مسیر طولانی پیش رو
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه پس از امضای کنوانسیون گفت: «این توافق‌نامه حق انحصاری و مسوولیت هر یک از کشورها درباره سرنوشت دریای خزر را مشخص می‌کند و مقررات شفاف برای استفاده مشترک از منافع آن ارائه می‌دهد. مقررات ضروری برای تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از طریق «شش توافق‌نامه» در حوزه‌های اقتصادی، حمل و نقل و امنیت ارائه خواهد شد تا استفاده از این دریا برای مقاصد صلح‌جویانه امکان‌پذیر و تضمین شود.»
این سخنان نشان می‌دهد کنوانسیون امضا‌شده صرفا یک چارچوب کلی است و آنچه در آینده بر مبنای آن رخ خواهد داد به توافق‌هایی بستگی دارد که بین کشورهای حاشیه دریای خزر حاصل می‌شود. حال این سوال مطرح است که بازار انرژی جهان چه انتظاری می‌تواند از توسعه میادین نفت و گاز دریای خزر داشته باشد؟ نخستین موضوع این است که با امضای کنوانسیون یادشده، تنش‌های منطقه‌ای کاهش خواهد یافت. روسیه که قدرت مسلط منطقه‌ای است با چهار کشور دیگر در حوزه‌های فنی و... به توافق رسیده است. از سوی دیگر تکلیف موضوع مورد اختلاف در دو دهه اخیر یعنی حق احداث خط لوله در بستر دریای خزر مشخص شده است و طبق کنوانسیون امضا شده، برای احداث چنین خط لوله‌هایی تنها به رضایت کشورهایی که از آن تاثیر می‌پذیرند نیاز است. البته تاثیر توسعه میادین نفت و گاز دریای خزر بر بازار جهانی نفت بزرگ نخواهد بود. پیش‌بینی شده در ۵ سال آینده میزان تولید نفت از این دریا تنها ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر موضوع مرزبندی بستر دریای خزر در کنوانسیون امضا شده مشخص نیست و تکلیف این موضوع در توافق‌های بعدی مشخص خواهد شد.
در حال حاضر روسیه و قزاقستان در حال استخراج نفت از بخش‌های متعلق به خود هستند. جمهوری آذربایجان نیز تلاش می‌کند بر تولید نفت خود در منطقه خاص ساحلی این کشور بیفزاید. از سوی دیگر، ترکمنستان در حال صادرات گاز به چین است و مشخص نیست آیا این کشور همزمان با عمل به تعهدات خود به چین می‌تواند به اروپا گاز صادر کند یا نه. ترکمنستان از گذشته‌های دور مایل بوده خط لوله انتقال گاز از بستر دریای خزر به آذربایجان کشیده شود تا بتواند گاز خود را از طریق این جمهوری و ترکیه، به اروپا صادر کند. مشخص است که کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر جنبه کلی دارد و جزئیات حقوق هر کشور در حوزه‌های مختلف در آینده مشخص خواهد شد.
توافق‌هایی که در آینده بین کشورهای حاشیه دریای خزر منعقد می‌شود، اهمیت بالایی دارد و محتوای این توافق‌ها نشان خواهد داد چه کشوری برنده و چه کشوری بازنده است. به‌ویژه این امکان وجود دارد که روسیه بخواهد از جایگاه خود به‌عنوان قدرت مسلط منطقه دریای خزر برای تحمیل خواست خود به دیگر کشورها استفاده کند. فعالان بازار نفت و گاز به‌خوبی می‌دانند که در میان‌مدت، حرکت کشورهای حاشیه دریای خزر به سمت توسعه میادین انرژی این دریا تاثیرات بزرگی بر بازار جهانی نفت و گاز نخواهد داشت و این احتمال وجود دارد که در مسیر حصول توافق بین این کشورها بر سر استفاده از میادین یاد شده موانعی بزرگ پدید آید. به عبارت دیگر آنچه تاکنون انجام شده صرفا مقدمه‌ای برای تلاش‌های آتی است و تکلیف مهم‌ترین موضوعات هنوز مشخص نشده است.
ارسال نظر