داستان کودکی که بزرگ نشد!
همین کوهنورد را در نظر بگیریم! اگر از زمان کودکی که شروع به راه رفتن کرد، پدر و مادر و مربیان او مدام از دو طرف دستان او را بگیرند و در یک حالت افراطی برای آنکه کودک زمین نخورد، مدام ریل‌‌‌های محافظ حرکتی (مثل آنچه در سالن‌‌‌های ارتوپدی هست) دو طرف مسیر حرکت کودک بگذارند که با اتکا به دستان پدر و مادر یا با گرفتن میله‌‌‌های محافظه دورش حرکت کند و زمانی که کودک بزرگ‌تر شد و وزن بیشتری پیدا کرد، به او عصا و واکر بدهند، چنین کودکی می‌تواند کوهنورد و دونده‌ای قوی شود؟
تعیین محدوده نوسان قیمت هر سهم به حدود سال‌های ۷۴ و ۷۵ برمی‌‌‌گردد. کودک بورس تهران در آن سال‌ها حدود ۶ساله بود! (سال شروع مجدد بورس را ۶۹ فرض کردم). ناظران، مدیران و سیاستگذاران برای جلوگیری از ایجاد هیجان در رشد و صعود و نزول و سقوط قیمت‌ها، محدوده نوسان‌‌‌های ۵درصدی، ۲درصدی و بعضا حتی یک و یک‌دهم درصدی را وضع کردند! این سیاست را دقیقا شبیه کودکی می‌‌‌دانم که از آن سال تاکنون که حدود ۳۱ساله شده است، همیشه دستانش را گرفته‌‌‌اند تا راه برود، همیشه مجبورش کرده‌‌‌اند تا در یک راهروی بسته به عرض نیم‌متر و با دو طرف میله‌‌‌های محافظ گام بردارد. در نوجوانی برای اینکه نیفتد و سقوط نکند، عصا و واکر هم به دستش دادند! (حجم مبنا و توقف‌‌‌های متعدد نمادها).
حال در ۳۱سالگی این کودک دیروز که الان وزنی بالای ۶۰۰کیلو پیدا کرده است (بازار ۶هزار همتی)، می‌‌‌خواهد بدون کمک دیگران، بدون دستگیری والدین و مربیان و بدون دخالت ابزارهای کمکی حرکت کند، بدود، کوهنوردی کند، بپرد و شنا کند! ریزساختارهای بازار (Microstructure of Market) دانشی تخصصی در هدایت، مدیریت و نظارت بر بازارهاست. زمان باز و بسته شدن بازارها، محدوده نوسان کل بازار و شاخص، حداکثر و حداقل تعداد سهام در یک سفارش (لات‌سایز)، اندازه امکان تغییر قیمت در هر سفارش (تیک‌سایز)، هزینه‌‌‌های معاملات، تفاوت بین سفارش‌‌‌ها، مظنه‌‌‌ها و... از جمله موارد مهمی هستند که در دانش ریزساختار بازار در دنیا روی آن بحث‌‌‌های زیاد شده و مقالات متعدد نوشته شده و رابطه کارآیی بازارها را با این متغیرها بارها سنجیده‌‌‌اند. تا آنجا که مطالعاتم اجازه می‌دهد، محدوده نوسان ثابت بر سهم در هیچ بورسی وجود ندارد. همچنین محدوده نوسان ثابت در حد ۱۰ و ۱۵درصد بر شاخص است و اگر شاخص کل بیش از این نوسان کند، بازار با سازوکار خودکار ترمز (Circuit Breaker) برای ۳ تا ۵دقیقه متوقف می‌شود.
باید گفت، اکثر محدوده نوسان‌‌‌هایی که در بازارهای مختلف بر سهم یا نماد معاملاتی خاص وضع شده، پویا و قابل افزایش در هر نشست و حتی در وسط یک‌نشست است. حال که مسوولان سازمان و بورس‌‌‌ها در ۳۱سالگی این جوان فربه، قصد دارند به وی اجازه حرکت روان و متعادل و مانند همه بورس‌‌‌های دیگر را بدهند، این خبر را به فال نیک می‌‌‌گیرم و امیدوارم این سیاست به‌تدریج انجام شده و باعث بالا رفتن کارآیی و اثربخشی در کل بازار ما شود.
از طرفی برای جرم رایج دستکاری قیمت‌ها، پمپ یا جک زدن زیر قیمت‌ها، برای پدیده رایج حرکت گروهی و توده‌‌‌ای و مواقع ترس عمومی در بازار (Market Panic) باید از سازوکارهای استاندارد در جهان و بورس‌‌‌های پیشرفته و بزرگ استفاده کنیم. این مهم تنها در صورتی امکان‌پذیر است که واحدهای مطالعات تطبیقی مفصل و مراکز پژوهشی بسیار تخصصی در بازار سرمایه در ارتباط مدام با مجامع بین‌المللی مانند ISCO و WFE وجود داشته باشد و استانداردهای اجرایی، نظارتی و افشا در بورس‌‌‌ها و عملیات قبل و پس از معاملات را از آنها دریافت و بعد از گرته‌برداری، در کل بازارسرمایه مستقر کنیم.
