یکی از این اعمال مجرمانه اخیر «پولشویی» (معادل کلمه Money Laundry در زبان فارسی به واژه «پولشویی» ترجمه شده است) نام‌گذاری شده است. اگرچه شنیدن این کلمه برای شنونده در ابتدا تداعی‌کننده این است که پول را (اعم از پول کاغذی - اسکناس و پول فلزی) به ظاهر با آب و مواد شوینده، شست‌وشو می‌دهند لیکن در واقع، کاربرد و معنای این کلمه به این معنی است که مجرمان پولشویی پول‌های (کثیف) حاصله خود را که از راه‌های متنوع مجرمانه عایدشان شده است در یک برنامه طراحی شده و با گردش‌های متوالی، تطهیر (شُستن) کرده و در نهایت به پولی فاقد سوابق مجرمانه (تمیز) که آثاری از سوابق مجرمانه (به ظاهر) در کسب آن مشاهده نمی‌شود، تبدیل می‌کنند.در واقع مجرمان پولشویی با تغییر‌های مکرر در منبع اولیه ایجاد پول مکتسبه و گذراندن آن از لایه (لایه‌های متنوع) مانند خرید بیمه‌نامه، انجام عملیات بانکی، ورود به بازار بورس، خرید اموال و... تلاش می‌کنند امکان رسیدن نهادهای ناظر بر عوامل مجرمانه پولشویی را به منبع اولیه ایجاد پول با موانعی مواجه سازند.

آشنایی با تعریف پولشویی

امروزه از واژه پولشویی بسیار استفاده می‌شود و ما ممکن است در زمانی که از وقایع و اتفاقات روزمره به طرق متعددی (رادیو، تلویزیون، روزنامه و...) با خبر می‌شویم این واژه را نیز در کنار سایر کلمه‌ها و جمله‌ها بشنویم و ببینیم. پس بهتر است که در ابتدا به تعریف واژه «پولشویی» بپردازیم. در ماده ۲قانون مبارزه با پولشویی، از «پولشویی» به‌عنوان یک جرم نام برده شده و این گونه تعریف شده است.

جرم «پولشویی» عبارت است از:

الف - تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به اینکه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.

ب - تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به‌منظور پنهان‌کردن منشأ غیر‌قانونی آن با علم به اینکه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به‌نحوی‌که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نشود.

ج- اخفا یا پنهان یا کتمان‌کردن ماهیت واقعی، منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل‌ شده باشد.

آشنایی با مراحل پولشویی

مجرم پولشویی برای رسیدن به هدف خود و تطهیر وجوه حاصله از اعمال مجرمانه طی سه مرحله به انجام این کار اقدام می‌کند. در واقع در پایان مرحله سوم، مجرم پولشویی متصور است که توانسته تمام آثار انجام اعمال مجرمانه خود را مخفی (پاک) کرده و به‌عبارت دیگر ردپایی از مسیر طی شده بر جای نگذارد.

۱- مرحله جایگذاری (Placement Stage)

در این مرحله مجرم پولشویی با وارد کردن (تزریق) عواید و منافع حاصل از فعالیت‌های مجرمانه به نهادها (شبکه‌های) رسمی با نیت و هدف تبدیل آن از وجوه فیزیکی به دارایی‌های مالی (خرید بیمه‌نامه، سپرده‌گذاری در بانک‌ها و موسسات مالی، خرید سهام و...) قدم اول را در تطهیر پول خود بردارد. در این مرحله او تلاش می‌کند تا با انتخاب بهترین گزینه ایمن (از نظر انجام فعالیت)، وجوه حاصل از جرم پولشویی را وارد سیستم رسمی مالی و اقتصادی کند. البته او در انجام این کار ممکن است از اسناد هویتی واقعی خود استفاده نکرده و با استفاده از اسامی اشخاص دیگر و ارائه مدارک هویتی جعلی یا با استفاده از مساعدت دیگران (اعضای خانواده و کسانی که با آنان اطمینان کامل دارد مانند همکاران و...) برای رسیدن به اهداف خود اقدام کند. در این حالت او تلاش می‌کند تا هیچ گونه رابطه‌ای (به ظاهر) از نظر اسامی بین شخصیت او با اسناد هویتی ارائه شده، نباشد.

۲- مرحله لایه‌گذاری (Layering Stage)

حال اگر مجرم پولشویی توانست مرحله اول را با موفقیت انجام دهد در مرحله دوم تلاش کند با تغییرات مکرر در محل تمرکز وجوه خود و ایجاد لایه (یا لایه‌های متعدد)، امکان رسیدن به منبع اصلی و اولیه وجوه حاصله از اعمال مجرمانه را با موانعی مواجه سازد. در واقع او با جابه‌جایی‌های مکرر (حتی اگر متحمل هزینه شود) و ایجاد به اصطلاح مرحله «لایه‌گذاری» در صدد است هر چه بیشتر اطلاعات مربوط به ایجاد پول را از منبع اولیه ایجاد پول، جدا ساخته و به‌عبارت دیگر ایجاد فاصله (مالی) کند. به‌طور مثال او ممکن است ماه قبل اقدام به خرید سهام کرده باشد، این ماه با فروش سهام خود، یک آپارتمان را خریداری کند و ماه بعد... و به همین ترتیب وجوه خود را به گردش درآورد. حالا اگر شما از او بپرسید که وجوه خود را از کجا به‌دست آورده است او در جواب شما می‌گوید از فروش یک باب آپارتمان، در صورتی که با ردیابی مسیر وجوه، می‌توان به منبع اصلی وجوه دست یافت. در مثالی دیگر او ممکن است در اولین قدم، اقدام به خرید یک بیمه‌نامه از یک شرکت بیمه‌ای اقدام کند سپس با فسخ بیمه‌نامه، وجوه دریافتی از شرکت بیمه را به خرید سهام (ایجاد لایه) اختصاص دهد. بعد از این مرحله، او وجوه حاصله از فروش سهام را در بانک (ایجاد لایه) سرمایه‌گذاری کرده و به همین ترتیب با ایجاد لایه‌های متنوع امکان، نهادهای ناظر بر پولشویی را در رسیدن به منبع اصلی وجوه با مشکل مواجه می‌سازد.

۳- مرحله یکپارچه‌سازی (Integration Stage)

در مرحله آخر، مجرم پولشویی با اطمینان از اینکه با ایجاد لایه‌های به‌وجودآمده در مرحله دوم توانسته است آثار منبع اولیه وجوه مجرمانه را از بین ببرد با وارد کردن وجوه پولشویی شده (تطهیر شده) به یک فعالیت اقتصادی مجاز به روال عادی باز می‌گرداند. مجرم در پایان این مرحله توانسته است با اطمینان خاطری که به‌دست آورده، با آرامش خیال از اینکه در یک فعالیت اقتصادی مجاز سرمایه‌گذاری می‌کند خود را از عواقب جرم پولشویی محفوظ داشته و تصور کند که دیگر نهادهای ناظر بر پولشویی با او کاری نداشته باشند.