ایران در مسیر گذار انرژی
هرچند امروز، عبارت گذار انرژی سبز بر استفاده از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر تاکید می‌کند؛ اما مفهوم عام گذار انرژی، فراتر از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر است. منظور از گذار انرژی، در حال حاضر، حرکت از سیستم‌های مبتنی بر سوخت‌‌‌های فسیلی به سمت سیستم‌های کارآمدتر و با انتشار کربن کمتر است. برای گذار به سیستم‌های کارآمدتر، توجه به مدیریت مصرف انرژی از طریق بهبود عملکرد انرژی ضروری است. برای گذار به سیستم‌های با انتشار کربن کمتر نیز، علاوه بر انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و به‌کارگیری تجهیزات با کارآیی انرژی بالاتر، توجه به فناوری‌‌‌های کربن‌زدایی و هیدروژن (سبز) در نقشه راه گذار انرژی الزامی است.مجمع جهانی اقتصاد، برای انداز‌‌‌ه‌‌‌گیری گذار انرژی هر کشور از شاخصی به نام گذار انرژی استفاده می‌کند (Energy Transition Index, ETI). مقدار شاخص گذار انرژی کشورها، به صورت سالانه اعلام می‌شود. این شاخص که با درصد بیان می‌شود، از دو بخش اصلی تشکیل شده که هریک دارای زیرمجموعه‌‌‌های مستقلی است.
بخش اول ـ عملکرد سیستم
در این بخش، معیارهایی در سه زمینه ۱) برابری، ۲) امنیت و ۳) پایداری محیط‌‌‌زیست مورد توجه قرار می‌‌‌گیرند.
بخش دوم ـ آمادگی گذار
معیارهایی که در این بخش مورد توجه قرار می‌‌‌گیرند عبارتند از: ۱) مقررات و تعهد سیاسی، ۲) منابع مالی و سرمایه‌گذاری، ۳) آموزش و منابع انسانی، ۴) نوآوری و ۵) زیرساخت‌‌‌ها.
طبق گزارش سال ۲۰۲۳ میلادی مجمع جهانی اقتصاد، بالاترین مقدار شاخص گذار انرژی مربوط به کشورهای با اقتصاد پیشرفته است. سوئد با ۷۸.۵ امتیاز، بیشترین امتیاز را کسب کرده است. ایران در میان ۱۲۰کشور، با امتیاز ۵۰.۴ در جایگاه ۹۲ قرار دارد. امتیاز ایران برای بخش اول (عملکرد سیستم) ۶۱.۶ و برای بخش دوم (آمادگی گذار) ۳۳.۶ است که نشان می‌دهد ایران هنوز برای گذار انرژی آمادگی لازم را ندارد.در جدول شماره یک، شاخص گذار انرژی ۱۰کشوری که بالاترین امتیاز را کسب کرده‌‌‌اند، همراه با ایران، مشخص شده است.
برای مقایسه دقیق‌‌‌تر، اجزای مختلف شاخص گذار انرژی ایران در جدول شماره 2 نشان داده شده است. همان‌طورکه در جدول شماره 2 مشاهده می‌شود، در بخش عملکرد سیستم، کمترین امتیاز مربوط به پایداری است. اجزای تشکیل‌دهنده بخش پایداری عبارتند از کارآیی انرژی، کاهش گازهای گلخانه‌‌‌ای و توسعه انرژی‌‌‌های پاک. براساس آمار اعلام‌شده توسط منابع رسمی، ایران در هر سه بخش عملکرد بسیار ضعیفی داشته است.
در بخش مربوط به آمادگی گذار، هرچند وجود قوانین و مقررات مصوب باعث شده تا ایران امتیاز خوبی در قسمت مقررات و تعهد سیاسی بگیرد؛ اما در سایر قسمت‌‌‌ها امتیازهای پایینی دریافت کرده است. کمترین امتیاز مربوط به منابع مالی و سرمایه‌گذاری است که کاملا با واقعیت‌‌‌های امروز کشور همخوانی دارد. در نگاه کلی، می‌‌‌توان نتیجه گرفت توسعه اقتصادی می‌‌‌تواند به عنوان پیشران گذار انرژی محسوب شود. همان‌طور که در جدول یک مشاهده شد، همه 10کشور اول، با بالاترین امتیاز شاخص گذار انرژی، از میان اقتصادهای پیشرفته هستند. درصورتی که اراده‌‌‌ای برای گذار انرژی در ایران وجود داشته باشد، توجه به تامین منابع مالی موردنیاز و اصلاح ساختارهای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار ضروری است.
