فقدان معاملات ثانویه

در این راستا، بخشی از اقدامات مربوط به توصیه به فعالان بازار از جمله «عدم انجام معاملات به‌صورت هیجانی» و بخشی نیز به‌صورت دخالت مستقیم از جمله «ابطال معاملات سهامداران حقوقی در طرف عرضه» بوده که متاسفانه این اقدامات تاکنون چندان اثربخش نبوده است. برخلاف اقدامات مذکور از اقدامات عملی و قابل تحسین در جهت حمایت از بازار که این روزها به‌صورت محدود شاهد آن هستیم، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی توسط سهامداران عمده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. فلسفه وجودی اوراق اختیار فروش تبعی جلوگیری از ضرر سرمایه‌گذاران در زمانی است که برآورد می‌شود قیمت سهام کاهش یابد؛ در واقع سرمایه‌گذاران با خرید اوراق اختیار فروش تبعی سهام خود را در برابر کاهش قیمت بیمه می‌کنند. اوراق اختیار فروش تبعی قراردادی است که به دارنده این اختیار این حق (نه تعهد و الزام) را می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی (قیمت اعمال) در دوره زمانی مشخصی (تاریخ اعمال) بفروشد. اوراق اختیار فروش تبعی این امکان را به سهامداران می‌دهد که ریسک سرمایه‌گذاری خود را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش ‌دهند.  

در ادبیات مالی روش اعمال اختیار فروش تبعی به دو سبک اروپایی و آمریکایی طبقه‌بندی می‌شود؛ در روش اروپایی اعمال تنها در سررسید انجام می‌شود، در حالی‌که در روش آمریکایی، اعمال در هر تاریخی تا زمان سررسید امکان‌پذیر است. در این نوشتار توضیحات براساس روش اروپایی ارائه می‌شود.  دلیل اصلی انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در شرایط فعلی بازار عمدتا حمایت از سهامداران و به تبع آن حمایت از بازار سرمایه و افزایش اطمینان سهامداران به بازار سرمایه است. اختیار فروش تبعی که با هدف حمایت از بازار منتشر می‌شود تضمین می‌کند سهامدار می‌تواند سهام x ریالی خود را در تاریخ مشخص به مبلغ x به اضافه y ریال (درصدی از قیمت سهم در زمان خرید اختیار) به فروش برساند و ناشر اوراق اختیار فروش تبعی (که عمدتا سهامدار عمده شرکت است) ملزم به خرید سهام به مبلغ تعیین شده است. مواردی که سهامداران و سرمایه‌گذاران درخصوص اوراق تبعی اختیار فروش باید به آن توجه داشته باشند:

• این اوراق اختیار فاقد معاملات ثانویه هستند؛ به عبارت ساده‌تر خریدار این اوراق امکان فروش این اوراق را نخواهد داشت.

• درصورت پرداخت سود نقدی به میزان مبلغ سود نقدی از قیمت اعمال کاسته خواهد شد.

• درحالت افزایش سرمایه علاوه بر قیمت اعمال، تعداد اعمال (براساس قیمت و تعداد تئوریک) تغییر پیدا خواهد کرد.

• تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد فاقد اعتبار بوده و عرضه‌کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

•همچنین وجه پرداختی بابت خرید اختیار فروش تبعی نیز قابل بازگشت نخواهد بود.  

در پایان سازمان بورس با توسعه ابزارهای نوین مالی از جمله اوراق اختیار معامله اعم از اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش می‌تواند هیجان کاذب در بازار سرمایه را چه در بازارصعودی و چه در بازار نزولی کاهش دهد، از سوی دیگر سهامداران عمده می‌توانند با انتشار اوراق تبعی اختیار فروش به سادگی از سهام ارزشمند خود حمایت کنند.