همکاری به‌جای رقابت
سال گذشته قیمت پایین نفت لطمات بزرگی به اقتصادهای وابسته به درآمدهای نفتی به‌ویژه عربستان وارد کرد، به همین دلیل تلاش‌های زیادی برای تدوین برنامه‌ای برای افزایش قیمت‌ها آغاز شد. در نهایت اوپک و کشورهای دیگر که اکنون در برنامه کاهش عرضه حضور دارند، توافق کردند با هدف ایجاد تعادل در بازار و بالا بردن قیمت نفت، از عرضه بکاهند. این برنامه تا اندازه زیادی موفق بوده و سبب شده از مازاد عرضه در بازار و ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه یافته کاسته شود.مدت اجرای این برنامه که تا ماه مارس سال آینده بود، در نشست روز پنج‌شنبه تا پایان سال آینده میلادی تمدید شد. عربستان سعودی و روسیه که در مجموع یک‌پنجم کل عرضه نفت جهان را تشکیل می‌دهند توانستند ۲۴ کشور عضو و غیرعضو اوپک را برای تمدید مدت اجرای برنامه تا پایان سال آینده میلادی متقاعد کنند. اگر تمدید انجام نمی‌شد، برنامه یادشده تا مارس سال آینده ادامه پیدا می‌کرد. توافق روز پنج‌شنبه نشان می‌دهد عربستان و روسیه که در مجموع روزانه بیش از ۲۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کنند، به پیمانی که سال پیش از سوی ولادیمیر پوتین و پادشاه عربستان امضا شد، پایبند مانده‌اند و قصد دارند بازار را به سمت تعادل حرکت دهند. وزیر نفت عربستان می‌گوید: «توافق بر سر تمدید کاهش عرضه نفت یک قرارداد مستحکم است که پایبندی تولیدکنندگان نفت به ایجاد تعادل در بازار را نشان می‌دهد و نشانه‌ای از همراهی عربستان و روسیه در سیاست‌های نفتی است.» اواسط سال آینده میلادی در نشست بعدی اوپک، این برنامه ارزیابی خواهد شد و در صورت لزوم، تغییراتی در آن ایجاد می‌شود. وزیر نفت روسیه درباره وضعیت کنونی بازار نفت و افق آن می‌گوید: «با آنکه تولیدکنندگان نسبت به تاثیر این کاهش در بازار رضایت دارند، اما ما هنوز تا رسیدن به هدف خود فاصله زیادی داریم.» تحلیلگران معتقدند تمدید ۹ ماهه برنامه کاهش عرضه نفت نشان می‌دهد، روسیه و عربستان نسبت به کاهش ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه‌یافته و افزایش قیمت‌ها بسیار پایبند هستند. با آنکه روسیه قبل از برگزاری نشست، درباره مدت تمدید این برنامه با برخی کشورهای شرکت‌کننده اختلاف‌نظر داشت اما در نهایت بر سر مدت ۹ ماه برای تمدید این برنامه توافق شد و این نشان می‌دهد که کشورهای یادشده به راه‌هایی برای غلبه بر اختلاف‌نظرها دست یافته‌اند. در واقع کارشناسان نفتی عربستان و روسیه توانستند بر سر اختلافات خود مذاکره کرده و به نتیجه مشترک برسند.
این یک تحول بزرگ است که طی یک سال اخیر در بازار نفت رخ داده و می‌توان گفت عامل اصلی افزایش قیمت نفت همین تحول است. در سال‌های گذشته کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت عموما بر سر کسب سهم بالاتر در بازار با هم رقابت می‌کردند. در واقع یکی از دلایل کاهش شدید قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ ارزان‌فروشی نفت از سوی عربستان و برخی کشورهای دیگر برای کسب سهم بالاتر در بازار بود، اما به نظر می‌رسد این کشورها متوجه شدند که رقابت نمی‌تواند آنها را به هدف خود برساند، به این معنا که بالا بردن قیمت‌ها مستلزم همکاری است. این کشورها اکنون رقابت را کنار گذاشته و تلاش می‌کنند در برنامه‌ای که منافع همگی را تامین می‌کند، حضور داشته باشند. این تحول پیامی مهم به بازار و مصرف‌کنندگان نفت می‌فرستد، مبنی بر اینکه تولیدکنندگان نفت دیگر مانند گذشته متفرق عمل نمی‌کنند و توانایی اقدام مشترک برای حفظ منافع خود را دارند. عربستان معتقد است هنوز زود است که مذاکره بر سر کمتر کردن میزان کاهش تولید انجام شود. در واقع مقامات نفتی این کشور ترجیح می‌دهند تا ماه ژوئن سال آینده بر تحولات بازار نظارت شود و اگر میزان عرضه به اندازه کافی کاهش یافت به تدریج از میزان کاهش عرضه کاسته شود. این در حالی است که روسیه تاکید کرده باید برنامه‌ای مشخص برای بالا بردن عرضه تعیین شود، برای مثال مشخص شود که از ماه مارس میزان کاهش عرضه به جای ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز، یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه باشد.
نکته بسیار مهم این است که رشد ۳۰ درصدی قیمت نفت در ماه‌های اخیر سبب شده تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا توانایی سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه اکتشاف و استخراج را به‌دست آورند. تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا تحت‌تاثیر افزایش قیمت نفت می‌توانند بر تولید خود بیفزایند. یکی از علل کاهش شدید قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ افزایش تولید این نوع نفت در آمریکا بود. اوایل سال گذشته میلادی کاهش قیمت‌ها به محدوده ۳۰ دلار سبب شد، ادامه فعالیت برای تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا مقرون به صرفه نباشد و از میزان تولید آنها کاسته شد.حال که قیمت‌ها به بالای ۶۰ دلار رسیده آنها بار دیگر با توان بالاتر وارد میدان شده‌اند. در دو سال اخیر این تولیدکنندگان توانسته‌اند به فناوری‌های جدید برای استخراج دست پیدا کنند طوری که هزینه تولید به‌شدت کاهش یافته است. این یک تهدید برای تولیدکنندگان نفت در اوپک و خارج از این سازمان است. درباره میزان افزایش تولید نفت شیل دیدگاه‌های مختلفی مطرح شد، ولی اتفاق‌نظری در این‌باره وجود ندارد، به همین دلیل پیش‌بینی وضعیت آینده دشوار است.
کارشناسان می‌گویند افزایش قیمت نفت به رشد میزان تولید نفت شیل منجر خواهد شد، بنابراین روسیه و عربستان باید به این نکته توجه کنند که کاهش عرضه ممکن است در بلندمدت به زیان آنها تمام شود. واقعیت این است که افزایش قیمت نفت می‌تواند به آغاز تولید نفت شیل در دیگر کشورها از جمله کانادا منجر شود. البته نکته مثبت این است که رشد تولید نفت شیل نمی‌تواند برای همیشه ادامه پیدا کند. وزیر نفت عربستان قبل از نشست روز پنج‌شنبه گفت افزایش تولید نفت شیل به تنهایی نمی‌تواند رشد تقاضا برای نفت در جهان در سال‌جاری و سال آینده را تامین کند و باید تولیدکنندگان سنتی نفت بر تولید خود بیفزایند، در غیر این‌صورت مازاد عرضه به سرعت از میان می‌رود و قیمت‌ها رشد خواهد کرد.
پیش‌بینی شده امسال میزان افزایش مصرف نفت در جهان یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه و سال آینده یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. در ماه‌های آینده خریداران و تولیدکنندگان نفت با دقت به وضعیت بازار یعنی عرضه و تقاضا توجه خواهند کرد و غیر از برنامه کاهش عرضه نفت، عوامل متعدد دیگری بر قیمت‌ها تاثیر می‌گذارند. تعدد این عوامل پیش‌بینی آینده را دشوار خواهد کرد. درباره رشد فناوری‌های اکتشاف و استخراج نفت شیل، میزان افزایش مصرف نفت در چین، تغییرات ارزش دلار، تاثیر کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی نفت در سال‌های اخیر بر بازار نفت و چند موضوع دیگر سوالاتی مطرح است که پاسخ دادن به آنها آسان نیست. ابهام درباره افق بازار نفت و ابهام‌ها درباره آینده به تدریج کاهش می‌یابد. در حوزه تقاضا ابهام‌ها کمتر است، زیرا نهادهای بین‌المللی بر سر رشد تدریجی مصرف جهانی نفت در سال آینده و تا سال ۲۰۲۵ اتفاق‌نظر دارند.
ارسال نظر