بازار صعودی؛ پس از رکود موقت

مهرزاد جهانی /کارشناس بازارسرمایه بازارسرمایه در هفته اخیر با نوسانات و هیجانات جدی روبه‌رو بود، به طوری که یکی از شدیدترین افت‌های روزانه را طی یک‌دهه اخیر ثبت کرد. به‌منظور ملموس‌تر شدن شرایط و روزهایی که سپری شد، همین بس که شاهد خروج (یا فرار) ۱۲همتی نقدینگی اشخاص حقیقی از بازار طی فقط چهارروز معاملاتی بوده‌ایم. اگر عمیق‌تر به ریشه‌های هیجانات زیاد بازار سرمایه در کشور نگاه کنیم، قاعدتا بخش عمده‌ای از دلایل این رفتارها را می‌توان در کنترل دستوری این بازار جست‌وجو کرد؛ کما اینکه بخش بزرگی از بازار در سیطره شرکت‌های دولتی و زیرمجموعه‌های این شرکت‌هاست تا هر زمان که دولت صلاح بداند موجبات رشد این بازار فراهم شود و هر زمان نیز صلاح بداند در جهت معکوس حرکت کند که همانا این صلاح دانستن‌ها می‌تواند در جهت منافع خود دولت باشد و آسیب‌هایی به بازار و فعالان این بازار وارد کند که سبب جلوگیری از رشد و توسعه و جذابیت برای ورود عموم مردم به این بازار می‌شود.

جدا از دخالت‌های دستوری دولتی، گام اول توسعه، افزایش دامنه نوسان روزانه سهام است؛ برنامه‌ای که از سال گذشته به‌درستی شروع شده بود و مطابق با برنامه باید دوره‌ای و مطابق با شرایط شرکت‌ها، دامنه نوسانشان افزایش بیشتری می‌یافت که متاسفانه فقط در یک مرحله انجام شد و ادامه پیدا نکرد.

نکته مثبتی که بازار در یک‌سال اخیر در جهت توسعه طی کرده، فعال‌تر شدن بخش آپشن بوده که قطعا طی ماه‌های اخیر عمیق‌تر شده و فعالان بیشتری را به خود جذب کرده است؛ اما همچنان فاصله بسیاری با پویایی و رونق دارد. همچنین آموزش گسترده ابزار مشتقه در نهادهای مالی قطعا در مسیر توسعه بازار حائز اهمیت است.

معاملات دوطرفه می‌تواند «گل» استفاده کاربردی از این ابزار در جهت تعادل بازار باشد؛ بازاری که با محدودیت دامنه نوسان مواجه نباشد و هم‌زمان فعالان بازار بتوانند هم در سمت خرید و هم در سمت فروش پوزیشن بگیرند، بسیار پویا خواهد بود و کمک بزرگی به کنترل هیجانات خواهد کرد.

بنابراین اگر سیاستگذار خواهان توسعه و گسترش بازار سرمایه است که به رشد روزافزون فعالان و پویایی این بازار بینجامد، باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود تا به‌جای رونق و نوسانات سینوسی و دوره‌ای چندساله، این بازار به عنوان بازوی تامین مالی شرکت‌های فعال در اقتصاد کشور بتواند به وظیفه خطیر خود به نحو احسن جامه عمل بپوشاند، ‌‌‌اما این در حالی است که در هفته اخیر بازارسرمایه به صلاح‌‌‌دید سیاستگذار و به‌منظور جلوگیری از تداوم رشد با عرضه‌های شدید دستوری همراه شد (البته سازمان بورس این واقعیت عرضه‌های دستوری را گردن نمی‌گیرد) که دستاورد آن شوک منفی جدی به بازار و خروج نقدینگی اشخاص حقیقی و تازه شدن خاطرات تلخ ریزش ۹۹ بوده است.

با همه این تفاسیر می‌توان گفت بازار در شرایط فعلی تفاوت‌های بنیادین زیادی با پیک ۹۹ دارد؛ چه از لحاظ سودسازی و نسبت P/ E، چه از لحاظ نسبت P/ S، چه از لحاظ میزان عقب‌ماندگی نسبت به بازارهای موازی، چه از لحاظ میزان رشدی که از کف قیمتی داشته و... بنابراین می‌توان گفت اتفاقات هفته گذشته شوک منفی جدی به بازار وارد کرده است که احتمالا حداقل تا یک‌ماه گیج این شوک خواهد بود؛ اما این شوک به مثابه همه آن شوک‌هایی است که در مسیر رشد شاخص از ابتدای روند در سال ۹۷ شروع شده بود.

پس به احتمال قوی می‌توان گفت بازار پس از گذراندن این دوره رکود موقت، مجددا با افزایش تقاضا همراه خواهد شد و به روند صعودی خود ادامه خواهد داد.