تاثیر زلزله ترکیه و ریسک‌‌‌های اقتصادی دیگر بر بازار جهانی فولاد و سنگآهن بررسی شد
از فاجعه طبیعی تا شوک تقاضا
با توجه به وضعیت ناگوار کشور پس از زلزله، انتظار می‌رود کارخانه‌‌‌های بزرگ فولاد در جنوب ترکیه برای هفته‌‌‌ها بسته بمانند. تاسیسات تولید فولاد در اسکندرون و عثمانیه - نزدیک به کانون زلزله‌‌‌های ۶ فوریه - یک‌سوم تولید ملی فولاد را به خود اختصاص می‌دهند. اگرچه کارخانه‌‌‌های این منطقه آسیب فیزیکی ندیدند، با این حال بسیاری از کارگران یا اعضای خانواده آنها جان باختند و اکنون بازماندگان برای بقا در شرایط فعلی بازار دچار دشواری هستند.
حوادث غیرمترقبه یا حوادث پیش‌بینی‌نشده در روند دگرگونی منفی اقتصاد جهانی تاثیرات عمده بسیاری دارد، صنعت فولاد و سنگآهن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. همان‌طور که سال ۲۰۱۹ با همه‌گیری و پراکنده شدن ویروسی جهانی به نام کووید-۱۹ آغاز شد و در ادامه نظم جهانی اقتصاد را دچار دگرگونی کرد، سال ۲۰۲۳ نیز با اتفاق دلخراش زلزله در ترکیه و سوریه روند اقتصاد را که صنعت سنگآهن و فولاد را نیز شامل میشود به سمت و سویی دیگر متمایل خواهد کرد، زلزله ۸/ ۷ ریشتری ۶ فوریه (۱۷ بهمن) ساعت۰۴:۱۷ بامداد به وقت ترکیه وقتی ساکنان در خواب بودند مناطقی را در ترکیه و سوریه به مدت ۷۵ ثانیه لرزاند. شمار تلفات جانی این زمین‌‌‌لرزه که پس‌‌‌لرزه‌‌‌هایی با شدت‌‌‌های مختلف را به‌دنبال داشته تا به امروز و در دو کشور ترکیه و سوریه دست‌کم ۴۶هزار نفر گزارش شده است.
کیوان جعفری‌طهرانی تحلیلگر بین‌المللی بازارهای جهانی سنگآهن و فولاد در پاسخ به این سوال که در سال‌های اخیر ریسک‌‌‌های زیادی که حالا بزرگ‌ترینش همان کرونا بود (در سه سال گذشته) بازار مواد اولیه را متاثر کرده است. حالا در سال پیش‌‌‌رو مهم‌ترین ریسک‌‌‌های اثرگذار در بازار چیست؟ گفت: اتفاقات غیر‌قابل پیش‌بینی طی سال‌ها قبل و همیشه در بازارهای جهانی رخ می‌دهد، مثلا در خصوص بیماری کرونا هیچ پیش‌بینی قبلی وجود نداشت که به یکباره یک ویروس چه به صورت عمدی و چه به صورت سهوی این چنین جهان را تحتتاثیر قرار داد که کماکان هم این روند ادامه‌‌‌دار است. در سال جدید نیز اتفاق غیرمترقبهای مانند زلزله ترکیه بازار جهانی را تحتتاثیر قرار داده است. ترکیه هفتمین تولیدکننده فولاد جهان است و طبیعتا بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد منطقه. همچنین می‌توان گفت ترکیه جزو سه کشور اول تولیدکننده زغالسنگ جهان است.
او در ادامه با تاکید بر این موضوع که این اتفاق به تنهایی مساله بسیار تاثیرگذاری است که تاثیر آن را در ادامه سال خواهیم دید، گفت: تاثیر زلزله ترکیه آنقدر ادامه‌‌‌دار خواهد بود که در کل سال ۲۰۲۳ تاثیرش را چه در بازار ترکیه و چه در خارج از آن، چه در رابطه با کالاهای تولید خود ترکیه و چه در مورد کالاهایی که ترکیه وارد می‌کند، خواهد گذاشت.
فارغ از این قضیه، در سال گذشته هم جنگ اوکراین و روسیه رخ داد که در حال حاضر به صورت فرسایشی ادامه پیدا کرده است. هر کدام ازاین اتفاقات خودبهخود در رابطه با کشورهایی که درگیر آن هستند و همچنین در چرخه زنجیره فولاد و چرخه کامودیتیها تاثیرگذارند. وقتی اتفاقات این‌چنینی رخ می‌دهد باعث میشود که در برهه‌‌‌ای از زمان قیمت‌ها هیجانی افزایش یا کاهش پیدا کنند.
او ادامه داد: فارغ از مساله زلزله یا جنگ که تا حد زیادی غیرقابل‌‌‌پیش‌بینی است، به نظر من تنها چیزی که سال پیش رو را بسیار متاثر می‌کند و بازار را تحتتاثیر قرار می‌دهد، تقسیم بازارهای جهانی به صورتی است که بازار مصرف بعضی کالاها، کشورهای جدیدی خواهند بود که در طول سال‌های گذشته یا قبل از کرونا وجود نداشتند. در این باره بیشترین بازار مصرف هم که همیشه در مورد آن گفته شده است، کشورهای آ‌‌‌سه‌‌‌آن یا جنوب شرق آسیا با احتساب اندونزی هستند. این کشورها درواقع با توجه به جمعیت بالایی که دارند، در تولید کامودیتی تاثیرگذارند. اندونزی نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌‌‌های زغالسنگ جهان است.
او معتقد است: اگر به اقتصاد جهانی در طول ۳۰ سال گذشته بنگریم، می‌‌‌بینیم که هرازچندگاهی این کشورها، چه ببرهای آسیای قدیم و چه کشورهای جنوب شرق آسیای جدید می‌توانند تاثیر بسیار زیادی در بازار تولید و مصرف کامودیتیها داشته باشند. یکی از این کشورها ویتنام است که خودبهخود دو فولادساز بزرگ دارد؛ یکی هوآفات که در سال ۲۰۲۳ قرار است افزایش ظرفیت تولید بدهد، طرح‌‌‌های توسعه داشته باشد، بازار جدیدی را بگیرد و به همان نسبت هم تقاضای مصرف بالایی برای مواد اولیه داشته باشد. شرکت دیگر فولادساز ویتنام خورموسی است که خود از مطرح‌های منطقه جنوب شرق آسیاست.
نقش اروپا در سال ۲۰۲۳ به علت بحران‌های متعددی که درگیرش بوده، کمرنگ میشود و نقش دو محدوده کشورهای جنوب شرق آسیا و کشورهای منا یا منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پررنگ میشود.
این تحلیلگر بین‌المللی بازارهای جهانی در ادامه و در پاسخ به این سوال که وضعیت بازار چین به عنوان تقاضای فلزات و مواد معدنی در جهان و دورنمای بازار مواد معدنی در سال ۲۰۲۳چگونه خواهد بود، می‌‌‌گوید: چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اکثر کامودیتیها و مواد اولیه، تاثیر و نقش پررنگی در جهان دارد. بازار جهانی در شرایط کنونی و با توجه به اینکه در اواخر ماه دوم میلادی هستیم هنوز خودش را پیدا نکرده است، با این حال حرکت دستوری دولت چین برای کنترل بعضی از کامودیتیها به‌‌‌ویژه قیمت سنگآهن از مدتی قبل شروع شده و همچنان ادامه دارد.
بعد از تعطیلات عید شکوفه‌‌‌ها موقتا قیمت‌ها در بازار کاهش پیدا کرد. از سوی دیگر با اینکه مرزهای چین از ۸ ژانویه باز شده و تعطیلات هم تمام شده، حدود یک‌چهارم جمعیت چین همچنان درگیر کرونا هستند و پیش‌بینی من این است که این روند تا آخر ماه مارس به یک تعادل برسد.
وی گفت: طبق روال هر ساله که نشست سالانه کنگره خلق چین در ماه مارس (بین ۵ تا ۱۰ مارس - هفته سوم اسفند) برگزار میشود، باید منتظر باشیم ببینیم که تصمیم کلانی که چین در رابطه با ادامه سال ۲۰۲۳ و ابتدای سال ۲۰۲۴ می‌گیرد، چیست؟
سال گذشته معدل رشد اقتصادی چین زیر ۳درصد بود که این موضوع خیلی ناامیدکننده است، مقدار زیادی از آن هم به علت موضوع قرنطینه‌‌‌های سراسری در این کشور بود، این موضوع به‌‌‌ویژه شهرهای بندری چین مثل شانگهای، نینگبو و بقیه شهرهای مشابه را به شدت درگیر کرده بود.
با این حال روند اصلاح قیمت و نهایی آن را بعد از تصمیم کنگره خلق چین می‌توان دید و فعلا در فاز انتظاری به سر می‌‌‌بریم، در واقع در آن برهه می‌توانیم پیش‌بینی روشن‌‌‌تری درباره وضعیت بازار کامودیتیها داشته باشیم.
با وجود اینکه بعضی تحلیلگرهای بین‌المللی معتقدند که ممکن است این بازار چشم‌‌‌انداز مناسبی نداشته باشد، چشم‌‌‌انداز بازار چین را برای سال ۲۰۲۳ خوب می‌‌‌بینم.
وی تحلیل کرد: یک موضوع را نباید فراموش کرد؛ طبق مثالی که در خصوص سنگآهن زدم، چین با حرکت دستوری در این بازار تاثیرگذار است، این در حالی است که در رابطه با قیمت مس و تک‌تک کالاهای کامودیتی مهم نیز تاثیرگذاری خودش را دارد. چین اولین تولیدکننده آلومینای جهان یا ماده اولیه آلومینیوم‌‌‌سازی در بازار جهانی شناخته میشود و در واقع ۵۶درصد تولید جهان در رابطه با این ماده معدنی در دست چین است، بنابراین هر تصمیمی که چین اتخاذ کند، در بازار جهانی تاثیر می‌‌‌گذارد. ولی من معتقدم بازار امسال (۲۰۲۳) قطعا از ۲۰۲۲ بهتر خواهد بود. جعفری‌طهرانی در ادامه با اشاره به دورنمای بازار جهانی در حوزه سنگآهن به «دنیای‌اقتصاد» این چنین می‌‌‌گوید: این دورنما بهتر از سال قبل (۲۰۲۲) خواهد بود، در این باره روند ثبات و افزایش قیمت را از نیمه دوم فوریه خواهیم دید که این روند تا آخر ماه مارس ادامه خواهد داشت.
طهرانی گفت: سایر موضوعاتی که در حوزه چشم‌‌‌انداز بازار سنگآهن تاثیرگذار خواهد بود، در ابتدا مساله ابتلای باقی‌مانده مردم چین به کروناست، موضوع دوم تصمیمی که چین در نشست کنگره می‌گیرد، در واقع هر دوی این موضوعات تا یک ماه و نیم آینده روشن میشود و از اواخر ماه مارس، بازار چین خودش را پیدا می‌کند و تصمیم جامع‌‌‌تری اتخاذ خواهد کرد که این تصمیم به نظر من بر افزایش قیمت‌ها موثر است. ولی تجربه‌‌‌ای که چین دارد و به نظر من برای سال ۲۰۲۳ اتخاذ خواهد کرد، جلوی افزایش هیجانی کلیه کامودیتی‌‌‌هایی را که به‌‌‌ویژه چین مصرف‌کننده اصلی‌‌‌شان است می‌گیرد. به عنوان مثال، در رابطه با آلومینا، چین تولیدکننده بزرگ جهان است. در مورد شمش آلومینیوم، نفر اول جهان است و رتبه دوم به امارات متحده عربی تعلق دارد. ولی در رابطه با زغالسنگ که ماده اولیه مصرفی چین است یا سنگآهن و هر کالای دیگری که بازار مصرف چین وابسته به بازار خارجی است، معتقدم چین این فضا را به صورت دستوری کنترل خواهد کرد که از افزایش قیمت هیجانی پرهیز کند. در واقع روند قیمتی که ما در ادامه سال‌های ۲۰۲۳ خواهیم داشت، چه برای زغالسنگ که وابسته به واردات است و چه سنگآهن، در محدوده قیمت‌های فعلی است که در ماه فوریه خواهیم دید؛ یعنی اینکه پیش‌بینی کنیم از ماه آوریل به بعد، قیمت‌ها افزایش خیلی زیادی داشته باشد، این‌چنین نیست.
او افزود: در حال حاضر احتمال اینکه قیمت این کالاها در طول یک ماه و نیم آینده تا ماه مارس کاهش لحظه‌ای یابد هم هست؛ ولی متعاقبا این کاهش با افزایش جزئی به محدوده‌های فعلی برمی‌گردد. اما در جمع‌‌‌بندی باید گفت برای ادامه سال ۲۰۲۳ به‌‌‌ویژه از آوریل به بعد در واقع مصرف‌کننده این کالاها سعی می‌کند که از افزایش قیمت هیجانی خودداری کند. روشی که چین برای کنترل دستوری بازار به کار می‌‌‌برد به این صورت است که ساعت کاری بورس فلزات دالیان و بورس شانگهای و... را محدود می‌کند.
درواقع سقف افزایش قیمت‌ها را محدود می‌کند، چنان‌که بارها این کار را کرده؛ یعنی اگر قرار است معاملاتی رخ دهد ساعت کارکرد این بورس‌‌‌ها و همچنین سقف افزایش قیمت‌ها را محدود می‌کند. مهم‌ترین عاملی که باعث افزایش تجارت جهانی شرکت‌های چینی میشود برای همه نوع کالاهای مواد اولیه‌ای که موردنیازش است، وام‌‌‌هایی وجود دارد که بانک‌ها به تجار اعطا می‌کنند. چین برای کنترل بازار، سقف اعطای این وامها را هم محدود می‌کند اما به چه دلیل؟ به خاطر اینکه مثلا اگر یک تاجر می‌‌‌خواهد واردات سنگآهن انجام دهد سقف اعطای وام به وی را محدود می‌کند. چون این تجار اکثرا با پول و نقدینگی متعلق به خودشان کار نمی‌‌‌کنند بلکه با وام‌‌‌های بانکی کم‌‌‌بهره کار می‌کنند. وقتی سقف این وامها از نظر ارزشی کاهش پیدا کند طبیعتا باعث میشود که حجم تجارت کاهش پیدا کند و نهایتا قیمت‌ها به‌طور موقتی کاهش پیدا می‌کند.
