آمار معاملات کاتد مس در رینگ بورس کالا در سال جاری نشان می‌دهد
شبح ضعف نقدینگی بر بازار فلز سرخ
رشد تولید و عرضه کاتد مس
بررسی آمار معاملات فیزیکی کاتد مس در بورس کالا، ظرف مدت ۵ ماه ابتدایی سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل حکایت از رشد میزان عرضه این محصول در این زمان و در عین حال افزایش تقاضا برای آن دارد. افزایش تولید کاتد توسط شرکت ملی مس ایران در ماه‌های ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل عامل اصلی رشد عرضه این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا ظرف این مدت بیان شده است. رشد عرضه محصول در فروردین و اردیبهشت امسال تعادلی نسبی میان عرضه و تقاضا برای کاتد مس در بورس کالا رقم زد، همزمانی این تعادل با شیوع ویروس کرونا در دنیا که به کاهش تقاضای جهانی برای انواع فلزات اساسی ازجمله مس منجر شد و افت بهای این محصول را درپی داشت باعث شد تا نرخ کاتد مس در ۲ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییر چندانی نکند و بازار مورد معامله فلز سرخ برخلاف بسیاری از رینگ‌های کالایی با افزایش قیمت سالانه که در اثر نمایان شدن اثرات تورمی ایجاد می‌شود روبه‌رو نشود.
التهاب دلاری در بازار مس
ثبات قیمتی در بازار کاتد مس ادامه‌دار نبود و با شدت گرفتن ذهنیت تورمی میان فعالان بازار و همچنین ورود نرخ ارز به فاز صعودی از خرداد تقاضاهای جدید به این بازار وارد شد. تقاضایی که با هدف تبدیل نقدینگی به کالا و خرید مواد اولیه مورد نیاز برای ماه‌های آتی با هدف در امان ماندن از افزایش بیشتر تورم در ماه‌های آتی بود. البته میزان ورود نقدینگی به بازار کاتد مس نسبت به بازاری همانند فولاد بسیار کمتر بود که این موضوع نیز به بالا بودن نرخ مس و نقدینگی بالای مورد نظر برای خرید این محصول باز می‌گردد.
در کنار تغییرات نرخ ارز که نوسان بازار داخل را درپی داشت، کنترل کرونا در چین نیز به افزایش تقاضا برای این محصول منجر شد. بازگشت چین به شرایط طبیعی، افزایش تقاضا برای مس در دنیا را رقم زد که این موضوع رشد قیمت جهانی این محصول را به دنبال داشت. نگاهی به معاملات کاتد مس در بورس فلزات لندن حاکی از آن است که نرخ جهانی این محصول از ماه مه وارد فاز افزایشی شده، این روند صعودی قیمت در ماه‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد به‌گونه‌ای که در نهایت قیمت کاتد مس در ماه جولای و آگوست ۲۰۲۰ به نرخی بالاتر از بهای این محصول در جولای و آگوست ۲۰۱۹ رسید.
بنابراین رشد نرخ ارز در کشور و افزایش بهای جهانی کاتد مس افزایش قابل توجهی در بهای کاتد مس معامله شده در رینگ معاملاتی بورس کالا ایجاد کرده که این موضوع نیاز صنایع تکمیلی به نقدینگی برای تهیه مواد اولیه را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. با این وجود همچنان تقاضای بالایی برای کاتد در رینگ بورس کالا به ثبت می‌رسد چرا که صنایع تکمیلی برای نخوابیدن خطوط تولید خود چاره‌ای جز خرید محصول حتی با بهایی بالا ندارند.
رفع چالش صنایع تکمیلی با فروش اعتباری
علیرضا کلاهی، رئیس هیات‌مدیره سندیکای برق کشور درخصوص وضعیت صنایع پایین‌دستی مس درحالی که نرخ کاتد مس ظرف دو ماه اخیر در رینگ معاملاتی بورس کالا رشد قابل توجهی داشت به «دنیای‌اقتصاد» گفت: بهای کاتد مس معامله شده در بورس کالا تقریبا دو برابر شده و درست در همین زمان شرکت ملی صنایع مس ایران اقدام به تغییر شرایط فروش محصولات خود از اعتباری به نقدی کرده است. این نحوه تصمیم‌گیری اگرچه حاشیه سود بالاتری را برای این شرکت رقم زده اما وضعیت را برای صنایع پایین‌دستی به مراتب دشوار کرده است.
او ادامه داد: درحالی که صنایع پایین‌دستی به علت مشکلات تامین مالی رو به تعطیلی هستند، رشد منابع مالی در طرف عرضه این امکان را برای این مجموعه ایجاد کرده که به سمت سرمایه‌گذاری در کارهای غیرمرتبط نیز برود.
کلاهی در زمینه کنترل تقاضای بازار با نقدی کردن فروش کاتد مس در رینگ معاملاتی بورس گفت: کنترل بازار با نقدی کردن فروش کار عاقلانه‌ای نیست. نحوه درست کنترل تقاضا و حذف دلال‌ها از بازار تطابق میزان نیاز هر شرکت با اظهارنامه‌های ارزش افزوده است که بارها این موضوع را از سوی اتاق بازرگانی مطرح کرده و به گوش مسوولان رسانده‌ایم. اظهارنامه ارزش افزوده میزان فعالیت هر شرکت را نشان می‌دهد و می‌توان مطابق آن برای هر مجموعه سهمیه خرید تعیین کرد. حال به جای استفاده از چنین روش‌های دقیق و مستندی مسوولان به سراغ راه‌هایی می‌روند که به زیان صنایع پایین‌دستی تمام می‌شود که این موضوع جای تعجب دارد.
رئیس هیات‌مدیره سندیکای برق کشور افزود: صنایع پایین‌دستی کشور با هزینه بالای تامین مالی روبه‌رو هستند و همین موضوع نیز به بالارفتن قیمت تمام شده محصولات تولیدی در کشور منجر می‌شود. در این شرایط جایگزینی فروش اعتباری مواد اولیه با فروش نقدی نیز بر مشکلات صنایع تکمیلی افزوده است.
رشد قیمت تمام شده تولیدات
کلاهی گفت: قیمت محصولات مسی ضریبی از قیمت کاتد مس بوده و افزایش قیمت کاتد باعث رشد قیمت محصول نهایی می‌شود. رشد بهای محصول نهایی مس در هفته‌های اخیر کوچک شدن بازار داخلی این محصولات را درپی داشته است. درحالی که بازار داخلی صنایع مسی درحال کوچک شدن است، بازار صادراتی نیز شرایط جذابی ندارد. درواقع قیمت تمام شده محصول نهایی در کشور به میزانی بالا است که تولیدکننده داخلی فرصت صادرات را از دست می‌دهد، در این شرایط شاهد هستیم که مواد میانی زنجیره (کاتد) تولیدی در ایران در کشورهای همسایه با رقمی کمتر از بازار داخل به فروش می‌رسد. البته این موضوع تنها شامل صنعت مس نمی‌شود و باید اذعان کرد که مواد اولیه بسیاری از صنایع که در داخل ایران تولید می‌شوند در بازار کشورهای همسایه با نرخی کمتر از بهای فروش آن در داخل کشور یافت می‌شود. همین ارزان‌فروشی این مواد اولیه به کشورهای همسایه و گران‌فروشی در بازار داخل فرصت صادرات را از صنایع تکمیلی کشور می‌گیرد.
او ادامه داد: صنایع پایین‌دستی مس کشور به شرط قیمت رقابتی امکان صادرات به بازار عراق، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و آفریقا را دارند، اگر صنایع مادر به وظیفه خود عمل می‌کردند با کسب این بازارهای صادراتی میزان ارزش افزوده بیشتری در کشور ایجاد می‌شد و شاهد رشد اشتغال‌زایی بودیم.
رئیس هیات‌مدیره سندیکای برق کشور افزود: درحال حاضر اکثر سود زنجیره ارزش مس به شرکت عرضه‌کننده اصلی (ملی مس ایران) می‌رسد و پذیرفتن این ادعا به معنی آن است که بقیه حلقه‌های زنجیره باید به مابقی سود اکتفا کنند. اگرچه در دنیا نیز شرکت‌های مادر حاشیه سود مناسبی دارند اما در ایران این موضوع به‌شدت بیشتر و پررنگ‌تر است.
کلاهی در ادامه به دلایل حاشیه سود بالای صنایع مادر در کشور اشاره کرد و گفت: نه تنها در صنعت مس بلکه در بسیاری از صنایع مادر، رانت دسترسی به منابع طبیعی و انرژی ارزان وجود دارد. اما منابع طبیعی و انرژی متعلق به تمام مردم کشور بوده و باید به نحوی مصرف شوند که نفع ملی را درپی داشته باشد. اگر سود حاصل از داشتن منابع طبیعی و انرژی به‌صورت هوشمند در کل زنجیره پخش می‌شد باعث رشد صنایع تکمیلی، افزایش درآمدهای کشور و اشتغال‌زایی بود. اما تمرکز این سود در چند شرکت خاص باعث شده تا صنایع تکمیلی از مزیت منابع طبیعی برخوردار نباشند و امروز شاهد باشیم که کشوری مانند ترکیه بدون هیچ معدن مس و ذخایر نفتی سالانه ۵/ ۲ میلیارد دلار کابل صادر می‌کند و اشتغال‌زایی بالایی از فعالیت این صنعت دارد، اما ایران با دارا بودن ۶ درصد ذخایر معدنی مس دنیا در ۵ سال گذشته میانگین صادراتی کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار داشته باشد.
پیشنهاد فروش اعتباری
رئیس هیات‌مدیره سندیکای برق کشور در ادامه به پیشنهاد این سندیکا در راستای بهبود شرایط صنایع تکمیلی اشاره کرد و گفت: اعتباری کردن فروش مواد اولیه و افزایش مدت اعتبار به شش ماه در مقابل اعتبار اسنادی ریالی پیشنهاد ما در سندیکا و اتاق بازرگانی بود که به‌صورت مکتوب نیز این پیشنهاد به دولت ارائه شده است. اجرایی شدن این طرح باعث می‌شود قیمت تمام‌شده تولید کاهش پیدا کند که این موضوع در شرایطی که قدرت خرید مردم به شدت افت پیدا کرده باعث افزایش تقاضا می‌شود. همچنین در شرایط فعلی کشور که بودجه عمرانی در حداقل ممکن است، کاهش هزینه تمام شده این محصولات از سویی به پیشبرد سریع‌تر طرح‌های زیرساختی کمک خواهد کرد و از طرف دیگر باعث افزایش حجم پروژه‌ها می‌شود که درنهایت باعث رشد اشتغال‌زایی خواهد بود. همچنین با اجرای این پیشنهاد با کاهش قیمت تمام شده تولیدکنندگان صنایع تکمیلی می‌توانند بر بازار صادراتی خود نیز بیفزایند که این موضوع نیز با ارزآوری و ارزش‌آفرینی بیشتر نفع ملی را درپی دارد.
