جمع کردن مکعب روبیک
طی دومین دور مذاکرات که هفته پیش در وین انجام شد، مذاکره‌کنندگان آمریکایی و اروپایی گفتند بحث درباره مرحله‌بندی قدم‌هایی که هر یک از دو طرف باید بردارند دیگر در دستور کار قرار ندارد. در حال حاضر مذاکرات بر توافق بر سر فهرست کامل اقداماتی که هر یک از دو طرف آماده است انجام دهد تا به محتوای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ عمل شود متمرکز است. مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که طبق دستورالعمل این وزارتخانه، با شرط ذکر نشدن نامش اظهار نظر کرد گفت هیچ یک از دو طرف تا وقتی تصویر کامل را نبیند با هیچ چیز موافقت نخواهد کرد. تا وقتی بر سر همه چیز توافق نشود بر سر هیچ چیز توافق نخواهد شد. این جمله‌ای است که در مذاکرات سال ۲۰۱۵ بسیار به‌کار برده شده بود.
مقامات آمریکایی و اروپایی می‌گویند پیشرفت‌هایی حاصل شده، اما موفقیت قابل ملاحظه به دست نیامده است. یکی از دیپلمات‌های غربی گفته است: «در مذاکرات هفته پیش به موارد مشخص‌تر پرداخته شد. بسیاری از مسائل هنوز بررسی نشده و به نظر من در این مرحله از مذاکرات پرسش اصلی این است که برای ایجاد اطمینان و نشان دادن حسن نیت چه گزینه‌هایی را می‌توان روی میز قرار داد.» پایان هفته پیش مذاکره کنندگان برای مشورت به کشورهای خود بازگشتند و انتظار می‌رود این هفته مذاکرات از سر گرفته شود. در حال حاضر شرکت کنندگان در مذاکرات نمایندگان انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و اتحادیه اروپا هستند که همگی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را امضا کرده‌اند. نمایندگان ایران و آمریکا نیز در این مذاکرات حضور دارند.
ترامپ قبل از استقرار در کاخ سفید موضع گیری علیه توافق هسته‌ای ایران را آغاز کرده بود و پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ به این رفتار خود ادامه داد. او سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و تمامی تحریم‌هایی که طبق آن توافق لغو شده بود را بار دیگر بر ایران تحمیل کرد. ترامپ همچنین ۱۵۰۰ اقدام دیگر علیه ایران انجام داد. ایران در واکنش به این رفتار دولت آمریکا، بر گستره فعالیت‌های هسته‌ای خود افزوده و اعلام کرده قبل از بازگشت به محتوای توافق هسته‌ای، آمریکا باید تمامی تحریم‌ها را لغو کند. بایدن در دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت. ایران از مذاکره مستقیم با آمریکا اجتناب کرده، اما دیدگاه‌های دو طرف به شکل غیرمستقیم به طرف مقابل منتقل می‌شود. همپیمان‌های اروپایی آمریکا نقش واسطه را بین دو کشور بازی می‌کنند.
آنچه ایران باید انجام دهد کاملا روشن است. هدف توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران برای تضمین دست پیدا نکردن این کشور به سلاح هسته‌ای بود. همچنین طبق توافق یاد شده، فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت سختگیرانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت. تقریبا یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال فشار حداکثری بر ایران با هدف به زانو درآوردن اقتصاد این کشور، تهران فعالیت‌های هسته‌ای خود را گسترش داد و به غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالاتر اقدام کرده است. بازگشت ایران به رعایت کامل توافق هسته‌ای کار چندان سخت و پیچیده‌ای نیست، البته درباره دانش بالاتری که دانشمندان ایرانی طی ماه‌های اخیر با گسترش فعالیت‌های هسته‌ای کسب کرده‌اند نگرانی‌هایی وجود دارد.
بازگشت به توافق هسته‌ای برای آمریکا فرآیندی پیچیده‌تر است. یک دیپلمات غربی می‌گوید: «این کار شبیه جور کردن مکعب روبیک است. توافق هسته‌ای ایران صرفا به تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای این کشور و حق ایران برای بازگشت به سیستم اقتصاد جهان مربوط است. از لحاظ نظری آمریکا باید زمینه این کار را فراهم کند.» مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفته است یکی از موانع تهیه فهرست سومین گروه تحریم‌ها که شامل «موارد دشوار» است این است که دولت ترامپ عمدا تحریم‌هایی را با برچسب تروریسم علیه ایران اعمال کرده و این درحالی است که این تحریم‌ها صرفا برای جلوگیری از بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای اعمال شده‌اند. اگر چه مقام یاد شده از بیان تعداد تحریم‌ها در هر یک از سه گروه یاد شده اجتناب کرد و به مثالی نیز اشاره نکرد، دیگر منابع مطلع به تحریم دولت آمریکا علیه بانک مرکزی ایران به بهانه تروریسم به عنوان نمونه‌ای از تحریم‌هایی که به احتمال زیاد لغو خواهد شد اشاره کرده‌اند. اما تحریم‌هایی که علیه سپاه پاسداران اعمال شده احتمالا باقی خواهد ماند.
مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفته است: «دولت در حال ارزیابی شرایط و تنظیم برنامه است. پیشرفت‌هایی صورت گرفته است. ما می‌دانیم که لغو برخی تحریم‌ها طبق توافق هسته‌ای باید انجام شود، اما این به آن معنا نیست که ما نمی‌توانیم به مقابله با فعالیت‌های ایران که بی‌ثبات‌کننده و در تضاد با منافع ما و هم پیمان‌های ماست ادامه دهیم.» البته این تنها مانع نیست. در داخل آمریکا بسیاری از نیروهای سیاسی با بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ مخالف هستند. در واقع، هم در آمریکا و هم در ایران نیروهای تندرویی در پارلمان وجود دارند که با این توافق مخالف هستند. یک نمونه از موانع سیاسی داخلی در ایالات‌متحده، اقدام گروهی از جمهوری‌خواهان برای حفظ تمام تحریم‌های موجود علیه ایران و حتی افزودن بر این تحریم هاست. چهارشنبه گذشته مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ به کنگره رفت و در یک کنفرانس خبری شرکت کرد. در این کنفرانس خبری، جمهوری خواهان برنامه فشار حداکثری را معرفی کردند که هدف آن جلوگیری از لغو تحریم‌های ایران و افزودن بر این تحریم‌هاست. پمپئو در دولت ترامپ برای اعمال حداکثر فشار بر ایران و منزوی کردن این کشور نقشی کلیدی بازی کرد. هدف برنامه‌ای که جمهوری خواهان تدوین کرده‌اند و از حمایت کمیته تحقیقاتی جمهوری‌خواهان برخوردار است محدود کردن تلاش‌های بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایران است. در این برنامه همچنین اعلام شده، هرگونه توافق با ایران باید به تصویب کنگره برسد. به این ترتیب حصول توافق با ایران یک روند پر مانع و زمانبر خواهد بود.
