوط به انتظارات تورمی سال جدید است که رونق را به داده‌های اثرگذار بازار دعوت می‌کند. در کنار آن بحث افزایش مصرف به ویژه در تعطیلات ابتدای سال جدید نیز می‌تواند موثر باشد. بنابراین این دو عامل به‌عنوان سیگنالی مضاعف سبب افزایش حجم معاملات در پایان سال می‌شوند. اما در سال جاری با پیچیدگی‌های بسیاری همراه هستیم. محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا که پس از هر بار فروکش کردن با موجی شدیدتر از قبل ظاهر می‌شود امری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و کلیت بازار را با کاهش مصرف متقاضیان تحت تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر سیگنال‌های مخابره شده در رابطه با نوسان بهای ارز مسیر کاهشی را ترسیم می‌کند. رهگیری جریان بهای ارز از مسیر عوامل سیاسی و اقتصادی موجود، فرضیه افزایش قیمت را چندان قدرتمند ارزیابی نمی‌کند. بنابراین بازار انتظار تورم قابل توجه برای روزهای پایانی سال جاری را ندارد. البته شرایط پیچیده‌تر از آن است که بتوان به این سادگی به پیش‌بینی دورنمای بازار در ماه پایانی سال پرداخت چرا که تجربه سال جاری به وضوح پتانسیل تغییر لحظه‌ای بازار را اثبات می‌کند. اما رویدادهای سال جاری به دلیل آنکه بی‌سابقه هستند انتظار اینکه وقایع سال جاری عینا تکرار شود را تصدیق نمی‌کند و بدیهی است که کمی متفاوت‌تر از سال‌های پیش، سال جاری را به پایان برسانیم.
