استثنای ایرانی در الگوی جهانی

به گونه‌ای که طبق آمار رسمی منتشر شده توسط مجامع علمی، میانگین ساعات کار مفیدروزانه هر فرد در بخش‌های اداری، خدمات و صنعتی در انگلیس ۱۵/ ۶ ساعت، در پرتغال ۲۰/ ۸ سـاعت و در مجموعه کشورهای اروپایی ۲۰/ ۷ ساعت است و این در حالی است که در ایران متوسط کار روزانه در بخش دولتی ۴/ ۱ ساعت و در بخش خصوصی ۶/ ۲ ساعت است.به‌طور کلی نظم بخشیدن به تعطیلات رسمی کشور یکی از ضرورت‌هایی است که در اقتصاد مقاومتی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. آنچنان که تحقیقات علمی نشان می‌دهد، بهره‌وری نیروی‌انسانی با تعطیلات دو روزه در پایان هفته، افزایش چشمگیری خواهد یافت؛ موضوعی که در کشور ما همچنان که اشاره شد، با تقویم تعطیلات رسمی فعلی و پراکندگی و بی‌نظمی آن، مشاهده نمی‌شود. از این رو لزوم بازنگری در تقویم تعطیلات رسمی کشور بر کسی پوشیده نیست و ضرورت دارد تعطیلات آخر هفته در کل کشور به دو روز افزایش یابد تا علاوه بر افزایش بهره‌وری و تبعات مثبت اقتصادی، فواید اجتماعی و رفتاری آن نیز برای مردم محسوس باشد. در واقع دوروزه شدن تعطیلات مطالبه بخش بزرگی از شهروندان و فعالان اقتصادی است.

به عقیده کارشناسان نیز این تغییر می‌تواند علاوه بر افزایش بهره‌وری، سکوی پرتاب صنعت گردشگری و یکی از راه‌حل‌های جلوگیری از اتلاف منابع، کاهش آلودگی هوا و بسترساز برنامه‌ریزی بلندمدت در سازمان‌ها برای انتفاع از اثر اقتصادی و غیراقتصادی تعطیلات باشد. به‌صورت ویژه ساماندهی تعطیلات در صنعت گردشگری تاثیر بسزایی خواهد داشت، به‌گونه‌ای که در صورت ساماندهی و کاهش تعطیلات عید نوروز که توام با موج مسافرت‌های نوروزی ایرانیان است و جایگزینی تعطیلات پایان هفته دو روزه در سراسر کشور، گردشگری داخلی به رونق خواهد رسید. برای توضیح بیشتر باید یادآوری کرد که پراکندگی یکنواخت تعطیلات در تقویم سالانه، الگوی سفر مسافران چه از لحاظ زمانی و چه از لحاظ مکانی طیف وسیع‌تری را دربرخواهد گرفت. تغییری که علاوه بر بسترسازی برای توسعه بخش‌های محروم، تصویر ناخوشایند ترافیک و تصادف را از الگوی متمرکز فعلی سفر در کشور حذف خواهد کرد.

علاوه بر آن تفاوت کامل تعطیلات آخر هفته در ایران و نداشتن همپوشانی حداقل یک روز با اغلب کشورهای جهان به نحوی که در ایران جمعه تعطیل و پنجشنبه نیمه تعطیل است و در سایر کشورهای غیراسلامی شنبه و یکشنبه و کشورهای اسلامی جمعه و شنبه تعطیل است، در بلندمدت بر بازار سرمایه، بانک‌ها، بیمه‌ها و تجارت خارجی منجر به کاهش فرصت‌ها و تاثیر سوءمستقیم بر اقتصاد کشورمان دارد که امروز بیش از پیش باید در مسیر برونگرایی حرکت کند.

از سوی دیگر به دلیل بالا بودن تعداد تعطیلات رسمی مناسبتی و نیز آنکه واقع شدن چنین تعطیلاتی در میان هفته، گاه منجر به نیمه تعطیل شدن کشور برای بیش از نیمی از هفته تحت عنوان بین‌التعطیلین، باز هم اقتصاد کشور را با هزینه‌های مضاعف روبه‌رو می‌کند.

موضوع دیگری که در این زمینه، بحث‌های فراوانی را در پی داشته، آن است که برای دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته، چه روزی را در کنار جمعه به‌عنوان تعطیل رسمی آخر هفته درنظر بگیریم؟ پنجشنبه یا شنبه؟ گرچه حساسیت‌های مذهبی در ایران به همان اندازه که درباره تعطیلی روز پنجشنبه کم است، درباره تعطیل شدن روز شنبه زیاد است، اما به لحاظ تجارت و تبادلات بین‌المللی هرچه بیشتر به سمت کاهش اختلاف روزهای کاری خود با دنیا با حفظ هویت اسلامی- ایرانی برویم، مفیدتر است.

توجه به این نکته ضروری است که تعطیلی روز جمعه در کشور برای برگزاری بسیاری از مناسک اسلامی است و اخیرا نیز در بسیاری از کشورهای مسلمان به‌جای تعطیلات پنج‌شنبه- جمعه، تعطیلات جمعه-شنبه پذیرفته شده است. این موضوع نه تنها در بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی که حتی در بسیاری از کشورهای مسیحی نیز به اجرا درآمده است. تغییر و اصلاح روزهای کاری در برخی کشورهای عربی به اواسط تا اواخر دهه اول هزاره سوم و اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی باز می‌گردد؛ اقدامی برای اینکه این کشورها به لحاظ ساعات کار، مدت روزهای کاری و روزهای آخر هفته با اکثریت کشورهای جهان هماهنگ شوند.

این کشورها ضمن در نظر گرفتن مسائل فرهنگی و دینی، برای حفظ حداکثری ارتباط با دیگر کشورها، در نشست سران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سال ۲۰۰۸ تصمیم به تغییر تعطیلات پایان هفته خود گرفتند و در یک دوره پنج‌ساله، روز شنبه را جایگزین روز پنج‌شنبه کردند. علاوه بر این حتی نمونه‌هایی وجود دارد که در برخی کشورهایی که مسلمانان اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند یا میزان قابل توجهی از جمعیت، مسلمان هستند، تعطیلات آخر هفته شنبه-یکشنبه است. اما روزهای جمعه یک تعطیلی میان روز طولانی برای عبادت و نماز جمعه به مسلمانان اختصاص داده شده است.

مطالعات نشان داده است که از بین ۱۱۴ کشور مورد بررسی که کشورهای اروپایی و کشورهای با اکثریت مسلمان نیز در بین آنها قرار دارند، فقط کشور ایران یک روز تعطیل، یعنی جمعه و ۹ کشور (اوگاندا، پاکستان، کره‌‌شمالی، مکزیک، هند، هنگ‌کنگ، گینه استوایی، کاستاریکا و کلمبیا) فقط یک روز تعطیل؛ یعنی یکشنبه را داشته‌اند و ۱۰۴ کشور، دو روز در هفته را به‌عنوان تعطیلی رسمی اعلام کرده‌اند.

با همه این نمونه‌ها، بهینه‌سازی تعطیلات رسمی در ایران از این منظر ضروری به نظر می‌آید. از این رو تاکنون در بیش از دو دوره قانون‌گذاری طرح‌هایی از سوی نمایندگان مجلس جهت ساماندهی تعطیلات رسمی ارائه شده است. توجه سیاست‌گذاران به این موضوع از آن جهت که در سطح کلان، ابعاد آثار اقتصادی آن قابل ملاحظه خواهد بود حائز اهمیت است. بنابراین عدم اجرای اقدامی از سوی دولت در این زمینه منجر به ارائه طرح از سوی مجلس‌ها شده است.

مجلس می‌تواند گامی موثر در بهینه‌ساز تعطیلات رسمی مناسبتی و پایان هفته برداشته و با اصلاح قوانین موجود به شکلی که سراسر کشور به دور از تبعیض دو روز تعطیلات پایان هفته را داشته باشند و تعطیلات رسمی مناسبتی نیز در طول سال کاهش یابد.  به نظر می‌رسد با روشن شدن بیش از پیش لزوم دوروزه شدن تعطیلات در کشور، حالا زمان آن رسیده که سیاست‌گذاران با کنار گذاشتن تحلیل‌های غیرواقع‌بینانه، شجاعت بها دادن به این مطالبه عمومی را داشته باشند.