آینده ارزی ایران با برجام و بدون برجام

همایون دارابی/فعال اقتصادی مدتی است بورس اوراق بهادار تهران از الگویی تبعیت می‌کند که ناشی از کمبود شدید نقدینگی است. در این الگو دوره رشد بازار سریع بوده و معامله‌گران به مدد تزریق اعتبار به بازار از سوی کارگزاران و نهادهای حقوقی با رشد شدید قیمت‌ها مواجه می‌شوند و پس از آن هنگام برخورد بازار به مقاومت شدید یا تمایل به شناسایی سود عمومی در بازار، قیمت‌ها به صورت فرسایشی شروع به کاهش می‌‌کنند و بازار عملا دوره‌ای از رکود طولانی‌مدت را طی می‌کند.

این الگوی صعود سریع و افت کُند هم‌اینک در بازار همچنان به دلیل کمبود نقدینگی برقرار است. هرچند مدیران بازار سرمایه، به‌ویژه رئیس سازمان در این دوره کوشیده‌اند به هر نحو ممکن وضعیت نقدینگی بازار را متعادل کنند که اوج این تلاش در مصوبه انقلابی کاهش دوره پرداخت سود نقدی شرکت‌ها از هشت‌ماه به چهارماه، تبلور یافته است و سرمایه‌گذاران از این پس در مدت کوتاه‌تری به سود نقدی خود می‌رسند و تنبیهات شدیدی نیز برای شرکت‌هایی که سود خود را نپردازند در نظر گرفته شده است. اما همچنان بازار به دلایلی از جمله بالا بودن سود بانکی، عدم‌اجرای کامل مصوبات در مورد واریز منابع به صندوق تثبیت بازار و خروج نقدینگی توسط نهادهای دولتی و عمومی که ناشی از کمبودهای بودجه است، با کمبود شدید نقدینگی دست به گریبان است.

در این شرایط نگاه همه فعالان بازار به نوعی به مساله تحولات سیاسی و مذاکرات کاهش تحریم‌ها معطوف است؛ جایی که با آزادسازی منابع مسدود دولت، انتظار کاهش فشار بر منابع بازارسرمایه بیشتر می‌شود. در کنار بحث مذاکرات و تبعات احتمالی آن، بازار به‌شدت به اخبار سه حوزه حذف قیمت‌گذاری دستوری، کاهش فاصله نرخ‌های مختلف ارزی و تحولات سود بانکی و بازار بدهی حساس است که همچنان در این سه حوزه خبرهای خوبی برای بازار منتشر نمی‌شود.

در این شرایط بازار به انتظار روند تحولات آتی و خبرهای خوب که سبب حرکت نقدینگی به سمت بازار شود خواهد بود. در همین حال میزان تاثیر‌گذاری مذاکرات سیاسی و آزاد‌سازی منابع ارزی، خود به یکی از چالش‌های بازار کنونی تبدیل شده است. از یک‌سو انتشار خبرهای مربوط به مذاکرات باعث کاهش نرخ ارز می‌شود که خود از بعد روانی تاثیر کاهشی بر بازار دارد. تاکید بر بعد روانی این مساله از آن جهت است که بازار (به‌جز چند نماد محدود) با ارز نیمایی و حواله‌ای فعالیت می‌کند که این مساله باعث می‌شود تحولات ارز آزاد بر بازار به لحاظ مالی کم‌تاثیر باشد، اما مساله روانی باعث هم‌جهت‌شدن بازار با دلار آزاد در کوتاه‌مدت می‌شود.

در همین حال با کاهش قیمت دلار و سکه و به تبع آن خودرو، منابع از بازارهای موازی به سمت بورس حرکت می‌کند که باعث می‌شود در صورت حصول توافق، بازار در میان‌مدت به سمت رشد حرکت کند و بازدهی بیشتری نسبت به بازارهای موازی به دست آورد. در همین حال در صورت عدم‌حصول ‌توافق، تشدید تورم و رشد قیمت ارز، بازار از بعد تورمی و پس از بازارهای دیگر به راه خود ادامه خواهد داد. همچنین نباید فراموش کرد که هم‌اکنون بازارسرمایه در فصل مجامع قرار دارد و تقسیم سود و بازگشت منابع به بازار می‌‌‌تواند اندکی از فشار نقدینگی بازار کم کند.