بایدهای فضای دیجیتال
البته در خصوص راستی‌آزمایی این گفته، باید به عواملی همچون جغرافیای کشور و میزان پیشرفت آن در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نگاه ویژهای داشت. عبارت «مشاغل آنلاین» در ظاهر معنای پیچیده‌‌‌ای ندارد، ولی نمی‌توان با نگاهی گذرا و اجمالی از کنار آن عبور کرد؛ چرا که این مفهوم، مانند یک دریای عمیق است که هرچه در موردش بدانید، باز هم کم است و باید بیشتر بدانید. سوال‌‌‌های مهمی در مورد کسب‌وکار آنلاین وجود دارد که ممکن است برای هرکسی درباره این مقوله پیش بیاید؛ سوال‌‌‌هایی از قبیل اینکه «کسب‌وکار اینترنتی چیست» یا «راهاندازی شغل اینترنتی چه لزومی دارد» و… .
کسب‌وکار اینترنتی، همان‌طور که از نام آن پیدا و مشخص است، در فضای وب و با استفاده از اینترنت انجام می‌شود. به عبارت دیگر، در این دسته مشاغل، عرضه محصولات یا خدمات با استفاده از بستر اینترنت است. البته مشاغل آنلاین را می‌توان علاوه بر اینترنت، در شبکههای اجتماعی نیز راهاندازی کرد.
ازجمله ابزارهایی که در این‌گونه مشاغل کاربرد دارند، می‌توان به وب‌سایت، ایمیل، اینستاگرام و تلگرام اشاره کرد. مشتریان و کاربران برای استفاده از خدمات مشاغل دیجیتال، به وب‌سایت یا سایر بسترهای فراهم‌شده مراجعه کرده و پس از آشنایی با مزایای سرویس‌دهنده و محصولات آن، اقدام به خرید می‌کنند. البته نکته‌ای که باید مدنظر قرار داد و از آن غافل نماند، این است که کسب‌وکار اینترنتی با کسب درآمد از اینترنت متفاوت است. در کل، با استفاده از فضای دیجیتال می‌توان، به روش‌های مختلف، به درآمد رسید. تجارت آنلاین هم مثل سایر مشاغل، علاوه بر مزایا، قطعا معایبی هم دارد که خارج از این نوشته است و در این فضا نمی‌گنجد و در زمان دیگری باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ولی یکی از مواردی که در این نوع تجارت پررنگ است، مقوله کسب مجوز یا به بیان دیگر، اجازه گرفتن قانونی برای شروع این فعالیت است؛ بالاخص در کشور ما از این نقطه نظر که اینترنت فضای نسبتا جدیدی است، بنابراین کلاهبرداریها و سوءاستفاده‌‌‌هایی از این قبیل در این فضا به‌راحتی انجام می‌شود. پس باید اقداماتی به منظور سامان‌دهی این کسب‌وکارها در نظر گرفته شود تا کلاهبرداریها و سوءاستفاده‌ها کمتر شوند. در وهله اول باید دانست که برای چه کسب‌وکاری، چه مجوز‌هایی لازم است. با توجه به این نکته که شما فروشنده یک محصول هستید یا تولیدکننده آن محصول یا اینکه فقط قصد بازاریابی محصول در فضای مجازی را دارید، در هر یک از این مقوله‌ها باید نسبت به دریافت مجوز موردنیاز خود اقدام کرد. به‌طور کلی، در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین، دو دسته مجوز موردنیاز است:
دسته اول، مجوزهای عمومی یا همان نماد اعتماد و دسته دوم، مجوزهای اختصاصی هر صنف یا تشکل است؛ صنف یا تشکلی که قصد شروع فعالیت در آن را دارید.
مجوزهای گروه اول: این مجوزها برای تمام کسب‌وکارهای آنلاین یا برخط عمومیت دارند و باید با توجه به نوع کاربری سایت، این‌نماد دریافت شود. نماد اعتماد الکترونیکی و پروانه کسب‌وکار، از جمله این مجوزها هستند. نماد اعتماد الکترونیکی، توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیک ارائه می‌شود. طبق قوانین این مرکز که زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است، دریافت این نماد فقط برای سایت‌هایی است که در آنها فرآیند فروش کالا یا خدمات انجام می‌شود. به طور کلی همه فروشگاه‌های اینترنتی باید نسبت به دریافت نماد اعتماد الکترونیکی اقدام کنند.
مجوزهای گروه دوم یا جوازهای اختصاصی کسب‌وکار اینترنتی: این مجوزها شامل همان گروه صنفی موردنظر هستند. به عنوان نمونه، به منظور فروش محصولات فرهنگی مثل کتاب و فیلم‌های آموزشی یا حتی موسیقی، مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد مورد نیاز است یا برای محصولات آرایشی و بهداشتی یا حوزه سلامت و درمان (فیزیکی و روح و روان) به مجوز وزارت بهداشت و درمان نیاز است.
به طور کلی، هر صنفی به پروانه اختصاصی همان صنف یا اتحادیه یا تشکل نیاز دارد. نکته قابل‌توجه و تامل در این مورد این است که سایت‌های شرکتی و شخصی، نیازی به اخذ پروانه کسب‌وکار یا همان نماد اعتماد الکترونیکی ندارند.
پروانه کسب‌وکار اینترنتی، از مهم‌ترین مجوزهای لازم برای راهاندازی فروشگاه اینترنتی است. پروانه یا مجوز صنفی، مجوزی است که باید از صنف حوزه فعالیت مربوطه دریافت شود. در صورتی که در حوزه فعالیت شما صنف خاصی وجود نداشته باشد، باید مجوز خود را از اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی اخذ کنید. به عنوان نمونه، کسب‌وکار اینترنتی که در حوزه فروش مواد غذایی فعالیت دارد، در صورتی که تولیدکننده محصول یا مواد غذایی باشد، نیازی به دریافت مجوز ندارد و فقط باید از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تولید محصول خود، مجوز دریافت کند؛ به این معنی که سایت اینترنتی مجوز نمی‌گیرد، بلکه کسب‌وکار موردنظر در گرو داشتن مجوز یا جواز لازم است. به طور کلی، در فضای مجازی، قصد فعالیت در زمینه هر محصولی را دارید، باید مجوز لازم را از مراکز ذی‌صلاح دریافت کنید. مجوز سامان‌دهی هم یکی دیگر از مجوزهای لازم برای فروشگاه‌های اینترنتی است. سایت سامان‌دهی، به مرکز توسعه فناوری‌اطلاعات و رسانه‌‌‌های دیجیتال وابسته است که این مرکز، خود از توابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شمار می‌رود. وظیفه این سامانه، جمع‌آوری اطلاعات مدیران تمام سایت‌‌‌ها و سامانه‌‌‌های اینترنتی است. مجوز نظام صنفی رایانه‌‌‌ای برای فروشگاه اینترنتی هم، یکی دیگر از جوازهای لازم برای فروشگاه اینترنتی است. همه شرکت‌های تجاری، قبل از شروع فعالیت‌‌‌های خود در زمینه‌های مختلف، از قبیل طراحی، تولید، راهاندازی، توسعه، مشاوره، پشتیبانی و آموزش سیستم‌های نرم‌افزاری، شبکههای اطلاع‌‌‌رسانی و نمونه‌‌‌هایی شبیه آنها لازم است، بعد از ثبت شرکت، طبق قانون تجارت در اداره ثبت شرکت‌ها که زیر نظر قوه قضائیه فعالیت می‌کند، به نظام صنفی استان محل اقامت خود مراجعه و مجوز فعالیت خود را اخذ کنند.
در انتها، دستگاه اجرایی که مجوز کسب‌وکار را صادر می‌کند، همان وزارت صنعت، معدن و تجارت یا صمت است. وقتی از نگاه فردی که اقدام به دریافت مجوز یا جواز لازم برای شروع کسب‌وکار اینترنتی را کرده است، به قضیه نگاه می‌کنیم، درخواست ویژهای از مسوولان در این حوزه مطرح می‌شود. بنابراین انتظار می‌رود به منظور ضرورت در ایجاد تسهیل‌‌‌گری در حوزه کسب‌وکارهای نوپا، به عنوان اساسی‌‌‌ترین کمکی که کسب‌وکارهای نوپا به آن نیاز دارند، باید این مهم را دانست که با بوروکراسی و پیچیده کردن فرآیند صدور مجوز، مانع یا حائل آن نشوند و به بیان دیگر، نقش تسهیل‌‌‌گری را برای آنها داشته باشند. البته به گفته مسوولان مرتبط در این حوزه، در همین راستا در وزارت ارتباطات و همچنین در سازمان فناوری اطلاعات، یک مرکز تسهیل‌‌‌گری ایجاد شده است که در آن نقشه کمک به استارت‌آپ‌‌‌ها، ارتباطات و شبکه‌‌‌ای کردن آنها طراحی شده و جزو اولویت‌‌‌های این وزارتخانه است. حتی به گفته رئیس سازمان فناوری اطلاعات، وزارت ارتباطات در راستای نقش تسهیل‌‌‌گری خود اگر نیاز باشد، مصوباتی را نیز به تصویب قوه مقننه کشور یا همان مجلس شورای اسلامی خواهد رساند. در کل، اجرایی یا عملیاتی کردن صحبت‌ها، موضوعی است که این روزها در جامعه ایران بسیار غریبه و بیگانه است؛ ولی امید می‌رود، طی سال‌ها و حتی ماه‌های آتی، البته با عینک خوش‌بینی شاهد آن باشیم.
