چرخش نخبگان در حاکمیت

دلیل عمده این امر وجود نواقصی است که پس از برگزاری هر دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی، مجریان و ناظران انتخابات شاهد بوده‌اند. از این رو تصویب اصلاحات ۶۵ ماده‌ای مورد نظر مجلس درباره انتخابات مجلس شورای اسلامی و تایید آن از سوی شورای نگهبان می‌تواند بسیاری از نواقص موجود را رفع کند. این طرح چند محور دارد که از یکسو برخی مواد قانون انتخابات مجلس را اصلاح می‌کند و از سوی دیگر برخی مواد را جایگزین می‌کند. یکی از مهم‌ترین تغییراتی که بر مبنای این طرح به وجود آمده، تغییر حوزه‌های انتخابیه از حوزه‌های اصلی شهرستان به حوزه انتخابیه اصلی استان است که از آن با عنوان استانی شدن انتخابات مجلس یاد می‌شود. هدف از این مصوبه بهبود کیفیت نمایندگی مجلس و جلوگیری از بخشی‌نگری برای کلان و ملی نگریستن به موضوعات و معضلات کشور است.

تغییر قابل توجه دیگر که در جریان این طرح در مجلس بر قانون انتخابات مجلس مترتب شد، تصویب پیشنهاد جمعی از نمایندگان برای ممنوعیت نمایندگی بیش از ۳ دوره متوالی است. هرچند این مصوبه هنوز به تایید شورای نگهبان نرسیده است، اما مخالفانی دارد که بر خلاف موافقان، این منع را خلاف قانون اساسی عنوان می‌کنند. نگاه پیشنهاددهندگان برای ارائه این پیشنهاد و تلاش برای تصویب آن، رویکردی بود که در طرح منع به‌کارگیری بازنشستگان پیگیری می‌شد. به این معنا که فضا برای ورود جوانان به نظام حاکمیتی مهیا شود و گردش نخبگان شکل گیرد. به عبارتی نمایندگان پیشنهاددهنده تصویب این مصوبه را راهی برای چرخش نخبگان و تزریق خون جدید به قوه مقننه می‌خوانند.

 پیشنهاد نمایندگان این بود که فردی پس از نمایندگی در سه دوره متوالی مجلس از نامزدی برای دوره چهارم منع شود. البته نکته آن است این ممنوعیت دائمی نیست و نماینده با سه دوره متوالی نمایندگی مکلف است یک دوره (دوره چهارم) را به‌عنوان تنفس، از نامزدی در انتخابات مجلس کناره‌گیری کند اما در دوره‌های بعد می‌تواند بار دیگر خود را در محک انتخابات قرار دهد. هدف آن است که شرایط برای دیگران مهیا و راه باز شود تا افراد دیگری نیز بتوانند خود را در این چرخه مورد آزمون رای مردم قرار داده و بتوانند به مجلس وارد شوند. نکته دیگر آن است که ۳ دوره متوالی نمایندگی یا به عبارتی ۱۲ سال نمایندگی یک فرد در مجلس شورای اسلامی با مصوبه فعلی، می‌تواند مورد ارزیابی مردم قرار گیرد؛ به این معنا که این ارزیابی می‌تواند خود یکی از دلایلی باشد که نماینده با سابقه ۳‌دوره متوالی امکان دهد با رویکرد مثبت مردم به کارنامه‌اش، پس از یک دوره تنفس دوباره بتواند رای مردم را به دست آورد و راهی خانه ملت شود. در واقع آنچه در این مصوبه مورد نظر قرار گرفته، جلوگیری از بیش از ۳ دوره متوالی نمایندگی مجلس است. اگرنه افراد می‌توانند در ادوار مختلف نماینده مجلس شوند؛ به شرط آنکه این نمایندگی بیش از سه دوره تکرار نشود. البته برخی نمایندگان این مصوبه را مغایر قانون اساسی می‌دانند و بر این باورند که قانون اساسی محدودیتی را درباره نمایندگی تجویز نکرده است.

 با این حال در بخشی از قانون اساسی تاکید شده که انتخابات مجلس شورای اسلامی برای انتخاب نمایندگان پارلمان به موجب قانون برگزار شود و در اینجا منظور قانون انتخابات و شرایطی است که در این قانون برای نامزدی انتخابات مجلس و نمایندگی پارلمان ذکر شده و احصا می‌شود.  از این‌رو مغایرت با قانون اساسی را می‌توان مهم ترین دلیل این گروه از نمایندگان دانست که از مخالفان ممنوعیت نمایندگی بیش از ۳ دوره مجلس هستند. آنها بر این باورند که شورای نگهبان مصوبه مذکور مجلس را به دلیل همین مغایرت با قانون اساسی رد خواهد کرد.

دلیل دیگری که مخالفان این مصوبه مطرح می‌کنند آن است که نمایندگان که در ادوار مختلف در پارلمان حضور داشتند به تجربه‌ای در کار تقنینی و نظارت بر اجرای قانون دست یافته‌اند که نمی‌توان به راحتی از خلأ نبود آنان در پارلمان عبور کرد. زیرا پس از سال‌ها کار نمایندگی بر زیر و بم کار قانون‌گذاری و همچنین رسیدگی به مشکلات و مسائل حوزه‌های انتخابیه تسلط یافته‌اند و به راحتی نباید از این تجربه‌ها گذشت. البته در پاسخ به مدافعان این دیدگاه باید یادآوری کنیم که نامزدهای انتخابات مجلس که شانس بیشتری برای انتخاب شدن دارند، دست کم چند سال در کارهای اجرایی حضور داشته‌اند و نمی‌توان آنها را بی‌تجربه خواند. از این‌رو به نظر می‌رسد این دلیل قابل‌قبولی برای توالی بیش از سه دوره‌ای نمایندگی برای یک فرد نیست.

اگر بخواهیم از منظری دیگر به این موضوع بنگریم، به این نقطه خواهیم رسید که منع نمایندگان از نمایندگی بیش از سه دوره متوالی علاوه بر آنکه برای گردش جوانان و نخبگان در سیستم حاکمیتی کشور و همچنین تسریع حرکت در مسیر توسعه مفید واقع خواهد شد، این فرصت را در اختیار افراد قرار می‌دهد که با فراغت از دغدغه‌ها و فعالیت‌های فشرده و سنگین نمایندگی مجلس، به تجدید قوای علمی و مطالعاتی بپردازند تا از این طریق بتوانند با انگیزه بیشتری برای حل مشکلات کشور یک بار دیگر پس از محک انتخاباتی، وارد فضای نمایندگی شود. از سوی دیگر این فرصت در اختیار نمایندگان قرار می‌گیرد که به ارزیابی عملکرد خود بپردازند و نقاط ضعف و قوت عملکردی خود را بازیابند.دوره‌ای است که بیش از همه می‌توان آن را فرصتی برای تجدید قوای نمایندگان برای حضور دوباره در سیستم قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای قانون نامید؛ زیرا فرد این بار با اطلاعات و دانش بیشتر و خطای کمتری در عرصه تقنینی گام می‌گذارد.

به هر ترتیب نظر نهایی درباره این مصوبه را شورای نگهبان اعلام می‌کند و با این اعلام نظر تکلیف مصوبه مجلس درباره منع نامزدی افراد با سابقه سه دوره متوالی نمایندگی، در انتخابات مجلس شورای اسلامی روشن می‌شود. این احتمال وجود دارد که با توجه به جامع نگری شورای نگهبان، این شورا ابهاماتی را بر این مصوبه مترتب بداند. اما ما به تایید آن خوش‌بین هستیم و امیدواریم با نظر موافق شورای نگهبان بر این مصوبه شاهد گردش جوانان و نخبگان در فضای قانون‌گذاری کشور باشیم.