آغاز مبارزه با فساد؟

عده‌ای از کارشناسان معتقدند اقدامات هفته‌های اخیر دولت برای مبارزه با فساد مالی تنها با هدف جلب نظر رای دهندگان صورت گرفته و در بلندمدت اگر دولت با فساد گسترده مبارزه نکند شرایط اقتصادی و سیاسی به شکلی نگران‌کننده در خواهد آمد. از اوایل ماه گذشته یعنی چند هفته مانده به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در روسیه، تعدادی از مقامات جمهوری داغستان به جرم فساد مالی دستگیر شدند. داغستان یکی از جمهوری‌های فقیر فدراسیون روسیه است و گزارش‌ها نشان داده مقامات این جمهوری از منابع مالی دولت به نفع خود استفاده کرده‌اند. این اقدام یعنی دستگیری مقامات جمهوری داغستان بخشی از مبارزه دولت با فساد مالی است. سه ماه پیش وزیر اقتصاد روسیه به اتهام دریافت ۲ میلیون دلار رشوه از رئیس شرکت نفتی روسنفت روسیه به ۸ سال زندان محکوم شد. این نخستین وزیر دولت روسیه از سال ۱۹۵۳ است که دستگیر می‌شود. در هفته‌های اخیر چند مورد دستگیری دیگر در ارتباط با فساد مالی انجام شده است. اقدامات ضد فساد دولت به‌طور گسترده از تلویزیون روسیه پوشش داده شده و تلاش می‌شود رای دهندگان متقاعد شوند برنامه جدی برای مبارزه با فساد در سطوح مختلف حاکمیت روسیه در جریان است.

اقدامات پوتین در مبارزه با فساد برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری نیست. او می‌داند که در انتخابات هفته آینده پیروز خواهد شد و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد مردم این کشور او را در زمینه فقر موجود مقصر نمی‌دانند. با این حال فساد مالی یکی از نقاط ضعف دولت ولادیمیر پوتین است و در نظرسنجی سال گذشته مشخص شد ۶۷ درصد مردم روسیه پوتین را مسوول سوءاستفاده مالی مقامات بلندپایه دولت می‌دانند. این فساد هر سال ده‌ها میلیارد دلار به اقتصاد این کشور لطمه وارد می‌کند. در نظرسنجی یاد شده ۸۰ درصد پاسخ دهندگان گفتند دولت یا به‌طور کامل یا تا اندازه زیادی دچار فساد است.

در این میان خشم مردم در حال افزایش است. در ماه‌های اخیر موارد تظاهرات در مناطق مختلف روسیه افزایش یافته و فساد مالی یکی از علل این تظاهرات‌هاست. تحقیقات گسترده که از سوی آلکسی ناوالنی، منتقد بزرگ دولت انجام شده بر ضعف پوتین افزوده است. تاکنون بیش از ۲۷ میلیون نفر از مردم روسیه ویدئوی آنلاینی را که بنیاد ضد فساد مالی ناوالنی منتشر کرده و در آن نخست‌وزیر روسیه به فساد مالی متهم شده، دیده‌اند. این ویدئو ماه مارس سال گذشته منتشر شد و پس از انتشار آن، تظاهرات‌های متعدد در شهرهای مختلف برپا شد.

در واقع از دید برخی کارشناسان، مقامات دولتی روسیه بسیار مایلند خود را نقش‌آفرین‌های اصلی در مبارزه با فساد مالی معرفی کنند و نشان دهند واقعا در حال مبارزه با این مشکل بزرگ هستند. موضوع بسیار مهم‌تر برای ولادیمیر پوتین، حضور گسترده مردم در انتخابات است. او از این طریق مشروعیت سیستم حکومتی روسیه را به غرب ثابت می‌کند و زمینه برای ایجاد تغییرات مورد نظر او در آینده فراهم‌تر خواهد شد. موضوع فساد مالی همواره در سال‌های اخیر مورد توجه مردم روسیه بوده و آنها را به خیابان‌ها کشانده است. در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ تظاهرات‌های متعدد در روسیه برگزار شد و موضوع اصلی فساد مالی بود. در سال ۲۰۱۴ که منطقه کریمه به خاک روسیه ملحق شد، محبوبیت پوتین به بالاترین حد رسید. اما سال گذشته لازم بود مردم مشاهده کنند با فساد مبارزه می‌شود در نتیجه تعدادی از مقامات محلی دستگیر شدند.

البته بسیاری از مردم روسیه معتقدند اقدامات یاد شده یا نمایشی هستند یا حاصل اختلافات سیاسی در درون سیستم حکومتی. بازار اتهام‌زنی به مقامات بلند پایه دولت روسیه از سوی مخالفان داغ است. دولت تاکنون نسبت به این اتهام‌ها و برگزارکنندگان تظاهرات واکنش چندانی نشان نداده اما مسلما ولادیمیر پوتین نگران حضور اندک مردم در پای صندوق‌های رای است. از دید تحلیلگران لازم بود پوتین در سال‌های اخیر مبارزه جدی با فساد را آغاز کند تا مردم متقاعد شوند دولت واقعا مایل است این مشکل بزرگ حل شود. در هر حال سه روز دیگر انتخابات برگزار می‌شود و نتیجه آن مشخص است اما برای بعد از روز یکشنبه، باید برنامه‌های شفاف در حوزه مبارزه با فساد و افزایش حاکمیت قانون و شفافیت تدوین شود. مردم می‌دانند که وضعیت اقتصادی بهتر شده اما معتقدند اگر فساد وجود نداشت، فقر تا این اندازه گسترده نبود. نکته دیگر تاثیر منفی به تعویق افتادن مبارزه با فساد است. هرچه مبارزه جدی دیرتر آغاز شود موفقیت سخت‌تر خواهد بود. تا کنون اتهام فساد علیه ولادیمیر پوتین مطرح نشده اما او باید ثابت کند مقامات بلندپایه دولت و مدیران میانی از فساد عاری هستند. این امر بر محبوبیت او بین مردم خواهد افزود.