سرگردانی دانشجویان خارجی
براساس داده‌های منتشر شده توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۱۹، ۳/ ۵ میلیون دانشجو در کشوری غیر از محل تولدشان مشغول به تحصیل بوده‌اند. این جمعیت ۲ درصد از ۲۷۲ میلیون مهاجر جهان در این سال را تشکیل می‌دهد. برآوردها نشان می‌دهد این جمعیت، گردش مالی بالغ بر ۳۰۰ میلیارد دلار را در سال ۲۰۱۶ در اقتصاد جهانی ایجاد کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای‌که تامین خدمات آموزش عالی برای کشورهایی همچون استرالیا و مالزی یکی از منابع اصلی درآمد ارزی محسوب می‌شود. با توجه به موارد بالا، بررسی تاثیرات شیوع ویروس کرونا به‌عنوان یک پاندمی جهانی بر اقتصاد آموزش عالی حائز اهمیت است. در این راستا تلاش می‌شود به موضوع از زاویه دید ذی‌نفعان اصلی این بازار یعنی دانشجویان، دانشگاه‌ها و دولت‌ها نگریست و تاثیرات این بحران را به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد.
دانشجویان:
پاندمی کرونا اکثر دولت‌های درگیر با آن را مجبور به اخذ سیاست فاصله‌گذاری اجتماعی کرده است. در این راستا تجمعات عمومی اعم از کلاس‌های درس، سمینارها و کنفرانس‌ها در دانشگاه‌ها با تعطیلی مواجه شده‌اند و جای آنها را نشست‌ها و کلاس‌های مجازی گرفته‌اند.
در تحلیل این شرایط، با دو دسته از دانشجویان مواجهیم: دانشجویان فعلی و دانشجویان آتی. در کوتاه‌مدت به‌نظر می‌رسد تعداد زیادی از دانشجویان فعلی قصد بازگشت به کشورهای خود را دارند تا با هزینه کمتر و آرامش بیشتر از طریق اینترنت امور آموزشی را پی بگیرند. اما مشکل این است که به‌دلیل سرعت احتمال بالای انتقال ویروس کرونا در وسایل حمل‌ونقل عمومی، پروازهای بین‌المللی به‌شدت کاهش یافته است. از سوی دیگر اکثر کشورهای درگیر در مواجهه با این شرایط، مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی مسافران ورودی اعم از شهروندان خود یا سایر کشورها بسته‌اند و این مانع دیگری برای بازگشت دانشجویان بین‌المللی است. همچنین نباید از مشکلاتی که برای ویزای اقامت دانشجویان در هنگام دوری بلندمدت از کشور محل تحصیلشان بروز می‌کند، چشم‌پوشی کرد.
نکته بسیار مهم دیگر این است که دانشجویان بین‌المللی اکثرا برای تامین هزینه‌های روزمره زندگی خود در مشاغل نیمه‌وقت بخش خدمات کار می‌کنند. روند بیکاری رخ داده در کشورهای مختلف پس از شیوع بیماری حاکی از آن است که بخش خدمات در مقایسه با بخش صنعت و کشاورزی ضربه مهلک‌تری خورده است و بسیاری از مشاغل خدماتی از میان رفته‌اند. به این خاطر دانشجویان بیکار شده به زودی توان مالی خود را برای پرداخت اجاره‌بها و تامین مایحتاج عمومی از دست می‌دهند. پیمایشی در استرالیا نشان می‌دهد تقریبا نیمی از دانشجویان بین‌المللی این کشور مستاجر هستند و نیمی از آنان برای پرداخت اجاره‌بها نیاز به‌کار پاره‌وقت دارند. بنابراین این جمعیت حدودا ۱۵۰هزار نفری به‌شدت در مقابل این پاندمی آسیب‌پذیر هستند. علاوه بر این باید گفت دانشجویان بین‌المللی به علت دوری از وطن از حمایت‌های خانواده، ارتباطات دوستانه و شبکه‌های محلی نیز محروم هستند.
همچنین باید توجه کرد دانشجویانی که به‌صورت شخصی شهریه دانشگاه را می‌پردازند، عموما بر حمایت مالی خانواده‌هایشان متکی هستند. ادامه وضعیت فعلی از آنجا که باعث تضعیف توان مالی خانواده‌ها می‌شود برای این دسته از افراد در بلندمدت بحران‌آفرین بوده و نهایتا می‌تواند به علت عدم توانایی در پرداخت شهریه موجب ترک تحصیلشان شود. سیمون مارگینسون، مدیر مرکز آموزش عالی جهانی دانشگاه آکسفورد در این باره می‌گوید: «از آنجا که کشورهای جنوب آسیا و زیر صحرای آفریقا بیشترین ضربه را از رکود ناشی از ویروس کرونا خواهند خورد، طبقه متوسط جهانی به‌طور موقت کوچک می‌شود و در پی‌آن جریان ورود دانشجویان بین‌المللی به دانشگاه غربی متاثر خواهد شد.» در مورد دانشجویان آتی باید گفت با توجه به کاهش درآمد دانشگاه‌ها، دانشجویانی که انتظار دریافت کمک هزینه را برای آغاز دوره تحصیلشان داشته‌اند به احتمال بسیار زیاد با چالش جدی مواجه می‌شوند. بسیاری که برای ادامه تحصیل در کشوری دیگر نیاز به مدرک زبان بین‌المللی دارند با برگزار نشدن این آزمون‌ها مواجه شده‌اند و نمی‌توانند فرآیند اخذ پذیرش خود را تکمیل کنند. پیمایش‌هایی که در دو ماه گذشته توسط QS وSTUDY PORTALS در مورد شرایط دانشجویان آتی انجام شده است، نشان می‌دهد تعداد قابل‌توجهی از آنان برنامه تحصیلی آینده خود را تغییر داده‌اند. به‌طور مثال نتایج پیمایش
STUDY PORTALS که در ۱۴ آوریل منتشر شده، حاکی از آن است که ۴۰ درصد از دانشجویان بین‌المللی آتی برنامه تحصیل خود را تغییر داده‌اند. از بین آنان ۵۰ درصد برنامه تحصیلشان را یک سال یا بیشتر به تاخیر انداخته‌اند، ۲۱ درصد از تحصیل در خارج از کشور منصرف شده‌اند، ۱۲ درصد در حال بررسی کشور دیگری برای ادامه تحصیل هستند و ۱۱ درصد از ادامه تحصیل منصرف شده‌اند.
دانشگاه‌ها:
دانشگاه‌ها به‌عنوان عرضه‌کنندگان خدمات آموزش عالی در پی این بحران با کاهش شدید درآمد مواجه هستند. در شرایط فعلی دانشجویان از آنجا که کیفیت تحصیلات مجازی را پایین می‌دانند درخواست‌هایی را برای کاهش شهریه ترم جاری ثبت کرده‌اند. همچنین دانشگاه‌ها دیگر امکان برگزاری سمینارها، کنفرانس‌ها و دوره‌های کوتاه‌مدت مانند مدارس تابستانی را نخواهند داشت. بعضی تصمیم گرفته‌اند ترم آینده تحصیلی را برگزار نکنند و از این رو توان کمتری برای جذب دانشجویان آتی خواهند داشت و احتمالا با موجی از انصراف دانشجویان فعلی نیز مواجه خواهند شد. نیویورک‌تایمز پیش‌بینی کرده است که این بحران از تعداد دانشجویان چینی در دانشگاه‌های غربی به‌صورت قابل‌توجهی خواهد کاست و کاهش تعداد آنان برای دانشگاه‌ها که به شهریه پرداختی توسط آنان وابسته هستند غیرقابل جبران خواهد بود.
از سوی دیگر دانشگاه‌ها نمی‌توانند خدمات ارائه‌شده به دانشجویان بین‌المللی را به‌طور کامل قطع کنند. دانشجویانی که امکان بازگشت به کشورشان را ندارند، نمی‌توانند خوابگاه‌ها را ترک کنند و کاهش توان آنها در تامین هزینه‌های روزمره ضرورت برنامه‌های حمایتی برای کاهش آسیب‌های مادی و روانی به آنان را ایجاب می‌کند. همچنین دانشجویان فعلی که به سبب این بحران اتمام تحصیلشان با تاخیر مواجه خواهد شد، درخواست ادامه کمک هزینه تحصیلی‌شان را می‌کنند. با توجه به این شرایط دانشگاه‌ها برای ایجاد توازن بین درآمدها و هزینه‌های خود، رو به تعدیل نیروهای انسانی خواهند آورد.
اما دورنمای مثبتی نیز برای دانشگاه‌ها در اثر این بحران وجود دارد. به واسطه شرایط استثنایی فعلی، دانشگاه‌ها به تقویت زیرساخت‌های مجازی می‌پردازند و نیروی انسانی خود را برای تطبیق با این شرایط آموزش می‌دهند تا به نیاز دانشجویان برای آموزش مجازی پاسخ دهند و بر به‌کارگیری شیوه‌های نوینی برای برگزاری مطمئن امتحانات به‌صورت غیرحضوری تمرکز می‌کنند. این امر می‌تواند در بلندمدت باعث افزایش اعتبار دوره‌های مجازی دانشگاه‌ها شود و روند ظهور نسل جدیدی از دانشگاه‌های آنلاین را تسریع کند.
دولت‌ها:
دولت‌ها در این میان در کوتاه‌مدت و بلندمدت با خواسته‌هایی مواجه می‌شوند که پیش از آن تعهدی برای پاسخگویی به آن نداشتند. در کوتاه‌مدت آنان باید ترتیب بازگشت امن و ارزان دانشجویان سایر کشورها را بدهند. علاوه بر این دانشجویان بین‌المللی انتظار دارند از آنجا که در دوران ثبات منابع مالی قابل‌توجهی را به اقتصاد کشور مقصد خود تزریق کرده‌اند و همچنین در صورت اشتغال مالیات پرداخته‌اند، امروز در میانه بحران و تشویش ناشی از آن، تنها گذاشته نشوند و از حمایت مالی حداقلی دولت مقصد برخوردار شوند.
در میان‌مدت و بلندمدت، دولت‌ها با درخواست‌های کمک مالی دانشگاه‌ها روبه‌رو می‌شوند. این بار اضافی جدیدی بر دوش دولت‌ها خواهد بود تا مراکز علمی خود را سرپا نگه‌دارند که برای سال‌ها به‌صورت مستقل اداره می‌شدند. این مساله باعث افزایش بودجه‌های پژوهشی و اعطای وام‌های کمکی دولت‌ها به دانشگاه‌ها در آینده نزدیک خواهد شد.
از نظر سیمون مارگینسون پاندمی کرونا ضربه مهلکی به آموزش جهانی وارد کرده است و ۵ سال زمان می‌برد تا آثار منفی آن ترمیم شود و شرایط مجدد به پیش از این بحران بازگردد.
