حباب؛ از رویا تا واقعیت
رشد شاخص بورس در چند ماه اخیر دلایل مختلفی دارد. برخی از شرکت‌های فعال در بورس به دلیل سودآوری که داشتند، جذابیت‌های بسیاری را برای مردم ایجاد کردند. با توجه به شرایط تحریمی‌که کشور در آن قرار دارد، برخی شرکت‌هایی که خریداران و مصرف کننندگان داخلی دارند با حذف رقبای خارجی خود پس از تحریم‌ها عملا بدون رقیب به کار خود ادامه داده و سهم عمده‌ای از بازار تولید را در اختیار گرفته اند. شرکت‌های فعال در حوزه‌های دارویی، مواد غذایی، شوینده و قندی با افزایش سودآوری عجیبی که داشتند بازار خوبی پیدا کردند و با رشد قیمت سهام مواجه شدند. در واقع همین شرایط تحریمی‌برای برخی شرکت‌ها سودآوری بالایی را به ارمغان آورد. بالا رفتن قیمت دلار و یورو نسبت به ریال در آن دسته از شرکت‌هایی که صادرات‌محور بودند و در شرایط سخت هم محصولات خود را صادر می‌کردند، تغییرات مثبتی را به وجود آورد، در حالی که این شرکت‌ها پیش‌بینی چنین روزهایی را نمی‌کردند ناگهان با رشد فزاینده قیمت کالاها و سهام خود مواجه شدند که در نهایت رشد سهام این شرکت‌ها، رشد شاخص بورس را رقم زد.
دلیل دیگر رشد بی سابقه شاخص بورس به نقدینگی‌های بازار برمی‌گردد. سال گذشته حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید و در چند ماه اخیر نیز حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار شده است. حجم انبوهی از نقدینگی که با فرهنگ‌سازی و حمایت دولت و نهادهای نظارتی از بورس، بلافاصله راهی بازار سرمایه شد و ازسوی دیگر رکود و سستی بازارهای رقیب بورس در چند ماه قبل باعث شد تا سرمایه گذاران گزینه‌ای بهتر از ورود به بورس نداشته باشند، اما سیل ورود نقدینگی به بورس و رشد شاخص تا چه زمانی می‌تواند ادامه داشته باشد؟ پرسش مهمی که ذهن بسیاری از سهامداران را درگیر خود کرده است. به‌نظر می‌رسد با وجود تحریم‌ها و قیمت بالای ارز و به دنبال آن نرخ تورم بالا امکان رشد سهام شرکت‌های بورسی نیز وجود دارد و به تبع این روند، شاخص هم می‌تواند امیدوارانه به رشد خود ادامه دهد. شرکت‌های بورسی که بازار داخلی شان داغ است، روند مثبت سودآوریشان ادامه دارد که خود عامل رشد بخشی از بورس است. بالا بودن قیمت ارز و تورم و انتظارات تورمی، عوامل دیگر رشد بورس هستند که ظاهرا فعلا ادامه دار هستند.
در این میان عده‌ای از کارشناسان و فعالان اقتصادی صحبت از حبابی بودن بازار به میان می‌آورند و نگران ترکیدن حباب هستند. ابتدا باید دید در چه صورتی در بازار حبابی قرار می‌گیریم؟ از نظر کارشناسی، زمانی بازار حبابی می‌شود که قیمت بازار بیشتر سهم‌ها از قیمت ذاتی آنها فاصله زیادی بگیرد و قیمت‌های ذاتی سهم‌ها به میزان قابل توجهی کمتر از قیمت‌های بازار باشند. اگر چنین اتفاقی بیفتد بازار در شرایط حبابی بسر می‌برد، اما آیا در حال حاضر این وضعیت در مورد بازار فعلی بورس صدق می‌کند؟ به‌نظر می‌رسد در سهم‌های بنیادی حرفی از حبابی بودن بازار نیست. اگرچه این شرکت‌ها رشد زیادی را تجربه کرده‌اند، اما هنوز به مرحله حبابی نزدیک نشده‌اند. البته شاید در برخی شرکت‌های کوچک قیمت بازاری سهام با ارزش واقعی آن تفاوت چشمگیری پیدا کرده باشد و حباب در آنها شکل گرفته باشد. این در حالی است که در مورد کلیت بازار با توجه به تورمی‌که وجود دارد هنوز پیش‌بینی رشد بیشتری هم در بازار می‌شود. اما اگر خلاف این ادعا را هم در نظر بگیریم و بازار را حبابی فرض کنیم لزوما نباید انتظار ترکیدن حباب و ریزش شدید را داشته باشیم، زیرا در شرایط حبابی هم بازار می‌تواند با چند استراحت خفیف، حباب را تخلیه کرده و به جای قبل خود برگردد. در این مواقع نیز مدیریت بازار و نهادهای ناظر و بازیگران بزرگ در صورت احساس خطر با کم کردن شدت رشد سهام می‌توانند جلوی ترکیدن حباب را بگیرند. بنابر این استراحت‌های گاه و بیگاه بازار برای جلوگیری از ترکیدن حباب احتمالی، بسیار مفید است.
معمولا هرگاه بورس در اوج قرار می‌گیرد نرخ ارز و طلا کاهشی می‌شود، ولی نمی‌توان این روند را درمورد وضعیت فعلی تعمیم داد و حکم قطعی صادر کرد. در حال حاضر نمی‌توانیم بگوییم چون بورس در حال رکورد‌شکنی است باید ارزش دلار و طلا کم شود. به هرحال دلار و طلا نیز مشتریان و بازار خود را دارند و عرضه و تقاضا نیز در این بازارها همیشه وجود داشته است، به همین دلیل بازار ارز، طلا و سکه به موازات بازار سرمایه جهش‌هایی را تجربه کرده اند. واقعیت این است که به واسطه تحریم‌ها ورود دلار به کشور با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است و تجارت خارجی کشور نیز درشرایطی نیست که بتواند ارز زیادی وارد کشور کند از این‌رو با کاهش عرضه دلار مواجه هستیم و به همین دلیل قیمت دلار بالا می‌رود. اما رشد بورس لزوما دلیلی بر رکود بازار ارز و طلا نمی‌تواند باشد، همان‌طور که می‌بینیم در حال حاضر همه بازار‌هایی که در سالیان اخیر نقدینگی‌های سرگردان را می‌بلعیدند هم اکنون به روند صعودی رشد خود را ادامه می‌دهند و تداخلی در کار و عملکرد یکدیگر ندارند.
