از «نظریه» تا «عمل»
روش نخست آنکه برای ارزیابی عملکرد دوره‌ای شورای شهر به شکل و ظاهر کار توجه شود. به‌عنوان مثال، بررسی شود که یک شورای شهر در طول سال چند جلسه برگزار کرده، در این جلسات چگونه عمل کرده و تعداد و شیوه برگزاری جلسات چه تفاوتی با دوره‌های گذشته داشته است. اگرچه استفاده از این روش برای مقایسه عملکرد بسیار آسان خواهد بود؛ چراکه می‌توان با بررسی ساعات، نحوه برگزاری و تعداد جلسات به نتیجه خاصی رسید؛ اما اینگونه ارزیابی یک شورا به‌عنوان یک نهاد مقررات‌گذار، روش درستی نیست. از آنجا‌که در بسیاری از جلسات برگزار شده عملا نتیجه و محصول خاصی حاصل نمی‌شود. بنابراین در ارزیابی دقیق و موشکافانه از عملکرد شورای شهر به جای توجه به تعداد و نحوه برگزاری جلسات به‌عنوان شاخص‌هایی که می‌تواند در تعیین قانونی یا غیرقانونی عمل کردن شورا مورد بررسی قرار گیرد، باید از روش دوم یعنی توجه به رویکرد محتوایی شورای شهر استفاده شود. از این رو هیچ شورا و هیچ نهادی نباید افتخار کند چند جلسه برگزار کرده و این جلسات چگونه برگزار شده است، بلکه رویکرد محتوایی باید اصل و مبنای قضاوت قرار گیرد.در ارزیابی عملکرد از روش دوم یعنی رویکرد محتوایی باید وظایف، قوانین و مشخصاتی که یک نهاد داراست توجه شود.
محور نخست آنکه بررسی وظایف قانونی یک شورای شهر است. در حال حاضر شوراهای شهر در ایران دارای مجموعه‌ای از وظایف قانونی مشخص است که این وظایف برای تمامی شوراهای شهر کشور یکسان و بدون تفاوت است. به این معنا که همه شوراهای شهر کشور تابع یک قانون هستند و این قانون بر همه شوراها صرف‌نظر از جمعیت شهر حاکم است. ازاین جهت با یک رویکرد ارزیابی با ویژگی سیالیت روبه‌رو هستیم. شورای شهر تهران در میان انبوه قوانینی که وجود دارد وارث مشکلات قانونی و حقوقی نیز هست، بنابراین ارزیابی عملکرد یک شورا بدون توجه به مشکلات قانونی موجود نمی‌تواند یک ارزیابی عادلانه باشد. به ویژه آنکه شورای شهر در اجرای وظایف خود حتی همان وظایفی که در قانون تصریح شده است با معضلات جدی رو به رو است. یعنی شورای شهر حرف اول و آخر را در شهر نمی‌زند، بلکه تمام مصوبات شورای شهر برای تصویب نهایی باید به هیات تطبیق مصوبات ارسال، سپس ازسوی شهرداری به مرحله اجرا وارد شود. ضمن آنکه شورای شهر نمی‌تواند مصوباتی درخصوص اجرای وظایف سایر سازمان‌هایی که در شهر واجد موقعیتی هستند، داشته باشد چراکه مدیریت یکپارچه شهری وجود ندارد. مجموعه این شرایط نشان می‌دهد ارزیابی عملکرد شورای شهر در واقع ارزیابی عملکرد شورای شهرداری خواهد بود نه بیشتر. به عبارت دیگر تمام وضعیت اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی شهر در دست شورای شهر نیست و ارزیابی انجام شده باید با‌توجه به این محور انجام شود.
محور دوم که در ارزیابی محتوایی عملکرد شورای شهر باید مورد توجه قرار گیرد آن است که شورای شهر تهران از دل آسیب‌ها و معضلاتی سر بر آورده که عمدتا معطوف به نحوه مدیریت شهری طی ۱۲ سال گذشته خود بوده است. به تعبیر دیگر انباشت اعتراضات و نارضایتی‌هایی که از نحوه مدیریت شهری قبلی در شهر تهران وجود داشت منجر به ظهور شورای شهر تهران در دوره پنجم شد و رای قاطع مردم تهران به لیست فعلی شورای شهر تهران نشانگر دامنه خواست مردم هست. مسائل مهمی همچون مبارزه با فساد، ایجاد شفافیت، چابک‌سازی بدنه شهرداری، مبارزه با تخریب باغات و... از جمله نکاتی بود که در مدیریت شهری دوره قبل وجود داشت و در رای مردم به شورای دوره فعلی اثرگذار بود. بر همین‌اساس نیز شورای شهر فعلی یکسری تعهدات به مردم شامل شفاف‌سازی به نحوه شایسته، چابک‌سازی بدنه شهرداری، مبارزه با فساد و رانت و اصلاح مقررات فسادزا را دستور کار خود قرار داد. به‌عنوان مثال طی دوره گذشته مهم‌ترین علامت سوال شهروندان درخصوص مساله املاک نجومی این بود که مدیریت شهری در دوره قبل این امکان را برای خود ایجاد کرده بود که با ایجاد یکسری مقرراتی امکان یک اقدام فسادزا را به اجرا درآورد. به همین دلیل مردم از شورای شهر خواهند خواست مقدمات از بین بردن این مقررات فساد زا را ایجاد کند. به‌طور مثال در حیطه از بین بردن مقررات فسادزا شورای شهر باید اقدامات جدی انجام دهد. از جمله اینکه اساسنامه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به شهرداری تهران را به‌طور مطلوب اصلاح و مقررات دیگری را در این زمینه ایجاد کند. البته در این زمینه این نکته قابل توجه است که نتیجه این اقدام در کوتاه‌مدت قابل بررسی نیست، بلکه اثرات آن در درازمدت قابل رویت است. از این جهت یکی از اقداماتی که در این زمینه شورای شهر باید انجام دهد این است که مقررات فسادزا در شهر را اصلاح کند. در همین زمینه طی یکسال گذشته اهتمامی در شورای شهر وجود داشته است.کما اینکه هنوز به نتیجه نرسیده، چراکه روند کار طولانی و گاه همه متغیرهای موضوع هم در دست شورای شهر نخواهد بود.
محور سومی که در ارزیابی محتوایی عملکرد یکسال گذشته شورای پنجم باید لحاظ شود آن است که شوراهای شهر وارث یکسری مشکلات حقوقی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هستند که تفاوت چندانی نمی‌کند که چه شورایی و با چه رویکرد سیاسی مستقر شده باشد. به هر حال یکسری مشکلات هست که ناشی از قانون اساسی، مقررات مجلس و متاثر از رفتار و کردار مدیران دولتی است، از این باب برخورد دولت و مجلس و قانون با این شورا تفاوت چندانی نداشته است. در این زمینه باید یک نکته مهم مورد توجه قرار گیرد که تفاوت در عملکرد شورا یا مجلس به‌عنوان یک نهاد تقنینی باید از خروجی‌های نهاد بررسی شود ضمن آنکه خروجی مقررات در قالب اجرای مقررات است که طبیعتا زمان زیادی می‌طلبد تا آثارعملی ظاهر شود.محور چهارم براین مساله استوار است که شورا در افکار عمومی چگونه عمل کرده است؟ در این محور، مردم به چگونگی، سازوکارهای اقدام و خواست و دوست داشتن اعضای شورای شهر توجه ندارند بلکه به آن چیزی که در عمل و در سطح محله اتفاق می‌افتد بیشتر توجه دارند. از این حیث مردم تفاوت چندانی را در عملکرد اجرایی و عملیاتی شورای پنجم نسبت به دوره‌های قبل مشاهده نکرده‌اند چه آنکه هنوز با گذشت بیش از یکسال از دوره شورای فعلی، مدیران و کارکنانی که در عمل به اقدام نزدیک هستند، همان افرادی هستند که وارث چند ده ساله شهرداری بوده‌اند و همچنان آنها در عمل با مردم برخورد دارند. به همین دلیل مردم در پاسخ به این سوال که شورای شهر و شهرداری طی یکسال گذشته چه تفاوتی در عملکرد داشته است عنوان می‌کنند که همچون دوره‌های گذشته کارکنان شهرداری درخواست دریافت مبالغی را مطرح می‌کنند و روال انجام کارها به سپری شدن دوره‌های طولانی نیاز دارد. از این رو از دیدگاه شهروندان عملکرد شورای شهر با دوره‌های قبلی با نگاه بر شهرداری اتفاق می‌افتد و از این منظر نیز در شهرداری هم هیچ تغییری رخ نداده است.
محور پنجم، توجه به وظایف تخصصی شورای شهر است. شورای شهر پنجم در حیطه تعیین و انجام وظایف تخصصی رویکردهای مثبتی همچون شفافیت، مبارزه با فساد، چابک‌سازی بدنه شهرداری و حفظ باغات در تهران را در پیش گرفته و البته اقدامات مثبتی را هم در این زمینه شکل داده است. به‌عنوان مثال در حیطه شفاف‌سازی و مبارزه با فساد، شاهد شیوه‌نامه حسابرسی شهرداری بودیم که در شورای شهر به جاهای خوبی رسیده، همین‌طور اقدامات شورای شهر درخصوص شفاف‌سازی و از بین رفتن تعارض منافع هم در جای خود سزاوار توجه است. علاوه بر این لغو مصوبه برج باغ اقدام مثبتی در راستای رویکردهای شورای شهر است. اما اگر از حیطه رویکرد عبور کنیم به یقین این رویکردها باید به حیطه عمل وارد شود و این رویکردها جز از طریق کارکنان و مدیران اجرایی امکان‌پذیر نیست که تاکنون چنین تغییری در بسیاری از افرادی که دراجرا هستند دیده نمی‌شود.به همین دلیل است که با وجود گذشت یکسال از عمر شورای شهر پنجم، یکی از مهم‌ترین شعارهایی که در شورای شهر پنجم مطرح شده چابک‌سازی بدنه شهرداری بود، اما تا این لحظه اقدام قابل‌توجهی که به عمل منجر شده باشد دیده نشده است. البته در مصوبه بودجه ۹۷، شورای شهر اقدام مناسبی انجام داده و به چابک‌سازی توجه کرده است. همچنین در سیاست‌های اجرایی برنامه پنج‌ساله سوم شهرداری که در شرف تدوین است شاهد تاکیدات جدی مبنی بر چابک‌سازی بدنه شهرداری هستیم. اما روی دادن این روند بسته به مواردی است که کاملا در دست شورای شهر تهران نیست.
بنابراین تحقق وعده‌های شورای شهر پنجم در حالی که وعده‌های بسیار مهمی هستند و تحقق آنها برای یک شهر مطلوب و خوب ضروری است در حیطه عمل با مشکلات زیادی مواجه است.محور بعدی آنکه مدیریت در شهر تهران چندوجهی است و صرفا به خواست شورای شهر یا همه اعضا مساله خاصی اتفاق نخواهد افتاد جز آنکه تقید اجرایی و اعتقاد اجرایی در بدنه شهرداری وجود داشته باشد. شورای شهر متاسفانه برای کارآمد شدن نیازمند یک بدنه همراه از سوی شهرداری است که چنین روندی در شهرداری وجود ندارد. این در حالی است که داشتن بدنه‌ای که صحبت و مفاهیم مطرح شده از شورای شهر را به درستی برداشت و عمل کند از جمله ضروریات است.به‌عنوان مثال شورای شهر در تحقق وعده‌هایی مثل ایجاد شفافیت، مبارزه با فساد، چابک‌سازی و مبارزه با فروش شهر دچار محدودیت‌های اجرایی فراوانی است که حل همه آنها در محدوده اختیارات شورای شهر نخواهد بود. به عبارتی دیو هفت سر فساد همچنان که در دولت وجود دارد در شهرداری هم با قدرت بیشتری وجود دارد. شهرداری تهران با مسائل و معضلات پیچیده‌ای مواجه است. مبارزه با ژن‌های خوب، افرادی که بنا به دلایل مختلف در شهرداری جا گرفته‌اند اینها هزینه‌های زیادی برای مدیریت شهری ایجاد خواهند کرد.
در مجموع می‌توان گفت شورای شهر در حیطه شعار و اعلام آن چیزی که خوب است مطابق با برنامه‌های ارائه‌شده بسیار خوب عمل کرده است. ضمن آنکه در حیطه ایجاد زیرساخت‌های مقرراتی لازم هم تا حدود زیادی مثبت عمل کرده است؛ نمونه آن بحث برج باغ‌ها و جلوگیری از قطع درختان حتی مقررات‌گذاری در حوزه چابک‌سازی شهرداری و مبارزه با فساد است هر چند عمل در دست شورای شهر نیست اما در حیطه عمل و در سطح شهر، شاهد اتفاق جدی طی یکسال گذشته نبوده‌ایم. به عبارت دیگر مصوبه و مقرراتی که به اجرا و انجام ختم شود چندان مورد توجه نبوده است. این در حالی است که قوانین خوب وقتی اثرگذار خواهند بود که به اجرا درآیند و مردم این تفاوت را حس کنند. بدنه شهرداری همان بدنه کارمندی و غیرشفافی است که هر کسی به شهرداری مراجعه می‌کند ناراحتی‌های عمیقی از برخورد مدیریت و کارکنان شهرداری خواهد داشت اما هیچ اقدام شایسته‌ای در این خصوص انجام نشده است. در این میان شورای شهر نیز در انجام مهم‌ترین وظیفه خود اقدام شایسته‌ای طی یکسال گذشته نداشته است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه شورای شهر در قوانین و مقررات انتخاب شهردار است. اگر شورای شهر شهردار خوب و مناسبی انتخاب کند، قاعدتا مهم‌ترین وظیفه خود برای شهر را انجام داده است. شهرداری که متناسب با رویکردهای شورای شهر باشد، رویکردهای شورای شهر را بفهمد و همچنین مقید به انجام رویکردها باشد. اما طی یکسال گذشته از عمر شورای پنجم تاکنون شاهد بوده‌ایم، شورای شهر تهران سه بار نسبت به انتخاب شهردار و سرپرست شهرداری اقدام کرده و به نظر می‌رسد به زودی برای بار چهارم باید نسبت به انتخاب یک سرپرست و یک شهردار اقدام کند. همگان تایید می‌کنند انتخاب دو شهردار و یک سرپرست در طول یکسال زمان زیادی را از یک شورا برد. عدم دوراندیشی شورای شهر به انتخاب یک شهردار مناسب به نحوی که باعث شده سه بار برای انتخابات وقت گذاشته شود یکی از نقاط ضعف جدی دوره پنجم خواهد بود و امیدوارم شهردار سومی که انتخاب خواهد شد آخرین شهردار دوره پنجم باشد. بنابراین این اعتقاد وجود دارد که شورای شهر در انجام اولین وظیفه خود حزم و دوراندیشی لازم را نداشته و نشانه آن هم انتخاب سه باره برای شهردار بوده است.
ارسال نظر