بازی دو سر برد روسیه

روسیه، هم از تحریم‌های آمریکا علیه ایران سود می‌برد و هم ابزارها و انگیزه لازم را برای کمک به ایران برای از سر گذراندن تحریم‌های آمریکا دارد. از قبل کارشناسان به درستی گفته‌اند که تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران از دو جهت به سود روسیه است. از یکسو مسکو قادر و مایل به تصاحب سهم ایران در بازار جهانی نفت است. در اینجا مسکو خود را یکی از برندگان  سیاست خارجی آمریکا  علاوه بر جنبه‌های اقتصادی آن می‌بیند. واردکنندگان بزرگ نفت از ایران یعنی چین، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا و فرانسه برای سیاست خارجی روسیه مهم هستند. هنگامی که این کشورها مقدار بیشتری نفت از روسیه بخرند، روابط دو طرف در حوزه‌های متنوع تر گسترش پیدا خواهد کرد.

از سوی دیگر، تجارت با روسیه می‌تواند یکی از کارآترین ابزارهای کاهش فشار تحریم‌ها علیه ایران باشد زیرا ایران می‌تواند مقادیر بیشتری کالا از روسیه بخرد و سرمایه‌گذاری بیشتری از سوی روسیه در ایران انجام شود. معنای این همکاری فراتر از روابط روسیه و ایران است. در واقع روسیه به آمریکا نشان می‌دهد قادر است به دیگر کشورها در مقابله با واشنگتن کمک کند. مقامات کاخ سفید معتقدند پیروزی تحریم‌ها حاصل این واقعیت است که شرکت‌ها بین ایران و آمریکا بدون تردید آمریکا را برای مبادلات تجاری و اقتصادی انتخاب می‌کنند. در واقع شرکت‌های بزرگ با روابط گسترده تجاری و مالی با آمریکا ترجیح می‌دهند، این روابط ادامه یابد و مورد مجازات قرار نگیرند. آنها با آنکه ممکن است از خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران راضی نباشند و با سیاست‌های یکجانبه گرایانه آمریکا مخالف باشند. اما انگیزه‌های کافی برای قطع ارتباط با ایران را دارند. اما روسیه در جایگاه کاملا متفاوتی قرار گرفته است. تمامی تحریم‌های آمریکا که می‌توانست علیه روسیه اعمال شود، بدون آنکه لطمه‌ای به اقتصاد جهان وارد شود از پیش اعمال شده است. همچنین روابط تجاری بین روسیه و آمریکا محدود تر از آن است که روسیه نگران از بین رفتن آن باشد. تعاملات اقتصادی گسترده بین تهران و مسکو یک آزمون برای ایده‌ها درباره نحوه مقابله با فشارهای اقتصادی آمریکاست. دیگر کشورها با دقت روند امور را زیر نظر دارند و برخی از آنها ممکن است در آینده تحت فشارهای آمریکا قرار گیرند. اگر چنین شود الگوی شراکت بین روسیه و ایران برای کاهش فشارهای آمریکا، برای این دسته از کشورها نیز کارآیی پیدا خواهد کرد.

دولت آمریکا برای برخی خریداران نفت ایران معافیت از تحریم‌ها در نظر گرفته است. اما واشنگتن به زودی باید تصمیم بگیرد که قصد دارد با این معافیت‌ها چه کند. اگر معافیت‌ها تمدید شود تمامی برنامه‌های فشار بر ایران از طریق کاستن از صادرات نفت این کشور از میان خواهد رفت. همچنین آمریکا برای تمدید معافیت‌ها باید با چالش‌های جدید استراتژیک مقابله کند که مهم‌ترین آنها این است که آیا از معافیت‌ها برای تعامل با چین استفاده کند یا نه. اگر در هر زمان معافیت چین پایان یابد، آیا آمریکا می‌تواند صادرات نفت ایران به این کشور را به‌طور کامل متوقف کند؟

در هر حال اگر چین یا دیگر کشورها، به شراکت سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه بپیوندند و به تهران کمک کنند از فشار تحریم‌ها رها شود شاهد شکل‌گیری یک سیستم بین‌المللی برای دفاع جمعی در برابر تحریم‌های آمریکا خواهیم بود. این سیستم ممکن است با شکست مواجه شود. اما به شکل اجتناب ناپذیر روابط بین‌المللی مدرن را به چالش می‌کشد. این واقعیت که روسیه می‌تواند اثر تحریم‌های آمریکا را به میزانی قابل ملاحظه کم کند، موجب نگرانی شدید تصمیم گیران در واشنگتن است. به‌ویژه هنگامی که آمریکا با کشورهایی که هم‌پیمان‌های آن هستند دچار تنش می‌شود. توانایی‌های روسیه اهمیت بالاتری پیدا می‌کند. برقراری روابط عمیق بین آمریکا و فرانسه، ترکیه، عربستان و... از یکسو می‌تواند حتی بدون همکاری روسیه زمینه تاثیرگذاری تحریم‌های آمریکا علیه ایران را فراهم کند اما اکنون روابط آمریکا با این کشورها چندان مستحکم نیست. اگر آمریکا بخواهد خارج از چارچوب چندجانبه گرایی عمل کند، به همکاری تعدادی از کشورهای قدرتمند نیاز دارد. به ویژه در مورد ایران، آمریکا با امضاکنندگان پیمان هسته‌ای و تعدادی از همسایگان این کشور دچار تنش است و این وضعیت برای روسیه فرصتی بسیار مناسب محسوب می‌شود.

تنها با گذشت زمان مشخص خواهد شد آیا روسیه از شرایط کنونی حداکثر استفاده را خواهد برد یا نه. اما در هر گونه پیش بینی درباره آینده تحریم‌های ایران، باید به نقش منحصر به فرد روسیه توجه ویژه کرد. آمریکا می‌تواند بر سر موضوع ایران با روسیه تعامل کند، اما با توجه به آنچه در سال‌های اخیر بین دو کشور رخ داده و دیدگاه‌های منفی مردم و سیاستمداران آمریکا درباره روسیه، چنین تعاملی بعید است.

از سوی دیگر، تداوم تحریم‌های ایران و فشارهای آمریکا بر دیگر کشورها برای رعایت این تحریم‌ها که مسلما به زیان آن کشورهاست سبب می‌شود روسیه و دیگر کشورها از دلار فاصله بگیرند و سلطه این ارز بر معاملات و بازارهای جهان به میزان قابل ملاحظه کاهش خواهد یافت. تلاش‌هایی برای جایگزین کردن سیستم سوئیفت و استفاده از ارزهای ملی برای مبادلات تجاری بین کشورها آغاز شده است. این یک ریسک بزرگ برای آمریکاست. البته وضعیت چین با روسیه بسیار متفاوت است. این کشور برای ایستادگی در برابر فشارهای آمریکا در حوزه رعایت تحریم‌های ایران با مشکلاتی مواجه خواهد شد. زیرا حجم مبادلات تجاری و اقتصادی دو طرف بسیار بالاست و از پیش آمریکا تعرفه‌هایی بر حدود ۲۵۰ میلیارد دلار کالای صادراتی چین اعمال کرده است. تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا در حال افزایش است و آمریکا می‌تواند در ازای کاهش سختگیری در زمینه رویه‌های تجاری چین، از این کشور بخواهد بر ایران فشار وارد کند.

اخبار مرتبط