ریسک بازار مواد خام

هراس از رکود به بازار مواد خام لطمه زده و مدت‌هاست که این بازار بی‌ثبات است. به دلیل تحولات سریع در آینده، این بی‌‌‌ثباتی ادامه پیدا خواهد کرد. اوایل سال‌جاری میلادی، پس از حمله روسیه به اوکراین، قیمت مواد خام به‌سرعت رشد کرد؛ زیرا درباره تشدید اختلال‌ها در زنجیره عرضه این مواد نگرانی‌های عمیقی وجود داشت؛ اما از ماه مارس، یعنی پنج‌ماه پیش تاکنون، قیمت بسیاری از مواد خام کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، قیمت فروش آتی گندم به رقم قبل از حمله روسیه به اوکراین بازگشته و قیمت آلومینیوم نسبت به ابتدای سال ۱۹‌درصد پایین‌تر است. البته شاخص GSCI «استاندارد ‌اند پورز» از قیمت مواد خام که شامل قیمت ۲۴ماده خام است، نسبت به ابتدای سال ۱۲‌درصد بالاتر است؛ زیرا قیمت انرژی بالاست. زیرشاخص انرژی در این شاخص که شامل قیمت جهانی نفت و گاز است، اکنون نسبت به ابتدای سال ۲۳‌درصد بالاتر است.

یکی از تحلیلگران می‌گوید: «قیمت نفت، فلزات پایه و محصولات کشاورزی ممکن است در ماه‌های آینده بیشتر کاهش یابد؛ زیرا تقاضای جهانی برای مواد خام در حال کاهش است. افزایش نرخ‌های بهره در اقتصادهای بزرگ، بحران انرژی در اروپا و کاهش شدید نرخ رشد اقتصاد چین، عوامل مهم افت نرخ رشد اقتصاد جهان هستند. بانک‌مرکزی آمریکا در مسیر مهار تورم در حرکت است. این نهاد در نشست اخیر خود برای سومین‌بار، نرخ‌های بهره را ۷۵/ ۰‌درصد افزایش داد. قطعا این اقدام از نرخ رشد اقتصاد می‌کاهد. از سوی دیگر، توقف صادرات گاز روسیه به اروپا سبب کاهش شدید فعالیت‌‌‌های اقتصادی در این قاره می‌شود و در چین، بحران بخش ساخت‌وساز و سیاست‌‌‌های سختگیرانه برای مهار کرونا به ضعف اقتصاد منجر می‌شود.

دومین عامل افت قیمت مواد خام، افزایش نرخ واقعی بهره است. بین قیمت مواد خام و نرخ واقعی بهره، همبستگی معکوس وجود دارد. افزایش نرخ واقعی بهره سبب می‌شود که سرمایه‌گذاران نهادی، سرمایه خود را به سمت جایگزین‌های مواد خام، از جمله اوراق قرضه دولتی ببرند. تحلیلگران می‌‌‌گویند، افت قیمت مواد خام در تابستان، یک‌بار دیگر به همه خاطرنشان کرد که برای سرمایه‌گذاری در این بازار باید شجاع بود؛ اما به‌رغم هراسی که درباره اقتصاد جهان وجود دارد، عامل اصلی رشد قیمت مواد خام تقاضا و عرضه است. سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی در تولید این مواد، از جمله انرژی به این معناست که عرضه بسیاری از آنها نمی‌‌‌تواند خیلی بالا برود و در برخی موارد، عرضه در حال کاهش است.

از سوی دیگر، افزایش قیمت انرژی از عرضه برخی فلزات کاسته است. در اروپا تولیدکنندگان آلومینیوم و روی مجبور شده‌اند، در واکنش به قیمت بالای انرژی از تولید بکاهند. برای تولید هر تن آلومینیوم به ۱۵مگاوات ساعت برق نیاز است که رقمی بسیار بالاست. تحلیلگر موسسه کپیتال‌اکونومیکس می‌گوید: «احتمالا قیمت مواد خام در نزدیکی کف قرار دارد؛ به این معنا که همزمان با افزایش فعالیت‌‌‌های اقتصادی در چین طی ماه‌های آینده، شاهد رشد مصرف و قیمت این مواد خواهیم بود.»