نخستین قربانی جنگ تجاری
ترامپ برای قانونی جلوه دادن تصمیم خود، به یک قانون کمتر مورد استفاده از سازمان تجارت جهانی استناد کرد. طبق این قانون اعضا می‌توانند به بهانه تهدید امنیت ملی خود اقداماتی برای محدود کردن صادرات کالاهای دیگر کشورها انجام دهند. تردیدی وجود ندارد که تعرفه‌های اعمال‌شده از سوی ترامپ با روح قانون یاد شده در تعارض است، زیرا مسلما فولاد و آلومینیوم وارداتی از کشورهای دوست آمریکا نمی‌تواند امنیت ملی این کشور را به خطر اندازد. البته برخی مقامات سازمان تجارت جهانی می‌گویند ترامپ ظاهر این قانون را نقض نکرده و این به آن معناست که نمی‌توان از او بازخواست کرد.
با این حال تعدادی از اعضای سازمان تجارت جهانی از جمله چین، کانادا، مکزیک، نروژ، روسیه، ترکیه و اتحادیه اروپا از سازمان تجارت جهانی خواسته‌اند یک پنل برای بررسی موانع جدید تجاری آمریکا تشکیل دهد. استدلال آمریکا این گونه است که طبق قانون یاد شده سازمان تجارت جهانی، این سازمان نمی‌تواند هیچ یک از کشورهای عضو را از اقدامی که آن کشور برای حفظ امنیت ملی خود ضروری می‌داند، باز دارد و تنها خود کشور می‌تواند تشخیص دهد کدام اقدامات برای حفظ امنیت ملی‌اش باید انجام شود. بنابراین طبق قانون سازمان تجارت جهانی، نه تنها اقدامات آمریکا غیرقانونی نیست، بلکه نمی‌توان این اقدامات را مورد بازبینی قرار داد.
کانادا، چین، مکزیک و اتحادیه اروپا راهی روشن پیش رو دارند. طبق قوانین سازمان تجارت جهانی، هر گاه هر یک از اعضا به این نتیجه برسد که عضوی دیگر قوانین تجاری را نقض کرده باید موضوع را در نهاد حل اختلاف این سازمان مطرح کند و تنها این نهاد می‌تواند مجوز اقدامات تلافی‌جویانه را صادر کند. از آنجا که کشورهای یاد شده به شکل یک‌جانبه به اقدامات ترامپ واکنش نشان داده‌اند آنها قوانین سازمان تجارت جهانی را نقض کرده‌اند و ایالات متحده رسما خواستار بازبینی اقدامات آنها شده است. البته آمریکا گاه قوانین سازمان تجارت جهانی را نقض کرده است. در پایان ماه سپتامبر، پس از اعمال تعرفه بر فولاد و آلومینیوم وارداتی به آمریکا، این کشور تعرفه‌هایی علیه ۲۵۰ میلیارد دلار از کالاهای صادراتی چین اعمال کرد و این بار ترامپ یک قانون آمریکا را مبنا قرار داد. اما قبلا سازمان تجارت جهانی اعمال محدودیت بر صادرات کالا به آمریکا بر مبنای آن قانون را نامعتبر دانسته است.
واقعیت این است که ایالات متحده در به راه انداختن جنگ تجاری مقررات دیرینه تجارت جهانی را نقض کرده و شرکای تجاری آمریکا نیز لزومی نمی‌بینند مقررات یاد شده را رعایت کنند. باید به این نکته اشاره شود که آمریکا از رعایت نکردن مقررات سازمان تجارت جهانی نگران نیست، زیرا اگر این سازمان تصمیم بگیرد اقدامات آمریکا را مورد بازبینی قرار دهد، آمریکا از این سازمان خارج خواهد شد.
در این حالت هر کشوری می‌تواند به بهانه حفظ منافع ملی خود محدودیت‌هایی برای واردات کالاهای خارجی در نظر بگیرد. همچنین اگر سازمان تجارت جهانی اعلام کند کانادا، اتحادیه اروپا، چین و مکزیک مقررات این سازمان را نقض کرده‌اند، اما ایالات متحده را مواخذه نکند، آن کشورها نیز از این سازمان خارج خواهند شد. در ماه‌های اخیر موضوع تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا اهمیت بسیار بالایی برای اقتصاد جهان پیدا کرده و شواهد نشان می‌دهد آمریکا به هیچ وجه قصد ندارد از اعمال فشار علیه چین دست بردارد. در واقع موفقیت دولت آمریکا در انعقاد قرارداد جدید تجارت آزاد آمریکای شمالی سبب شده ترامپ سرسختانه‌تر علیه چین موضع‌گیری کند و خواستار تغییر رفتار تجاری این کشور شود.
دو سناریو درباره سرنوشت جنگ تجاری بین چین و آمریکا مطرح است. در سناریوی اول، اثرات منفی تعرفه‌ها بر اقتصاد دو کشور چنان افزایش می‌یابد که واشنگتن و پکن راهی برای رفع تنش‌ها پیدا خواهند کرد اما تحقق این سناریو به زمانی طولانی نیاز دارد و تا حصول توافق، لطمات بزرگ اقتصادی به جهان وارد می‌شود. در سناریوی دوم، تنش‌ها در همین سطح تا دو سال آینده باقی می‌مانند و اگر در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ فرد دیگری جایگزین ترامپ شود، به جنگ تعرفه‌ای پایان می‌دهد و قوانین سازمان تجارت جهانی را رعایت خواهد کرد.
اما در اینجا باید به یک واقعیت توجه کرد. در ایالات متحده این باور که چین قانونی عمل نمی‌کند و باید مهار شود ریشه‌ای دیرینه دارد. در گزارش‌های تجاری باراک اوباما به کنگره نیز این دیدگاه مطرح شده بود. همچنین هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه با دیدگاه ترامپ یعنی لزوم سختگیری علیه چین موافق هستند. همچنین ایالات متحده سال‌هاست از عملکرد سازمان تجارت جهانی ابراز نارضایتی کرده است. تلاش‌ها برای به نتیجه رسیدن مذاکرات تجاری دوحه ناکام ماند و هر کس که در سال ۲۰۲۱ در کاخ سفید مستقر شود معتقد خواهد بود که سازمان تجارت جهانی نمی‌تواند به نحو مناسب منافع آمریکا را تامین کند.
آمریکا ادعا می‌کند بیش از دیگر کشورها به تجارت آزاد پایبند است و چین به شکل غیر‌منصفانه در حال استفاده از مقررات سازمان تجارت جهانی به نفع خود است. به عبارت دیگر رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا مسلما حامی سرسخت سازمان تجارت جهانی نخواهد بود. این به آن معناست که آمریکا در سال‌های آینده تمایلی به رعایت قوانین این سازمان نخواهد داشت و به احتمال زیاد دیگر کشورها در واکنش به اقدامات آمریکا مقررات این سازمان را زیر پا خواهند گذاشت. به این ترتیب شرایط برای سازمان تجارت جهانی سخت‌تر خواهد شد و نکته مهم در اینجا این است که کشورهای مختلف به ویژه آمریکا از خارج شدن از این سازمان هراسی ندارند. زیرا معتقدند ساختار این سازمان به شکلی است که از رویه‌های غیرعادلانه تجاری جلوگیری نمی‌کند.
در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها به روش‌های مختلف از جمله اعمال تعرفه بر کالاهای صادراتی دیگر کشورها یا اعطای یارانه به تولیدکنندگان داخلی، قوانین این سازمان را زیر پا گذاشته‌اند. اما ترامپ عملا تلاش کرده از کسری تجاری آمریکا بکاهد. البته روش او به اقتصاد جهان لطمه وارد کرده و لطمات در آینده بیشتر خواهد شد. این احتمال وجود دارد که در ماه‌های آینده ترامپ تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله کاهش نرخ رشد اقتصادی آمریکا، از تندروی‌های خود بکاهد. اما مشکلاتی که به باور بسیاری از کارشناسان در سازمان تجارت جهانی وجود دارد، باید رفع شود تا اقدامات کشورها در تامین منافع خود به شکل قانونمند انجام شود.
ارسال نظر