سیلاب شرکت‌‌های زیان‌ده

تحلیلگران معتقدند سیاست‌های دولت بعدی باید با شرایط جدید سازگار شود. مورالس در مصاحبه با روزنامه واشنگتن پست گفته بود: «دولت به تنهایی نمی‌تواند تمامی مشکلات را حل کند. دولت به‌عنوان مسوول و مدیر سرمایه‌گذاری با همراهی بخش خصوصی موفق می‌شود، این مدل سوسیالیسمی است که ما داریم.» اگرچه مورالس گاه مانند یک نظامی سخن می‌گفت اما شبیه یک عملگرا رفتار می‌کرد. برای مثال او شرکت‌هایی نظیر شرکت مخابرات بولیوی را ملی کرد، اما به شرکت‌های خصوصی و رقیب امکان داد در این حوزه با آن شرکت رقابت کنند. البته سوسیالیسم مورالس نقاط ضعف مختلفی داشت و شرکت‌های خصوصی برای فعالیت در بولیوی با موانع زیادی مواجه بودند. سال ۲۰۰۶ هنگامی که او به قدرت رسید، بولیوی فقیرترین کشور آمریکای لاتین بود و بر مبنای بسیاری از معیارها هنوز هم وضعیت اقتصادی چندان خوب نیست.

درست است که در دوران ریاست‌جمهوری مورالس نرخ رشد اقتصاد بولیوی بالا بود و دولت همواره مازاد بودجه داشت، اما اخیرا شرایط تغییر کرده بود؛ زیرا از درآمدهای دولت کاسته شده است. اتکا به صادرات مواد خام اقتصاد بولیوی را نسبت به کاهش قیمت‌ها آسیب پذیر کرد و اگر تغییرات بنیادی در الگوی اقتصادی ایجاد نشود شرایط بدتر خواهد شد. البته این شرایط صرفا در بولیوی مشاهده نشده است. در برخی کشورها که دولت‌ها سیاست‌های بازار محور اتخاذ کرده‌اند وضعیت اقتصادی چندان خوب نیست و همه مردم از این سیاست‌ها بهره مند نشده‌اند. شیلی که الگوی موفقیت کاپیتالیسم در آمریکای جنوبی محسوب می‌شود وضعیت اقتصادی با ثبات دارد، اما حتی صندوق بین‌المللی پول که طرفدار سرسخت سیاست‌های بازار آزاد است، اعلام کرده سوسیالیست‌های بولیوی در مبارزه با فقر شدید موفق تر از دیگر دولت‌های آمریکای لاتین عمل کرده‌اند، یعنی در این کشور میزان فقر از ۳۳ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است.

منتقدان سیاست‌های سوسیالیستی می‌گویند هر کشوری که تحت‌تاثیر رشد شدید قیمت مواد خام به درآمد بالا برسد می‌تواند به نتایجی که در بولیوی حاصل شد دست یابد و اکنون به‌دلیل کاهش قیمت گاز طبیعی، این کشور دچار مشکل شده است. همچنین ساختار سوسیالیستی اقتصاد سبب شده امکان دگرگون شدن آن و انتقال به اقتصاد بازار محور بسیار کم باشد. تحت‌تاثیر وضعیت خوب اقتصادی، مورالس در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۴ در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد اما در انتخابات ماه پیش شانس کمی برای پیروزی داشت. دولت مورالس به فساد متهم بود. در شاخص ادراک فساد سازمان بین‌المللی شفافیت رتبه بولیوی در بین ۱۸۰ کشور ۱۳۲ است. در سال‌های اخیر میلیاردها دلار صرف توسعه زیرساخت‌ها از جمله ساخت مدرسه، جاده و... شده است. سرمایه‌گذاری‌های دولتی زمینه کاهش فقر و بالا رفتن سطح زندگی مردم را فراهم کرده و طبقه متوسط جامعه بولیوی گسترش یافته است. مدیران شرکت‌های دولتی تلاش کرده‌اند در مسیر عدالت اجتماعی حرکت کنند، اما درآمد ماهانه برخی از آنها چندین برابر حداقل درآمد کارمندان است.

مورالس در دوران حکومت خود زمینه حضور بومی‌ها را در حوزه‌های مختلف اقتصاد فراهم کرد و بسیاری از آنها اکنون دارای شرکت هستند. در حوزه زیرساخت‌ها، توسعه بسیار چشمگیر بوده است اما به نظر می‌رسد مردم بیشتر می‌خواهند و آنچه انجام شده از دید آنها کافی نیست. بسیاری از آنها طرفدار مورالس هستند، اما معتقدند باید اقدامات بیشتری انجام شود. منتقدان مورالس معتقدند دولت اقداماتی در دفاع از شرکت‌های دولتی انجام می‌دهد. اندازه دولت بولیوی بزرگ است و فساد مالی سبب زیان ده شدن شرکت‌های دولتی شده است. رئیس اتاق ملی صنایع بولیوی می‌گوید: «این وضعیت قابل دوام نیست.» مخالفان مورالس او را به سوء استفاده از قدرت، سرکوب رسانه‌ها و مخالفان سیاسی متهم کرده‌اند. در گزارش جدید خبرنگاران بدون مرز، جایگاه بولیوی در بین ۱۸۰ کشور از لحاظ آزادی رسانه‌ها ۱۱۳ است.