تغییر سبک زندگی از تغییر در سبک قیمت‌گذاری آغاز شده است

بوی نفت؛ حس ترس

دنیای اقتصاد – محمدحسین بابالو : در گذشته همه دوست داشتند آینده بازارها را تخمین زده و از نظر کارشناسان در این حوزه مطلع باشند ولی هم‌اکنون غالبا دوست داریم بدانیم که چه اتفاقی افتاده است. اصلا وضعیت بازارها چگونه است و نفت با قیمت منفی اولا یعنی چه و ثانیا چه آینده‌ قیمتی را به همراه خواهد داشت. روز گذشته دومین روزی بود که قیمت آتی منفی برای نفت خام به ثبت رسید و در کنار آن شاهد افت جدی قیمت سایر انواع نفت خام بودیم. این سیگنال به اندازه کافی برای بازارهای کالایی کافی است و تقریبا همه می‌دانند که چه اتفاقی افتاده و دورنمای آن‌چه خواهد بود. نگاهی به بازارهای فلزی در جهان نیز همین ذهنیت را تایید می‌کند و شاید اولین بار در جهان است که معامله‌گران در بازارهای کالایی اغلب بر افت نرخ متفق‌القول هستند گویی کسی جرات مخالفت در برابر این جریان روانی را ندارد. خوش‌بینی‌ها نه‌تنها به حاشیه رفته بلکه نابود شده است. مشخص نیست که این نفت با قیمت منفی چه میزان از ذخایر را پر کرده و تا چه زمانی نفت با قیمت صفر در دسترس خواهد بود.

در این شرایط صحبت‌کردن از دورنمای قیمت‌های جهانی نه تنها جذاب نیست بلکه دلتنگی عمیقی به همراه دارد. البته بازارهای کالایی با محوریت فلزات همراه با نوسان بهای نفت خام جریانی نزولی را در پیش گرفته‌اند ولی مواد معدنی تا حدودی در برابر این کاهش قیمت‌ها مقاومت کرده است. محصولات کشاورزی اما شرایط متعادلی دارد و رفتار منطقی جالبی از خود نشان می‌دهد اگرچه میل به افت نرخ را در تار و پود این بازارها نیز می‌توان مشاهده کرد. کاهش نرخ در بازار سهام در کنار بی‌اعتبارشدن قیمت‌ها در بازار جهانی نفت خام آینده‌ای به شدت مبهم را رقم زده است که یک خروجی بیشتر ندارد و آن ذهنیت نزولی قیمت‌ها در غالب بازارهاست. به استثنای بازار محصولات کشاورزی و مواد غذایی، به سایر بازارها نمی‌توان چندان خوش‌بین بود. البته شاخص‌های حمل و نقل به رغم افت قیمت جهانی نفت خام در سطوح متعادلی نوسان می‌کنند و حتی تکانه‌هایی از رشد قیمت‌ها را در بردارند که نشان می‌دهد وضعیت حمل و نقل فرآورده‌های نفتی و گازی یا مواد معدنی در شرایط مطلوبی قرار دارد که این سیگنال هم عجیب است. شاخص حمل و نقل دریایی بالتیک درای در طول هفته گذشته رشد ۵/ ۱۱ درصدی داشته و در طول یک‌ماه اخیر نیز ۷/ ۲۲ درصد افزایش قیمت‌ها را به خود اختصاص داده است. شاید این نکته را بتوان از معدود داده‌های قیمتی مثبت در جهان به شمار آورد.

در طول یک‌ هفته گذشته شاهد افت مستمر شاخص‌های کالایی در بازارهای جهانی هستیم که موجب شد شاخص CRB با 7 درصد افت نرخ و شاخص GSCI با 17/ 9 درصد ریزش روبه‌رو شود. این وضعیت البته در روزهای آینده رو به وخامت می‌گذارد یعنی کاهش قیمت‌های بازار نفت در حال اثرگذاری بر بازارهای کالایی دیگر است، بنابراین امکان افت شاخص‌های کالایی را باید در نظر گرفت. البته شاخص بورس فلزات لندن در مقایسه با سایر شاخص‌ها تا یکی، دو روز گذشته هنوز مقاومت خوبی از خود نشان داده است. در این بازارها شاید بهترین پناهگاه، معامله‌گری در بازار محصولات کشاورزی است که تاکنون از آسیب افت قیمت‌ها به نسبت مصون مانده و البته تقاضای واقعی آنها کاهش پیدا نمی‌کند. از سوی دیگر شیوع ویروس کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی در جهان به مرور زمان اثر خود را بر حجم تولید بر جا گذاشته و این داده را محدود خواهد کرد. شاید بتوان دورنمای بازار محصولات کشاورزی را بهتر از بازارهای مشابه ترسیم کرد ولی اگر شاهد مهاجرت نقدینگی به سمت این بازار باشیم و البته جذابیت خرید در بازارهای سهام نیز به همین‌گونه ضعیف باقی بماند، بازار محصولات کشاورزی با هجوم تقاضای سفته‌بازی روبه‌رو خواهد شد و در نهایت به افزایش غیرواقعی نرخ منتهی می‌شود. البته از هم‌اکنون نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت ولی بازاری را شاهد هستیم که جایی برای تحلیل منطقی باقی نگذاشته است. تاکنون انتظار داشتیم که فاصله‌گذاری اجتماعی بتواند به افزایش فعالیت معامله‌گران منجر شود تا شاید رشد حجم داد و ستد از بازارها اندکی حمایت کند. حال که در برخی از کشورها این طرح تعدیل شده و در برخی دیگر هنوز اجرا می‌شود پیچیدگی‌های جدیدی به بازارها تزریق شده که بهتر است از این قبیل اظهارنظرها و دلیل‌تراشیدن برای نوسان نرخ خودداری کنیم. چیزی که بیش از همه در حال خودنمایی است فاکتور ترس است تا جایی که همه در اغلب بازارها به شدت ترسیده و تلاش می‌کنند تا به جای معامله‌گری و کسب سود، از بازار خارج شوند. در این شرایط نگرانی‌ها عمیق است و اگر رخدادهای بازار نفت خام به بازار سهام آمریکا نیز سرایت کند اوضاع به گونه‌ای پیچیده خواهد شد که در مورد آن بهتر است پیش‌داوری نکنیم. 

  آتی نفت و نگرانی‌های نانوشته

بازار آتی نفت خام دیگر چهره بازار ندارد و تنها می‌توان از آن به‌عنوان یک کابوس یاد کرد. کابوسی که با منفی‌شدن قیمت‌ها در بازار آتی نفت خام آمریکا یک رخداد تاریخی ثبت شد و همچنین بسیاری از بازارها را با خود به زیر کشید. بهای نفت خام برنت هم بعد از بازار آمریکا کاهش نرخ جدی را ثبت کرده است. همین موارد برای آغاز یک گردباد قیمتی در بازارهای جهانی کافی است، آن‌هم در شرایطی که بازارهای سهام غربی هم وارد یک فاز نزولی جدید شده‌اند. سوال اینجاست که مشکل از بازار است یا مشکل از سبک معاملات. سوالی که در گذشته نیز مطرح شده و اگرچه پاسخ‌های منطقی به آن داده شده است ولی در شرایط سخت بازار بستری برای تجربه عجایب است چه در بازار ایران باشد و چه در بازار آمریکا. ذات معاملات آتی این پتانسیل را در بر دارد یعنی خاصیت اهرمی آنها می‌تواند رشد قیمت‌هایی قدرتمند یا کاهش نرخ‌هایی اعجاب‌آور را به ثبت برساند. هم‌اکنون و در لحظه تنظیم این گزارش در ارقامی منفی در حال معامله است و هر بشکه نفت خام برنت هم در بازار آتی با 22 درصد افت نرخ روزانه معامله می‌شود. این ارقام چیزی از شکست در بازار آتی کم ندارد و اگر منفی شدن قیمت‌ها در این بازار تداوم یابد احتمال فروپاشی یک ابزار مالی – کالایی را در بر دارد. این وضعیت البته در بازار سهام متفاوت است اما قرارداد آتی برای یک بازار کالایی با دارایی پایه مشخص که برای برخی تحویل فیزیکی آن به نسبت الزام‌آور است داستان‌هایی خاص خود را به همراه خواهد داشت. 

اگر معاملات آتی در بازارهای جهانی تهدید شود یک پایه مهم معاملاتی در جهان دستخوش تغییر شده و شاید خاطره سقوط آزاد بازار اوراق رهنی مسکن را در ذهن تداعی کند. از هم‌اکنون این احتمال را باید در نظر گرفت که بازار آتی نفت خام با گسترش قیمت‌های منفی به یک بازار غیرکارآ بدل شود گویی قرار است چهره‌ای جدید و غیرقابل پیش‌بینی را از این بازار شاهد باشیم.