لزوم تقویت ارتباط دانشگاه‌‌‌ها با معادن به چه آیندهای منجر خواهد شد؟
تمرکز دانشبنیانها روی معدن و صنایع معدنی
صنایع با چالش‌‌‌هایی روبه‌‌‌رو هستند که امکان برطرف کردن آنها وجود دارد. یکی از راه‌‌‌های رفع مشکلات موجود در بخش معدن و صنایع معدنی کشور ارتباط با دانشگاه و دانش تولید‌شده در دانشگاه است. اعمال تحریم‌‌‌های فراوان علیه ایران باعث شده فناوری صنایع معدنی با سرعت مناسبی رشد نکند. بومیسازی و داخلی کردن علوم و فناوری‌‌‌های این حوزه با به‌کارگیری توانایی دانشجویان و فارغ‌‌‌التحصیلان امکان‌‌‌پذیر است. انباشت روزافزون دانش در کشور می‌تواند روز‌‌‌های روشنی را در زمینه‌‌‌های مختلف معدن و صنایع معدنی کشور به ارمغان بیاورد.
طی سالیان اخیر ارتباط دانشگاه‌‌‌ها با صنایع بهبود یافته است اما همچنان مشکلاتی بر سر راه تقویت این رابطه وجود دارد. به همین دلیل شرکت‌های دانشبنیان و همچنین شتابدهندهها نقش حلقه واصل دانشگاه و صنعت را ایفا می‌کنند تا علوم تئوری تدریس‌شده در دانشگاه در صحنه عمل ظاهر شوند. فاصله تئوری دانشگاهی تا امور صنعتی، فاصله‌‌‌ای زیاد است. این فاصله با آشنایی دانشگاهیان با صنایع و کارخانه‌ها و نیازهای آنها قابل جبران است. اگر صنایع به دانشگاه‌‌‌ها اعتماد کنند و دانشگاه‌‌‌ها نیز به دنبال نیازهای صنایع باشند، رابطه‌‌‌ای استوار در جهت توسعه پایدار کشور شکل خواهد گرفت.
حلقه مفقوده ارتباط دانشگاه و صنعت
مقداد ملکی مدیرعامل شرکت دانشبنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در پاسخ به این سوال که چالش‌‌‌های پیش روی ارتباط دانشگاه با صنایع چیست؟ عنوان کرد: ظرفیت‌‌‌های دانشگاهی و نخبگان متخصصی در حوزه دانشبنیان داریم. هم شرکت‌های دانشبنیان زیادی داریم که به نتایج خوبی دست یافته‌‌‌اند و هم محققان دانشگاهی داریم که با انجام پژوهش‌‌‌های راهبردی صورت گرفته، به راهکار‌‌‌های خوبی برای بهینه شدن تولید در صنایع دست یافته‌‌‌اند. اما ارتباط دانشگاه و صنعت بسیار محدود است. دلیل آن‌‌‌هم زبان متفاوت دانشگاه و صنعت است. در دانشگاه‌‌‌ها معمولا تحقیقاتی صورت می‌گیرد که بر لبه علم و فناوری حرکت می‌کند اما چالش‌‌‌ها و معضلات صنایع، امری عملی است. در این صورت باید یک حلقه واسط وجود داشته باشد تا زبان این دو گروه را به یکدیگر ترجمه کرده و تئوری را به عمل تبدیل کند. شرکت‌های دانشبنیان و همچنین شتابدهندهها امروز نقش حلقه واسط و واصل را ایفا می‌کنند.
وی افزود: شرکت راشا نیز این وظیفه را برعهده داشته است تا ارتباط بین پژوهش، فناوری و صنعت را شکل داده و تقویت کند. جمعی از متخصصان باتجربه فنی کشور را برای دستیابی به این هدف گردهم آورده‌‌‌ایم. این ترکیب باعث می‌شود تا چالش‌‌‌ها به خوبی شناسایی شده و موشکافی شوند تا راه‌حل مناسب برای رفع آنها ارائه شود. این همکاری به انجام ۱۵ پروژه توسعه فناوری در حوزه معدن و صنایع معدنی ختم شده است که هر یک از آنها یکی از چالش‌‌‌های این حوزه را برطرف خواهد کرد.
ملکی با اشاره به نبود ستاد نوآوری معدن و صنایع معدنی در سازمان‌های نوآوری دولتی، این معضل را یکی از بزرگ‌ترین موانع توسعه فناورانه معادن و صنایع معدنی دانست و اظهار کرد: موضوعی که بسیار حیاتی است و مغفول واقع شده است، این است که در مراکز نوآوری دولت هیچ اسمی از ستاد نوآوری معدن و صنایع معدنی وجود ندارد. درواقع بخش به‌خصوصی در دولت برای این حوزه تعریف نشده است. ستاد نانو، ستاد زیست‌فناوری و دیگر ستادهای نوآوری درحال فعالیت هستند اما ستادی با عنوان نوآوری معدن و صنایع معدنی وجود ندارد. در حالی که معدن و صنایع معدنی بخش بزرگی از اقتصاد کشور را شکل می‌دهد و نوآوری در این حوزه منجر به پیشرفت و توسعه کشور خواهد شد. ایجاد این جایگاه در معاونت علمی دولت، می‌تواند در پیشبرد اهداف موثر باشد. شرکت‌های دیگری در این حوزه شروع به فعالیت کرده‌‌‌اند تا صنعت و پژوهش را به یکدیگر متصل کنند. ما و دیگر شرکت‌ها آمادگی لازم برای کمک به دولت در جهت ایجاد چنین ستادی را داریم اما دولت توجه چندانی به این موضوع ندارد.
بومیسازی فناوری فرآوری سرباره کوره قوس الکتریکی
وی بومیسازی فرآوری سرباره‌‌‌های کوره قوس الکتریکی را یکی از دستاورد‌‌‌های مهم راشا در سال‌جاری خواند و گفت: شرکت راشا در سال‌جاری یک افزایش سرمایه برای اجرای برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای را ثبت کرد. این شرکت توان خود را روی توسعه فناوری و بومیسازی دانش مربوط به فناوری‌‌‌های روز دنیا متمرکز کرده است. در سال ۱۴۰۱، ما ۲۰ پروژه را تعریف کردیم که تاکنون دو پروژه به نتیجه رسیده‌‌‌اند. یکی از آنها فرآوری فناورانه سرباره‌‌‌های کوره قوس الکتریکی است و دیگری هوشمندسازی مکانیزم‌‌‌های تولید است. مانند هوشمندسازی کوره‌‌‌های احیای مستقیم و قوس الکتریکی. امیدواریم تا پایان سال قراردادهای اجرایی و تجاری این پروژ‌‌‌ه‌‌‌ها را منعقد کنیم.
مجید عمویی معاون پژوهش و توسعه فناوری شرکت دانشبنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا و عضو هیات‌مدیره این شرکت به فعالیت‌‌‌های صورت‌پذیرفته در سال‌جاری پرداخت و عنوان کرد: مسیری که در راشا طی می‌شود این‌‌‌گونه است که یک ایده توسعه داده می‌شود و به یک محصول با قابلیت تجاری‌‌‌سازی تبدیل می‌شود. در راس اهداف ما طی سال‌جاری، به سرانجام رساندن خط فرآوری سرباره‌‌‌های کوره قوس الکتریکی است که به روشی کاملا اقتصادی و سازگار با محیط‌زیست انجام می‌شود. از طرف دیگر ما قصد داریم در بحث هوشمندسازی با دستیابی به ابر‌داده‌‌‌هایی که از طریق سنسور‌‌‌ها به ثبت می‌‌‌رسند، فرآیند تولید را به صورت برخط رصد و دنبال کنیم. نمونه‌‌‌ای از این هوشمندسازی‌‌‌ها در مدارهای آسیای کارخانه‌‌‌های گندله‌‌‌سازی به اجرا رسیده است. امروزه برخی از شاخص‌‌‌ها به صورت برخط بررسی می‌‌‌شوند تا تولید با بازدهی بیشتری پیگیری شود. پروژه دیگر اعلام برخط میزان آهن‌‌‌شدگی آهن اسفنجی در فرآیند احیای مستقیم است.
وی در پایان برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای این شرکت در سال آینده را تشریح کرد و گفت: در سال ۱۴۰۲ طبق برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های صورت‌گرفته، امیدواریم بتوانیم فناوری آهن‌‌‌سازی نسل سوم را بومیسازی کنیم. تحقیقات مربوط به این موضوع از دوسال گذشته در مجموعه راشا در حال انجام است. هدف این فناوری بازگرداندن کانی‌‌‌های کم‌عیار به زنجیره ارزش است تا با شرایطی بهینه و مصرف کمتر انرژی آنها را برای خالص‌‌‌سازی آماده کنیم. فاز مطالعاتی این نسل از فناوری‌‌‌ها در سال ۱۴۰۰ به اتمام رسید و فاز آزمایشگاهی آن در سال‌جاری با آزمایش بر روی ۱۲ معدن هماتیتی کشور تکمیل شده است. در ماه‌‌‌های اخیر وارد فاز نیمه‌‌‌صنعتی شده‌‌‌ایم که امیدواریم با حمایت‌‌‌های سرمایه‌گذاران و تلاش متخصصان راشا آن را سال آینده به مرحله تجاری‌‌‌سازی برسانیم.
