در انتظار مذاکرات تجاری

در پایان سال گذشته مهم‌ترین عامل کاهش قیمت این ماده خام نگرانی‌ها درباره کاهش شدید نرخ رشد اقتصاد جهان در سال جاری میلادی بود. در آن زمان هنوز مذاکرات هیات‌های تجاری چین و آمریکا آغاز نشده بود و ترامپ بر افزایش سختگیری علیه چین تاکید می‌کرد. آمریکا بر حدود ۲۵۰ میلیارد دلار از کالاهای صادراتی چین اعمال تعرفه کرده و قرار بر این بود که پس از مهلت سه ماهه مذاکرات اگر توافق بین دو طرف حاصل نشود، میزان تعرفه از ۱۰ درصد به ۲۵ درصد افزایش یابد. اکنون که به پایان این مهلت نزدیک شده‌ایم، اخبار مثبتی از مذاکرات منتشر شده است. البته توافقی به دست نیامد، اما این اطمینان وجود دارد که یک توافق کلی بر سر کاهش کسری تجاری آمریکا با چین به دست می‌آید و مذاکرات بر سر مسائل باقیمانده ادامه پیدا خواهد کرد. بدون آنکه بر شدت تنش‌ها افزوده شود.

در دوران اوج تنش‌های تجاری، نهادهای تحلیلگر نسبت به تاثیرات منفی این تنش‌ها بر اقتصاد جهان هشدار می‌دادند و در شاخص‌های اقتصادی چین، آمریکا و اروپا نشانه‌های ضعف مشاهده می‌شد. به این ترتیب قیمت نفت در مسیر کاهش قرار گرفت. اواخر سال گذشته شرایط تا اندازه‌ای تغییر کرد، زیرا از یک سو مذاکرات تجاری بین چین و آمریکا ادامه پیدا کرد و از سوی دیگر بانک مرکزی آمریکا تصمیم گرفت برای مدتی نرخ‌های بهره را بالا نبرد و هر دو عامل از شدت نگرانی‌ها درباره کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان کاست. در هفته‌های اخیر عملکرد بازار نفت مثبت بود زیرا این دو عامل در کنار کاهش عرضه از سوی اوپک و روسیه سبب شده بازار این ماده خام حمایت شود.

اخبار جدید از مذاکرات تجاری چین و آمریکا مثبت است و همزمان تدابیر جدید حمایتی از سوی دولت و بانک مرکزی چین اتخاذ شده و انتظار می‌رود حمایت‌ها بیشتر شود. طبیعی است که مجموعه این عوامل رشد بیش از ۲۰ درصدی قیمت نفت در سال جاری را سبب شده است. طی ماه‌های آینده درباره کاهش تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا اطمینان وجود دارد. اما این بدان معنا نیست که اقتصاد جهان رونق اوایل سال گذشته را خواهد داشت. امسال نرخ رشد اقتصاد جهان کمتر از سال قبل است، زیرا نرخ رشد اقتصادهای بزرگ فارغ از تاثیر تنش‌های تجاری کاهش پیدا می‌کند. این بدان معناست که نباید انتظار داشت قیمت نفت رشد قابل ملاحظه داشته باشد. هفته گذشته عربستان بر آمادگی خود برای کاستن از عرضه نفت بیش از میزانی که با روسیه توافق شده تاکید کرد. این خبر تاثیر بسیار بالا بر بازار داشت. در حال حاضر درباره کاهش نسبی نرخ رشد اقتصادی جهان در سال جاری، نیاز عربستان به قیمت بالاتر نفت، شدت پیدا نکردن تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا و بروز اختلال‌هایی در عرضه نفت برخی تولیدکنندگان نفت از جمله عراق، لیبی، نیجریه و ونزوئلا اطمینان نسبی وجود دارد.

بر مبنای این فرضیات پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت در ماه‌های آینده در سطوح بالاتر از میزان فعلی قرار گیرد. اما کارشناسان معتقدند فعالان بازار نفت باید برای نوسان‌های بزرگ در قیمت‌ها آماده باشند. زیرا عوامل دیگری نیز وجود دارد که بر قیمت‌ها اثر می‌گذارند. برای مثال میزان تولید نفت شیل در آمریکا یک عامل بسیار مهم است. سال پیش انتظار می‌رفت تولید این نوع نفت در آمریکا به اوج برسد و به تدریج کاهش یابد، در حالی که اکنون پیش بینی می‌شود حداقل در چند سال آینده تولید نفت شیل افزایش یابد. همچنین دستیابی به فناوری‌های جدید هزینه استخراج را کاهش داده و تولید برای شرکت‌های نفتی در قیمت‌های کنونی یا پایین تر سودده خواهد بود.

اما به باور بسیاری از تحلیلگران عامل اصلی که در ماه‌های آینده بر بازار نفت اثر می‌گذارد، وضعیت اقتصادی چین است. چین پس از آمریکا دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان است و مدت‌هاست ریسک‌های گوناگون رونق آن را تهدید می‌کند. سال گذشته میلادی اقتصاد چین ۶/ ۶ درصد رشد کرد که پایین ترین میزان در سه دهه اخیر است. همچنین تاثیر تنش‌های تجاری بر اقتصاد این کشور قابل ملاحظه است. درست است که به احتمال زیاد بر شدت تنش‌ها افزوده نخواهد شد. اما همین میزان تعرفه که بر کالاهای صادراتی چین اعمال شده، به ضعف در بخش تولید کارخانه‌ای و رشد کمتر از انتظار مصرف داخلی تحت تاثیر نگرانی‌ها درباره آینده منجر شده است.

نکته بسیار مهم این است که تدابیر حمایتی دولت و بانک مرکزی چین بر حجم بدهی‌ها می‌افزاید و این یک خطر بزرگ در بلندمدت محسوب می‌شود که از رشد اقتصاد خواهد کاست. قبل از آغاز تنش‌های تجاری دولت چین برنامه‌هایی برای اصلاح بخش‌های مختلف اقتصاد و کاستن از بدهی‌ها تدوین کرده و در حال اجرای آنها بود. با شروع تنش‌های تجاری، بخشی از این برنامه‌ها متوقف شد. زیرا دولت چین تمایل نداشت بر اقتصاد فشار وارد کند و لازم بود ثبات اقتصادی حفظ شود. از سوی دیگر اقتصاد چین در حال خروج از وضعیت نوظهور و تبدیل شدن به یک اقتصاد توسعه‌یافته است و حفظ نرخ بالای رشد اقتصادی بسیار دشوارتر خواهد بود.

رشد مصرف نفت در چین امسال کاهش می‌یابد و برای سال‌های آینده این رشد کمتر خواهد شد و اگر چین در مذاکرات تجاری با آمریکا بپذیرد میزان بالاتری نفت از این کشور بخرد، بخشی از خرید نفت چین از فروشندگان سنتی از جمله عربستان کاهش می‌یابد. در حال حاضر محموله‌های نفت آمریکا در مسیر چین هستند و انتظار می‌رود توافق‌ها بر سر خرید نفت از آمریکا بلندمدت باشد. حضور آمریکا در بازار نفت به‌عنوان یک صادرکننده بزرگ، یکی از عوامل تغییر معادلات بازار این ماده خام است و پیش‌بینی می‌شود این تاثیرگذاری بلند مدت باشد. در واقع آمریکا در حال تصاحب سهم دیگر تولیدکنندگان نفت در بازار چین است و گذشت زمان مشخص خواهد کرد که آمریکا چه سهمی را در این بازار بزرگ نصیب خود خواهد کرد.

در ماه‌های آینده تمرکز اصلی تحلیلگران و فعالان بازار نفت بر روابط تجاری و سیاسی چین و آمریکا خواهد بود. این دو کشور بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت هستند و وضعیت اقتصادی چین بر اقتصادهای نوظهور شرق آسیا که آنها هم مصرف‌کنندگان بزرگ نفت هستند تاثیر می‌گذارد. از آنجا که امسال رشد اقتصادی چین کاهش می‌یابد، برای متوازن باقی ماندن بازار ضروری است اوپک و روسیه به توافق کاهش عرضه کاملا پایبند و آماده باشند در صورت لزوم از عرضه نفت خود به میزان بیشتر بکاهند. تحلیلگران خوشبین معتقدند در صورتی که نتایج مذاکرات تجاری چین و آمریکا مثبت باشد، قیمت نفت در ماه‌های آینده به ارقام بسیار بالاتر از سطح کنونی افزایش خواهد یافت. بعید نیست این پیش‌بینی تحقق یابد زیرا ترامپ برای کمک به رونق اقتصاد آمریکا که از تنش‌های تجاری لطمه دیده است، نمی‌تواند با چین سختگیرانه رفتار کند. البته رشد قابل ملاحظه قیمت نفت چیزی نیست که ترامپ به آن تمایل داشته باشد. هنگامی که قیمت نفت به مرز ۸۰ دلار رسیده بود، او بارها از اوپک خواست بر تولید نفت خود بیفزاید تا قیمت‌ها کاهش یابد و یک دلیل معاف شدن خریداران نفت ایران از تحریم‌های آمریکا این بود که افزایش تولید نفت اوپک و روسیه نتوانست کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند. پیش بینی شده بود اگر معافیت به خریداران نفت ایران داده نشود، قیمت نفت به بالاتر از ۱۰۰ دلار برسد.