آمارها نشان می‌دهد در چهارمین هفته دی‌ماه، در مجموع ۴/ ۵ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته شده که در ۱۸ هفته اخیر فروش اوراق دولتی بیشترین رقم بوده است. کاهش انتظارات تورمی و کم شدن بازدهی سایر بازارها مهم‌ترین دلایل رونق بازار اوراق دولتی بوده است. درواقع با عقب‌نشینی دسته جمعی شاخص‌های بازارهای ارز، طلا، مسکن و بورس، به نظر می‌رسد سپرده‌های مدت‌دار و اوراق به‌عنوان مقاصد امن سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. در این شرایط نیاز است که سیاست‌گذار با جذاب‌سازی بازار اوراق شرایط را برای کوچ سرمایه‌ها فراهم کند. به این ترتیب تا پایان هفته سی و سوم، ۹۸ هزار میلیارد تومان از کسری بودجه دولت با فروش اوراق دولتی تامین شده است.

جزئیات فروش اوراق در هفته سی و سوم

بانک مرکزی آخرین گزارش فروش اوراق دولتی را منتشر کرد. براساس این گزارش که نتایج فروش اوراق دولتی در هفته سی و سوم را نشان می‌دهد، در هفته منتهی به ۲۱ دی‌ماه سال‌جاری، در مجموع ۴/ ۵ هزار میلیارد تومان اوراق به فروش رسیده است. اما در هفته جاری نوع فروش اوراق دولتی از سه کانال بوده است. کانال اول مانند هفته‌های گذشته شرکت بانک‌ها و موسسات مالی در حراج اوراق بوده که سه‌شنبه هر هفته برگزار می‌شود. براساس گزارش بانک مرکزی در هفته سی و سوم، ۵ بانک و موسسه اعتباری سفارش‌های‌ خود را به ارزش ۲/ ۱ هزار میلیارد تومان در سامانه‌ بازار بین‌بانکی ثبت کردند که وزارت اقتصاد با فروش ۱۵۰ میلیارد تومان اوراق «اراد۵۵»، ۹۶۰ میلیارد تومان اوراق «اراد۶۴» و ۴۶ میلیارد تومان «اراد۶۵» موافقت کرد. در مجموع در حراج اوراق دولتی ۲/ ۱ هزار میلیارد تومان توسط بانک‌ها خریداری شد.

کانال دوم، عرضه تدریجی اوراق دولتی در بازار فرابورس است که در آن، وزارت اقتصاد اوراق مورد نظر خود را با نرخ سود تعیین شده که اصولا نرخ سودی است که پیش‌تر در فرآیند حراج به‌دست آمده، به فروش می‌رساند. براساس گزارش بانک مرکزی، در حراج سی و سوم، ۳۵۰ میلیارد تومان اوراق «اراد۵۵» و ۸۲۰ میلیارد تومان اوراق «اراد۶۰» از طریق عرضه تدریجی در بازار فرابورس بوده است. علاوه‌براین، در هفته منتهی به ۲۳ دی‌ماه سال‌جاری روش سومی نیز برای فروش اوراق دولتی به کار گرفته شده است. به این ترتیب ۱/ ۳ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی از طریق پذیره‌نویسی به فروش رسیده است. این دومین بار است که در دی‌ماه از طریق پذیره‌نویسی اوراق به فروش رسیده است.

در مجموع دولت از فروش این اوراق در هفته سی و سوم، ۴/ ۵ هزار میلیارد تومان از کسری بودجه خود را جبران کرده که از حراج پانزدهم (۱۶ شهریور ماه) بی‌سابقه بوده است. به عبارت دیگر ۱۸ هفته از آخرین باری که فروش اوراق بیشتر از ۵ هزار میلیارد تومان بوده، گذشته است. نگاهی به روند فروش اوراق دولتی در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد در هفته اول دی‌ماه، مجموع اوراق فروخته شده ۹/ ۴ هزار میلیارد تومان بوده اما در هفته‌های دوم و سوم دی به ترتیب معادل ۶/ ۱ هزار میلیارد تومان و ۵۵/ ۱ هزار میلیارد تومان بوده است. در ۴ هفته دی‌ماه سال‌جاری، در مجموع ۵/ ۱۳ هزار میلیارد اوراق دولتی به فروش رسیده است. از سوی دیگر نگاهی به فروش اوراق در ۷ ماه گذشته نشان می‌دهد که بیشترین فروش اوراق در تیرماه رخ داده است. براساس گزارش‌های بانک مرکزی، در تیر ماه سال‌جاری ۵/ ۳۱ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی به فروش رسیده است. در مرداد ماه نیز ۷/ ۱۴ هزار میلیارد تومان اوراق به فروش رسیده است. سومین مرتبه از بیشترین فروش ماهانه اوراق نیز به دی‌ماه تعلق داشته است. البته باید توجه داشت که هنوز یک هفته دیگر از دی‌ماه باقی مانده است و احتمال دارد که در دی‌ماه رکورد مرداد ماه نیز شکسته شود.

نشانه‌های کوچ دارایی به بازارهای کم‌ریسک

علاوه‌بر این در سه ماهه فصل پاییز در مجموع ۵/ ۱۴ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی به فروش رسیده که رقم بسیار پایینی محسوب می‌شود. کارشناسان نوسانات بالای بازارهای سرمایه‌ای و کالایی که سبب بازدهی بالا در این بازارها بوده را یک عامل مهم در کاهش تقاضا برای اوراق دولتی می‌دانستند. درواقع متقاضیان این اوراق نرخ سودهای بالاتری را برای خرید پیشنهاد می‌دادند که دولت با آنها موافقت نکرده است. اما تقریبا پس از انتخابات آمریکا و مشخص شدن نتیجه آن، مسیر بازارهای کشور نیز تغییر کرد و ثبات بیشتری در آنها حاکم شده است. این مساله روی انتظارات تورمی اثرگذار بوده و در نتیجه به نظر نرخ سود حدود ۲۱ درصد نرخ سود جذابی به‌شمار می‌آید. بنابراین پس از بی‌رونقی بازار اوراق در فصل پاییز، در اولین ماه از فصل زمستان شاهد بهتر شدن شرایط فروش اوراق بوده‌ایم. باید به این نکته نیز توجه داشت که دولت در ماه‌هایی که تقاضا برای خرید اوراق دولتی وجود نداشت، در مقابل افزایش نرخ سود مقاومت کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در هفته سی و سوم نیز مانند هفته‌های گذشته سود اوراق دو ساله ۵/ ۲۰ درصد سود اوراق سه ساله ۵/ ۲۱ درصد بوده است. اوراق پذیره‌نویسی شده نیز با سود ۲۲ درصد عرضه شده است. به این ترتیب نرخ سود در بازار اوراق دولتی تغییری نکرده است و درواقع دولت با هزینه کمتری کسری بودجه خود را تامین می‌کند.

در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» نیز به این نکته اشاره شده بود که آمارهای بانکی نشان می‌دهند رشد حجم پول کاهش پیدا کرده و رشد شبه پول که در واقع همان سپرده‌های مدت دار است، افزایش داشته است که نشانه اول از کوچ سرمایه‌ها به سمت بازار کم‌ریسک یعنی بانک‌ها است. گزارش فروش اوراق دولتی در هفته جاری نیز نشان می‌دهد که این بازار با رونق نسبی همراه بوده است. بنابراین می‌توان گفت نشانه دوم از کوچ سرمایه‌ها به بازارهای کم‌ریسک نیز مشاهده شده است. در این شرایط به نظر می‌رسد دولت می‌تواند با حفظ شرایط موجود، همچنان رونق را در بازارهای کم‌ریسک حفظ کرده و به این ترتیب علاوه‌براینکه آرامش را در بازارها حاکم کند، کسری بودجه خود را نیز با هزینه کمتری تامین کند.

براساس گزارش بانک مرکزی، تا پایان هفته سی و سوم، در مجموع دولت ۹۸ هزار میلیارد تومان از کسری بودجه خود را با فروش اوراق دولتی تامین کرده است. از این مبلغ حدود ۵۸ هزار میلیارد تومان آن از طریق فرآیند حراج و ۴۰ هزار میلیارد تومان آن از فرآیند خارج از حراج و در بورس معامله شده است.