شوک در بازار نفت

گزارش جدید منتشرشده از سوی صندوق بین‌المللی نشان می‌دهد، تقریبا تمامی اقتصادهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا سال‌جاری میلادی کوچک خواهند شد و میزان کاهش تولید ناخالص داخلی بین ۱/ ۱ درصد در کویت تا ۱۲ درصد در لبنان است. مصر تنها کشور در منطقه یادشده است که انتظار می‌رود اقتصاد آن سال‌جاری رشد کند. از دید صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد مصر امسال ۲ درصد رشد می‌کند؛ با این حال رقم یادشده نسبت به ۶/ ۵ درصد یعنی رقم رشد مربوط به سال قبل بسیار پایین‌تر است.

به استثنای چند مورد، انتظار می‌رود صادرکنندگان نفت نسبت به واردکنندگان آن امسال وضعیت بدتری داشته باشند؛ به این معنا که انتظار می‌رود صادرکنندگان نفت امسال شاهد افت ۹/ ۳ درصدی حجم اقتصاد خود باشند. درحالی‌که اقتصاد واردکنندگان این ماده خام ۸/ ۰ درصد کوچک خواهد شد. در کل منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، کاهش حجم اقتصاد امسال ۳/ ۳ درصد خواهد بود، البته کل اقتصاد جهان امسال در وضعیت نامناسبی قرار خواهد داشت.

صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده امسال اقتصاد جهان ۳ درصد کوچک خواهد شد. این اعداد و ارقام با این فرض بیان شده که تعطیلی اقتصادها در سه ماه کنونی به اوج خود برسد و در نیمه دوم سال‌جاری از آن کاسته شود. دولت‌ها برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا فعالیت‌های اقتصادی را متوقف کرده‌اند. اما اگر شرایط کنونی یعنی تعطیلی‌ها ادامه پیدا کند، افق اقتصاد جهان تیره‌تر خواهد بود. توقف فعالیت‌های اقتصادی سبب بزرگ‌ترین رکود اقتصادی در جهان از رکود بزرگ شده است و عمق آن بسیار بیشتر از رکودی است که یک دهه پیش در اثر بحران مالی در جهان رخ داد. از دید اقتصاددان صندوق بین‌المللی پول، زیان کلی حاصل از همه‌گیری ویروس کرونا در سال‌جاری و سال آینده برای جهان ۹ هزار میلیارد دلار خواهد بود؛ یعنی بزرگ‌تر از مجموع اقتصادهای آلمان و ژاپن. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، اقتصادهایی که بیشترین لطمه را از بحران کنونی خواهند دید، آنهایی هستند که از پیش دچار شکنندگی بوده‌اند و شرایطشان خوب نبوده است. لبنان، سودان و عراق جزو این کشورها هستند. پیش‌بینی شده اقتصاد عراق امسال نزدیک به ۵ درصد کوچک خواهد شد. در بین اقتصادهای عرب حوزه خلیج‌فارس، پیش‌بینی شده اقتصاد قطر امسال ۳/ ۴ درصد کوچک ‌شود. اقتصاد عربستان و امارات به ترتیب ۳/ ۲ درصد و ۵/ ۳ درصد و اقتصاد عمان و کویت به ترتیب ۸/ ۲درصد و ۱/ ۱درصد کوچک خواهد شد. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی‌های دیگری نیز مطرح کرده که همگی منفی هستند و چالش‌هایی برای سیاست‌گذاران این کشورها پدید می‌آورند. برای مثال بنا به پیش‌بینی این صندوق، فعالیت‌های غیروابسته به بخش نفت در عربستان امسال ۴ درصد کم خواهد شد. این افت نسبت به کاهش حجم اقتصاد عربستان بزرگ‌تر است و نشان می‌دهد سیاست‌های مربوط به متنوع کردن منابع درآمدی اقتصاد به‌شدت از بحران کنونی تاثیر خواهد پذیرفت. لطمات بحران کنونی بر تمام بخش‌های اقتصادهای یادشده مشاهده می‌شود. داده‌های جدید از بخش‌های تولید کارخانه‌ای عربستان، امارات و قطر همگی نشان‌دهنده کاهش شدید فعالیت‌ها در بخش‌های غیرنفتی است. البته بیشتر کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس منابع مالی کافی برای عبور از بحران کنونی در اختیار دارند.