حال این سوال مطرح است که اگر تلاش‌های کنونی به نتیجه برسد و این گروه بزرگ تشکیل شود، چه اقداماتی انجام خواهد داد؟ در حال حاضر اعضای اوپک به همراه روسیه، عمان، مکزیک، قزاقستان و چند تولید‌کننده کوچک دیگر در برنامه کاهش عرضه حضور دارند. از دسامبر سال ۲۰۱۶ که توافق شد میزان عرضه نفت کاهش یابد این کشورها به تعهد خود عمل کرده‌اند تا از مازاد عرضه بکاهند و ترتیبی دهند تا ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه یافته کاهش یابد. این عامل به رشد قیمت‌ها و رفع مشکلات اقتصادی کشورهای یادشده کمک فراوانی کرده و خواهد کرد.

در ابتدای اجرای این برنامه، پیشرفت بسیار کم بود، اما اکثر کشورها ناامید نشده‌اند و طبق برنامه عمل کردند. این عامل در کنار رونق اقتصادی جهان در نیمه دوم سال گذشته میلادی به رشد قیمت‌ها و کاهش ذخیره نفت در اقتصادهای بزرگ منجر شده است. برنامه کنونی کاهش عرضه نفت، پایان سال جاری میلادی منقضی می‌شود؛ اما ضروری است برای بعد از آن تاریخ برنامه‌هایی تدوین شود. این ضرورت از سوی همه اعضا احساس می‌شود اما مشکلات و چالش‌هایی در برابر اجرای اقدامات ضروری وجود دارد.

نخستین چالش این است که ضروری است قبل از افزایش قابل ملاحظه قیمت ها، برنامه کاهش عرضه نفت تعدیل شود اما اعضای گروه باید مراقب باشند این تعدیل به شکلی نباشد که بازار اعتماد خود را به توانایی این کشورها در تاثیرگذاری بر قیمت‌ها از دست بدهد. در گذشته اوپک در عبور از این چالش موفق عمل نکرده است به این معنا که اقدامات این سازمان برای کنترل بازار عموما با تاخیر انجام شده و به همین دلیل نوسان‌های شدید در قیمت‌ها رخ داده است. واقعیت این است که تقاضای جهانی برای نفت امسال حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه بالاتر از سال گذشته خواهد بود و تداوم برنامه کاهش عرضه در آینده نزدیک به تعادل بین عرضه و تقاضا منجر می‌شود؛ این امر رشد قیمت‌ها را در پی دارد و اگر تصمیم اوپک و دیگر کشور‌ها درست و منطقی نباشد قیمت‌ها ممکن است رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و سبب افزایش تولید نفت در دیگر کشورها شود.

دومین چالش این است که اوپک و روسیه نباید کاری کنند که تولید نفت شیل به ویژه در آمریکای شمالی رشد شدید پیدا کند. اگر قیمت‌ها بیش از حد رشد کند و افزایش تقاضای جهانی محدود باشد، تولید نفت در مناطق فراساحلی برزیل و آرژانتین افزایش خواهد یافت.

سومین چالش این است که برنامه‌های آینده نباید سبب رقابت کشورهای عضو اوپک شود. عراق برنامه‌های واقع بینانه برای توسعه ظرفیت تولید نفت دارد و میزان پایبندی این کشور به برنامه کاهش عرضه بسیار پایین بوده است. همچنین ایران، روسیه، مکزیک، قزاقستان، کویت و امارات هر یک برنامه‌های خاص خود را برای بالا بردن ظرفیت تولید نفت دارند. مسلما افزایش ظرفیت تولید برای تامین تقاضای رو به شد جهان ضروری است؛ اما افزایش ظرفیت تولید در برخی کشورها سبب می‌شود سهم آنها در تولید و عرضه نفت بیشتر شود. این نوعی رقابت خطرناک به‌وجود می‌آورد که از قدرت اوپک خواهد کاست.

چهارمین چالش، ابهام درباره افق تقاضا برای نفت است. عوامل بسیار مختلف بر بازار نفت و قیمت‌ها تاثیر دارند: سیاست‌های زیست‌محیطی، رشد استفاده از خودروهای برقی، افزایش بهره‌وری و کارآیی در مصرف سوخت و تغییرات نرخ رشد اقتصاد جهان برخی از این عوامل هستند. در سال‌های آینده تقاضا افزایش خواهد یافت و بسیاری از نهادهای تحلیلگر معتقدند تا دو دهه دیگر مصرف نفت جهان به اوج خود خواهد رسید و پس از آن کاهش خواهد یافت. در این میان، سوپرگروه نفتی باید گاه رقابت بین اعضا را مدیریت کند. در سال‌های آینده آن دسته از تولیدکنندگان نفت که همچنان به درآمدهای حاصل از فروش این ماده خام وابستگی شدید دارند با مشاهده کاهش تقاضای جهانی، برای حفظ سهم خود در بازار مجبور به رقابت خواهند شد و این عامل همبستگی سوپرگروه نفتی را تضعیف خواهد کرد.

در واقع در گذشته نیز چنین رفتارهایی از سوی برخی اعضا مشاهده شده است. آنها تلاش کردند با افزودن بر عرضه و ارزان‌فروشی، کاهش قیمت‌ها را جبران کنند. موضوع دیگر که باید هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های نفتی مورد توجه قرار گیرد افزایش عرضه نفت از سوی کشورهایی است که اکنون دچار ناآرامی‌های سیاسی هستند. ونزوئلا، الجزایر و اکوادور جزو این کشورها هستند. کشورهای یاد شده اکنون با تمام ظرفیت به تولید نفت نمی‌پردازند؛ زیرا امکان این کار را ندارند اما اگر در آینده شرایط تغییر کند مدیریت رفتار این کشورها دشوار خواهد بود. به‌ویژه آنکه کشورهای یاد شده به‌دلیل سال‌ها مشکلات اقتصادی به شدت به درآمدهای نفتی نیازمند هستند. به این ترتیب در آینده یکی از وظایف سوپرگروه نفتی، رفع این چالش‌ها و تنش هاست.

نکته مهم دیگر این است که وضعیت بازار انرژی جهان در حال تغییر است به این معنا که از یکسو تولید نفت شیل در آمریکا در حال افزایش است و این کشور از لحاظ میزان تولید نفت به‌زودی عربستان و روسیه را پشت سر خواهد گذاشت و از سوی دیگر افزایش استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر تحولات بزرگی برای صادرکنندگان نفت به وجود خواهد آورد. حرکت به سمت استفاده بیشتر از گاز طبیعی و انرژی‌های تجدید پذیر تدریجی خواهد بود؛ اما هنگام تدوین چارچوب فعالیت و همکاری گروه بزرگ نفتی، توجه به این تحول ضروری است. سهم انرژی‌های یاد شده از کل انرژی مصرفی جهان در آینده افزایش می‌یابد. با آنکه پیش‌بینی شده سهم نفت همچنان بالاتر از دیگر منابع انرژی خواهد بود اما تولید‌کنندگان شاهد تحولات بزرگ در بازار خواهند بود. همکاری‌های فراگیرتر بین این کشورها سبب می‌شود سیاست‌هایی تدوین شود که با شرایط سازگار‌تر خواهد بود. برخی اعضای اوپک و کشورهای که در برنامه کاهش عرضه نفت حضور دارند تولید‌کننده گاز هم هستند. در آینده، همکاری‌ها بین این کشورها می‌تواند به حوزه دیگر انرژی‌ها از جمله گاز طبیعی گسترش یابد. مشاهده می‌شود که سوپرگروه نفتی که می‌تواند به «سوپرگروه نفت و گاز» تبدیل شود ظرفیت بالایی برای توسعه دارد. مهم‌ترین موضوع حفظ یکپارچگی و پایبندی به تعهداتی است که اعضای این سوپرگروه حاضر هستند بپذیرند. در واقع هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های آینده، درج مقرراتی که اعضا را به پایبندی به تعهدات تشویق و ملزم می‌کند بسیار مهم است.

اخبار مرتبط