تدریس کدام مهم‌تر است؛ اقتصاد خرد یا اقتصاد کلان؟

 دلیل وضع موجود تقریبا روشن است. اقتصاد ایران در سطح کلان با عدم‌تعادل شدید روبه‌روست؛ یعنی تورم نسبتا بالایی برای مدت طولانی بر اقتصاد حاکم است و نرخ رشد اقتصادی نیز با نوسانات شدیدی روبه‌رو بوده است. این امر موجب شده است تا بی‌‌‌ثباتی در تمام سطوح اقتصاد ایران و در تمام سازمان‌ها و بنگاه‌‌‌ها احساس شود. طبعا این نیاز در بنگاه‌‌‌ها ایجاد شده تا فرد یا افرادی بتوانند ریشه‌‌‌های این بی‌‌‌ثباتی را درک کرده و قدرت پیش‌بینی ایجاد کنند. به نظر می‌رسد تا وقتی که اقتصاد همچنان بی‌ثبات باشد، توجه به اقتصاد کلان ادامه داشته باشد.

نکته دیگر این است که اقتصاد خرد بیشتر در شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ کاربرد دارد. متاسفانه به دلیل رشد پایین کشور در چند دهه گذشته، شرکت‌های خصوصی بزرگ و متوسط در کشور خیلی شکل نگرفته‌‌‌اند و به طور طبیعی تقاضا برای تخصص اقتصاد خرد رشد نکرده است. بنگاه‌های بزرگ موجود، یا دولتی هستند و اهمیت چندانی برای بهینه‌سازی فعالیت خود قائل نیستند یا به دلیل تاثیرپذیری بیشتر از متغیرهای کلان مثل نرخ ارز، به اقتصاد کلان بیشتر توجه دارند تا اقتصاد خرد.

با این‌حال معتقدم، اهمیت و کاربرد اقتصاد خرد به‌مراتب بیشتر از اقتصاد کلان است. عرصه‌‌‌های زیادی است که دانش اقتصاد می‌‌‌تواند در آنها نقش‌آفرینی و ارزش‌افزوده خلق کند. پیش از هر چیز اقتصاد خرد کاربرد زیادی در تصمیم‌گیری‌های مهم هر شرکت تولیدی و صنعتی دارد که معمولا در اقتصاد صنعتی (IO) عرضه می‌شود. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه حمل‌ونقل (هواپیما، ریل یا کشتی) حرف‌های‌ زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد حمل‌ونقل موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه فرهنگ (نشر، آثار هنری یا فیلم‌سازی) حرف‌های‌ زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد فرهنگ موجود است.

دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه کشاورزی و زراعت حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد زراعت موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه دیجیتال حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد دیجیتال موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه نظامی حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد نظامی موجود است.

دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه محیط‌زیست حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد محیط‌زیست موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه حقوق حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در دانش حقوق و اقتصاد موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه مسائل اجتماعی (خانواده، جرم و جنایت یا تحولات اجتماعی) حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد اجتماعی موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه شهری و مدیریت شهری حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد شهری موجود است.

دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه آموزش حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد آموزش موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه سلامت حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد سلامت موجود است. دانش اقتصاد خرد می‌‌‌تواند در حوزه انرژی حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد که همه آنها در اقتصاد انرژی موجود است. قطعا ناکارآمدی‌های زیادی در همه این حوزه‌ها وجود دارد و اقتصاد خرد قوی‌ترین ابزار مفهومی بشر برای اندیشیدن و اصلاح در همه این حوزه‌هاست.

متاسفانه پژوهش و کاربست اقتصاد خرد در این حوزه‌های متنوع کمتر انجام شده است و از آن بدتر آنکه این حوزه‌های کاربردی به‌ندرت تدریس می‌شوند. این امر موجب شده است تا در ذهن دانشجویان، اقتصاد، دانشی عمیق اما انتزاعی جلوه کند که فقط به درد بانک‌مرکزی، وزارت اقتصاد یا سازمان برنامه و بودجه می‌خورد، در حالی که اقتصاد خرد دانشی است کاربردی و نه صرفا نظری و در عرصه‌های بسیار متنوعی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. امید است در آینده دانشگاه‌ها درس‌های کاربردی اقتصاد را که در واقع کاربست اقتصاد خرد در حوزه‌های مختلف هستند بیشتر عرضه و تدریس کنند.