ابهام در بهبود اقتصاد خاورمیانه

در ماه‌های اخیر تنش در روابط ایران و عربستان، کاهش شدید روابط کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با قطر، جنگ در یمن و اقداماتی که در عربستان به بهانه مبارزه با فساد مالی انجام شده جزو عوامل موثر بر بازار انرژی بوده‌اند و انتظار می‌رود این عوامل در سال جاری میلادی نیز موثر باشند. هفته گذشته وزیر نفت روسیه اعلام کرد بازار نفت هنوز به تعادل نرسیده است. بیان این سخنان یک عامل رشد قیمت‌ها بود، زیرا احتمال لغو برنامه کاهش عرضه نفت را بسیار کم کرد.قیمت نفت در هفته‌های اخیر رشد قابل ملاحظه‌ای داشته اما آیا وضعیت اقتصادی در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بهتر خواهد شد؟ پاسخ به این سوال به عوامل مختلفی وابسته است. امسال عربستان ۵ درصد از شرکت نفتی آرامکو را به سرمایه‌گذاران عرضه خواهد کرد، این اقدام با هدف کاستن از کسری بودجه صورت می‌گیرد، البته عربستان برای از میان بردن کسری بودجه خود در ۵ سال آینده به نفت ۸۰ دلاری نیازمند است.

هرچه قیمت نفت بالاتر باشد عرضه سهام شرکت آرامکو موفق تر انجام خواهد شد. برای تحقق این هدف لازم است اصلاحات سیاسی و اقتصادی گسترده در عربستان صورت گیرد. تنش در روابط عربستان با ایران و قطر یک ریسک برای سرمایه گذاران خارجی است. عربستان و تعدادی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس هفت ماه پیش روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند. به باور تحلیلگران باید راه‌حلی برای این وضعیت پیدا شود.مشکلات اقتصادی در برخی کشورهای یاد شده در کنار کاهش قابل ملاحظه قیمت نفت وضعیت مبهمی را پدید آورده است. برای مثال در عمان، بدهی خارجی برای نخستین بار به بالاتر از دارایی‌های نقدی این کشور در خارج افزایش یافته و پیش بینی شده حداقل تا سال ۲۰۲۰ روند افزایش این بدهی‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. به این ترتیب دیدگاه موسسات رتبه‌سنجی درباره افق وضعیت مالی این کشور منفی شده است. عملکرد بورس عمان سال پیش خوب نبود، زیرا شرکت‌های فعال در بورس این کشور از افزایش مالیات‌ها لطمه دیده‌اند.

رشد قیمت نفت و افزایش مبادلات اقتصادی بین کشورهای حوزه خلیج فارس اگر همراه با کاهش تنش‌های سیاسی باشد به تدریج به بهبود اوضاع این کشورها کمک خواهد کرد. البته در داخل این کشورها باید اصلاحات ساختاری صورت گیرد. افزایش سرمایه‌گذاری خارجی یک عامل مهم رونق اقتصادی است که البته پیش شرط آن ثبات سیاسی است.در بین کشورهای منطقه، آن دسته که ذخایر مالی بالاتری داشته‌اند از جمله قطر و عربستان، توانسته‌اند لطمات حاصل از کاهش قیمت نفت را بهتر تحمل کنند. البته این توانایی نمی‌تواند برای همیشه ادامه پیدا کند، زیرا از یکسو احتمال رشد قابل ملاحظه قیمت‌ها در آینده زیاد نیست و از سوی دیگر تا زمانی که ساختارهای اقتصادی دچار مشکل است، افزایش قیمت نفت سودی دربر ندارد و اجرای اصلاحات را به تعویق می‌اندازد.

جسیکا رسنیک

رویترز