ورود اغلب پالایشگاه‌ها به بورس انرژی در کنار جذب نفت در این بازار به توسعه آن منجر شده است
دو اتفاق مهم در بازار انرژی
خریداران به‌خصوص در عرضه‌های بین‌المللی قیمت‌های پایین‌تری را طلب می‌کنند ولی رشد نسبی قیمت‌های جهانی در روزهای اخیر این آزادی عمل را به فروشنده اصلی نمی‌دهد. باوجود تمامی مشکلات اما بورس انرژی هنوز برای جذب عرضه‌های جدید در تکاپوست و این تلاش‌ها بالاخره اثرگذاری خود را به اثبات خواهد رساند. به جرات می‌توان گفت که مهم‌ترین زمان در تاریخ فعالیت بورس انرژی را شاهد هستیم که اگر از این خیل مشکلات به سلامت بیرون بیاید دگردیسی عمیقی را تجربه کرده است که چهره‌ای جدید را برای این بازار مالی به ارمغان خواهد آورد. در گزارش‌های پیشین از بورس انرژی به‌عنوان بازاری به‌دور از رکود یاد کردیم و هم‌اکنون زمان آن فرارسیده که این بازار این صفت را با عملکرد خود به اثبات برساند. عملکردی که برای روزهای ابتدایی اردیبهشت‌ماه قابل قبول ارزیابی می‌شود. فردا شاهد اولین عرضه نفت خام سنگین صادراتی در بورس انرژی با قیمت پایه ۶۳ دلار و ۵۱ سنت هستیم که در زمان خود به آن می‌پردازیم اگرچه از این به بعد عرضه نفت خام سنگین هم در کنار نفت خام سبک در بازار صادراتی بورس انرژی متداول خواهد شد. در روزهای اخیر معاملات چندان جذابی در بورس انرژی به ثبت نرسیده است ولی می‌توان به وضوح یک خوش‌بینی کلی را به عملکرد این بازار مایل تشخیص داد اما چرا؟ پاسخ به این سوال می‌تواند برخی از نقاط تاریک یا ابهامات را نسبت به دورنمای این بازار روشن سازد.
در بازارهای کالایی همچون بورس کالا یا بورس انرژی؛ اصل و پایه اصلی معاملات و سکوی پرش بازارها عرضه‌های فیزیکی است که بر اساس آنها می‌توان به بازاریابی و جلب توجه مشتری‌های جدید، افزایش ارزش معاملات و درآمدزایی بازارها و تعریف ابزارهای مالی و نهایتا تامین مالی پرداخت. اما برای بورس انرژی اگرچه تنوع عرضه‌ها و داد‌و‌ستد محموله‌های کوچک و متوسط درآمدزایی بیشتری دارد (به دلیل سقف مجاز دریافت کارمزد) ولی ارزش معاملات در کل اغلب بر پایه معاملات بزرگ تعیین شده و جایگاه بورس‌های کالایی را در مقایسه با بازارهای مشابه داخلی و خارجی تعیین می‌کند. تاکنون در این خصوص دو اتفاق مهم رخ داده است یکی جلب نظر اغلب عرضه‌کنندگان بزرگ و برجسته تا جایی که می‌توان گفت اکثر قریب به اتفاق پالایشگاه‌های بزرگ در کشور محصولات خود را در این بازار پذیرش کرده و شاهد معامله آنها در بازارهای داخلی و صادراتی بورس انرژی هستیم. اما گام دوم که در فروردین‌ماه خودنمایی کامل داشت جذب عرضه نفت خام سبک و سنگین و میعانات گازی صادراتی بود که عرضه آنها قطعی شده ولی تاکنون شاهد معامله آنها نبوده‌ایم. به‌صورت دقیق‌تر از فروردین ماه نفت خام صادراتی ایران در هر دو گروه سبک و سنگین در بورس انرژی عرضه شده که البته این الزام در قانون بودجه سال جاری مورد توجه قرار گرفته است. یعنی از این به بعد هر ماه ۲ میلیون نفت خام سبک صادراتی، ۲ میلیون بشکه نفت خام سنگین صادراتی و ۲ میلیون بشکه میعانات گازی (پارس‌جنوبی) در بورس انرژی عرضه شده که حداقل برای سال جاری این روند کلی ادامه خواهد داشت. هرچند تاکنون معامله‌ای ثبت نشده ولی این موضوع به این معنی نیست که این روند کلی ادامه داشته باشد. هر گونه تغییر در بازارهای صادراتی این محموله‌ها اولین اثرگذاری را بر بورس انرژی خواهند داشت.
عملکرد بازار فیزیکی در فروردین‌ماه
فروردین‌ماه اغلب زمان خوش‌یمنی برای بازارهای کالایی نیست و بورس انرژی هم از این قاعده مستثنی نبوده است. نیمی از فروردین نیمه تعطیل است و در نیمه دوم هم اغلب ضعف نقدینگی اجازه فعالیت گسترده در بازارهای کالایی را نمی‌دهد. البته بورس انرژی به نسبت کارنامه قابل قبولی حتی در همین زمان هم به خود اختصاص داده است. ارزش معاملات بورس انرژی در اولین ماه سال جاری بیش از ۵۴۸ میلیارد تومان بوده که این رقم به نسبت مدت مشابه سال قبل از رشدی ۷۵ درصدی برخوردار است. البته این روند کلی اغلب به دلیل رشد قیمت‌ها در این بازار است آن‌هم در شرایطی که مشکلات ماه گذشته حتی بیشتر از ماه‌های قبل بوده است. البته حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به بیش از ۱۱۵ هزار تن رسید که رقم جذابی نیست و البته این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از کاهش ۷/ ۱۷ درصدی برخوردار است. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که سال گذشته هم حجم معاملات فروردین‌ماه (سال ۹۷) ۱۲ درصد از مدت مشابه سال قبل از آن کمتر بوده است؛ یعنی روند کاهش حجم معاملات فروردین‌ماه یک بار دیگر بازتعریف شده است. البته این انتظار وجود دارد که در ماه‌های بعد این عقب‌نشینی معاملاتی جبران شود همان‌گونه که برای سال گذشته هم جبران شد. در طول سال قبل حجم معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی نزدیک به ۱۳ درصد افزایش یافت و البته ارزش معاملات در این بازار هم رشدی ۱۶۵ درصدی را تجربه کرده بود. با توجه به این موارد و البته بدون توجه به داده‌های حاشیه‌ای بورس انرژی می‌توان گفت معاملات درون این بازار از این امکان برخوردار است که عقب‌افتادگی فروردین‌ماه را جبران کند. البته در فروردین عرضه‌های مهمی در بورس انرژی به ثبت رسید که منجر به معامله نشد و همین داده به ما می‌گوید که پتانسیل رشد حجم معاملات از بستر عرضه‌های ثبت شده در بازار وجود دارد.
آخرین وضعیت معاملات در ماه جاری
اردیبهشت‌ماه زمان نسبتا متعادلی برای داد و ستد محموله‌ها و حامل‌های انرژی در بازار فیزیکی بود تا جایی که تا پایان روز گذشته نزدیک به ۲۸۰ میلیارد تومان ارزش معاملات در بازار فیزیکی به ثبت رسید. البته اغلب این معاملات محدود به بازار داخلی بود و محموله‌های صادراتی خودنمایی چندانی نداشتند. ۲۸۰ میلیارد تومان ارزش معاملات (تاکنون) به تنهایی به معنی ثبت نیمی از معاملات فروردین‌ماه بود گویی از هم‌اکنون این بازار خود را برای جبران عقب‌افتادگی فروردین‌ماه آماده کرده است. با توجه به این شرایط به احتمال قوی اردیبهشت‌ماه با برتری ارزش معاملات به نسبت فروردین‌ماه روبه‌رو خواهیم بود.
از ویژگی‌های مهم معاملات در روزهای اخیر افزوده شدن برخی از عرضه‌های مهم پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عرضه‌های رینگ بین‌الملل است. روز گذشته ۱۰ هزار تن گاز مایع شرکت نفت ستاره خلیج فارس در رینگ بین‌الملل عرضه شد اگرچه در نهایت به معامله ختم نشد. این در حالی بود که برای عرضه ۱۰ هزار تنی، ۱۰ هزار تن تقاضا نیز به ثبت رسیده بود ولی قیمت پیشنهادی خریدار کمتر از قیمت عرضه بود و در نهایت معامله‌ای درج نشد. این عرضه البته در روزهای گذشته هم ثبت شده بود ولی در برابر عرضه ۱۰ هزار تنی، ۳ هزار تن تقاضا ثبت شد ولی باز هم عدم تعادل قیمتی به عدم ثبت معامله منجر شده بود؛ اتفاقی که دیروز هم باز تکرار شد. البته امروز هم ۱۰ هزار تن نفتای مخلوط شرکت نفت ستاره خلیج فارس در رینگ بین‌الملل عرضه خواهد شد و امیدواریم که این معامله به ثبت برسد. اهمیت این معاملات را باید در توانمندی عرضه‌کننده و جذابیت عرضه‌ها رهگیری کرد اگرچه در شرایط فعلی ثبت معامله خود به یک توانمندی یا هنر معامله‌گری هم از سوی خریدار و هم از سوی فروشنده نیاز دارد. شاید انعطاف در پیشنهاد قیمت خرید یا فروش بتواند بخشی از مشکلات را حل کند. اگر به تجربه معاملات نفت خام توجه کنیم شاهد خواهیم بود که یکی از جذابیت‌های مهم، انعطاف فروشنده در برابر خریدار است یعنی در صورت درج پیشنهاد خرید قطعی، عرضه‌کننده نیز با کمک اختیارات خود با کاهش نرخ به حمایت از خریدار همت کرده و در نهایت معاملات ثبت شد. این بار هم شرایط مشابهی حکمفرماست و می‌توان با انعطاف قیمتی هم بازار جدیدی را راه‌اندازی کرد و هم حجم معاملات را افزایش داد. در شرایط فعلی بهتر است انعطاف قیمتی را مدنظر قرار دهیم.
برای بررسی دقیق‌تر این ادعا می‌توان به همین معاملات گاز مایع صادراتی اشاره کرد. در تاریخ ۲ اردیبهشت‌ماه ۱۰ هزار تن گاز مایع با قیمت پیشنهادی منفی ۹۰ دلار ( کشف پریمیوم) در بورس انرژی عرضه شد و ۳ هزار تن تقاضای خرید با قیمت منفی ۱۴۰ دلار به ثبت رسید که در نهایت مورد معامله قرار نگرفت. روز گذشته همین عرضه باز هم در بازار صادراتی درج شد با همان قیمت پیشنهادی منفی ۹۰ دلار ولی این بار ۱۰ هزار تن تقاضا با قیمت پیشنهادی منفی ۱۹۰ دلار درج شد. این احتمال وجود دارد که در هفته آینده باز هم این عرضه با همین شرایط دو عرضه پیشین، عرضه شود. شاید اگر ۳ هزار تن قبلی با انعطاف قیمتی روبه‌رو شده بود این حجم از معاملات (۳ هزار تن) ثبت می‌شد که می‌توانست یک سیگنال مثبت برای بازار باشد. البته این احتمال هم وجود دارد که در هفته آینده شرایط معاملاتی بهتری را شاهد باشیم ولی اگر قیمت‌های جهانی به هر دلیل با افت نرخ اعلام شود یک عقب‌نشینی جدید را در بازار شاهد خواهیم بود. البته نوسان قیمت‌های جهانی و هزینه‌های جانبی و بسیاری اما و اگرهای دیگر هم در این فرآیند قیمت‌گذاری موثر هستند که از هم‌اکنون نمی‌توان در مورد آنها اظهارنظر قاطعی داشت. هرچقدر عرضه‌های بیشتری از یک کالای خاص یا کالاهایی با کیفیت مشابه در بازار درج شود به بلوغ این بازار برای این معاملات مشخص کمک کرده و آینده معاملاتی بهتری را شاهد خواهیم بود. البته اردیبهشت‌ماه زمان مهمی برای رهگیری معاملات در بازار بین‌الملل بورس انرژی است زیرا مشکلات بین‌المللی افزایش یافته و اتفاقات این بازار را می‌توان چراغ راهنمای مهمی برای دورنمای معاملات به شمار آورد. به‌عنوان یک نمونه دیگر در شرایطی که در رینگ بین‌الملل عرضه نفت خام سبک و گاز مایع موفق نبوده، عرضه حلال ۴۰۲ پالایش نفت اصفهان در رینگ بین الملل با موفقیت صورت گرفت و نه تنها به معامله ختم شد، بلکه شاهد رقابت و رشد قیمت‌ها بودیم آن‌هم به‌صورت دلاری با نرخ ۱۳ هزار و ۸۱۸ تومان (نرخ سنا-مطابق مکانیزم مصوب هیات‌مدیره بورس انرژی ایران). در برابر عرضه‌ای نزدیک به یک هزار و ۵۰۰ تن، ۳ هزار و ۶۳۱ تن تقاضا به ثبت رسید و در نهایت این کالا با قیمت پایه ۴۳۴ دلار، با قیمت ۵/ ۴۴۶ دلار مورد معامله قرار گرفت. این مطلب را باید جدی گرفت یعنی جذابیت کالا و شرایط حمل و بازار هدف (مقصد) مطلبی است که موجب شده تا نه تنها این بازار به تداوم معاملاتی خود مشغول باشد بلکه با کاهش شدید جذابیت خرید هم روبه‌رو نباشیم. البته ویژگی‌های واقعی معاملاتی این کالا مطلب دیگری است که باید در جای خود به آن توجه کرد ولی در نهایت این واقعیت یعنی جذابیت‌های فنی و بازارهای هدف مطلبی است که می‌تواند در موفقیت یا عدم موفقیت عرضه‌ها موثر باشد.
ارسال نظر