وضعیت تجارت کالا و خدمات در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ بررسی شد
تجارت جهانی در حال احیا
آنکتاد تخمین می‌زند این رشد قابل‌توجه، ارزش تجارت کالا را در نیمه اول سال۲۰۲۴ در مقایسه با نیمه دوم سال۲۰۲۳ به میزان حدود ۲۵۰میلیارد دلار آمریکا افزایش دهد. تجارت خدمات نیز از این رونق بی‌‌‌‌‌نصیب نخواهد ماند و رشدی معادل ۱۰۰میلیارد دلار آمریکا در نیمه اول سال۲۰۲۴ پیش‌بینی می‌شود. با وجود این چشم‌‌‌‌‌انداز امیدوارکننده، آنکتاد با احتیاط به احتمال عبور از رکورد تجارت‌جهانی در سال۲۰۲۴ نگاه می‌کند، در حالی‌که رشد پیش‌بینی‌‌‌‌‌شده نشان‌دهنده بهبود نسبت به سال۲۰۲۳ است، هنوز بعید است که بتواند از سطح بی‌سابقه‌‌‌‌‌ای که در سال۲۰۲۲ به‌ثبت رسیده بود، فراتر رود.
تجارت‌جهانی در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ به حرکت رو به جلوی خود ادامه داد و شتابی ملایم را که از نیمه دوم سال۲۰۲۳ آغاز شده‌بود، حفظ کرد. این روند صعودی در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ عمدتا مدیون پویایی مثبت تجارت در ایالات‌متحده و کشورهای درحال‌توسعه بود. عملکرد صادراتی قوی بزرگ‌ترین اقتصادهای درحال‌توسعه آسیا نیز نقش قابل‌توجهی در تقویت این روند ایفا کرد.
در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ شاهد رشد مثبت در هر دو بخش کالا و خدمات بوده‌‌‌‌‌ایم. این روند صعودی در مقایسه با سه‌ماهه قبل از آن رخ‌داده و انتظار می‌رود در سه‌ماهه دوم سال۲۰۲۴ نیز شتاب بیشتری بگیرد. رشد تجارت کالا در سال۲۰۲۴ نشان‌دهنده بازگشت به مسیر رونق در این حوزه پس از کاهش‌‌‌‌‌ها در سال۲۰۲۳ است. تجارت خدمات نیز رشد را تجربه کرده، اما با نرخی کاهنده در مقایسه با روند صعودی قوی سال۲۰۲۳. این تحولات مثبت در تجارت‌جهانی به‌دنبال کاهش تورم جهانی و بهبود پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی رخ‌داده‌است. این عوامل نشان‌دهنده معکوس‌شدن روندهای کلان اقتصادی کاهشی هستند که بیشتر سال۲۰۲۳ را تحت‌تاثیر قرار داده بودند.
نغمه‌‌‌‌‌های امید درمیان تردیدها
جهان تجارت در سال۲۰۲۴ نوای امید را سر می‌دهد. رشد مثبت در سه‌ماهه اول سال، بازگشت تجارت کالا به مسیر رونق و ادامه رشد تجارت خدمات، حکایت از آغاز دوره‌‌‌‌‌ای نو دارند. عوامل محرک این تحولات مثبت، کاهش تورم جهانی، بهبود پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای محصولات مرتبط با انتقال انرژی و هوش‌مصنوعی هستند. علاوه‌بر این، احتمال کاهش نرخ بهره در ایالات‌متحده در اواخر سال‌و ضعیف‌‌‌‌‌تر‌شدن دلار آمریکا می‌تواند مزیت مضاعفی برای تجارت‌جهانی به ارمغان آورد، با این حال این سمفونی خوش، نواهایی از تردید را نیز در دل خود دارد. تنش‌های ژئوپلیتیک مداوم، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و سیاست‌های صنعتی نوظهور می‌توانند نقش مخربی در این روند صعودی ایفا کنند. پیش‌بینی‌های جهانی برای رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال۲۰۲۴ همچنان حول و حوش ۳درصد ثابت مانده‌است. چشم‌‌‌‌‌انداز کوتاه‌مدت نیز با احتیاط خوش‌بینانه توصیف می‌شود، با این حال در نگاه به سال‌آینده، شاهد تفاوت‌‌‌‌‌های قابل‌توجهی در چشم‌‌‌‌‌انداز اقتصادی بین کشورها و مناطق مختلف هستیم. این اختلافات تاثیر قابل‌توجهی بر الگوهای تجارت‌جهانی خواهند گذاشت.
درحالی‌که رشد اقتصادی جهانی با سرعتی ثابت در حال پیشروی است، تقاضا برای برخی از بخش‌ها همچنان شتاب بیشتری خواهد گرفت. خودروهای برقی، پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی، باتری‌ها و نیمه‌‌‌‌‌هادی‌‌‌‌‌های رده بالا در بسیاری از کشورها شاهد رشد فزاینده تقاضا خواهند بود. تجارت این محصولات نیز احتمالا با نرخی به‌مراتب سریع‌تر از میانگین رشد اقتصاد جهانی افزایش خواهد یافت، با این‌حال سیاست‌های دولتی می‌توانند تا حدی این روندها را مهار کنند. اولویت‌‌‌‌‌دهی به نگرانی‌های داخلی و فوریت تحقق تعهدات اقلیمی، تغییراتی در سیاست‌های صنعتی و تجاری ایجاد می‌کند. پیش‌بینی می‌شود استفاده از اقدامات محدودکننده تجارت و سیاست‌های صنعتی درون‌‌‌‌‌نگر، تاثیر منفی بر رشد تجارت بین‌المللی، به‌ویژه در برخی از بخش‌های راهبردی داشته‌باشد. در ماه‌های اخیر، شاهد رونق در بخش حمل‌ونقل کانتینری بوده‌‌‌‌‌ایم. شاخص نرخ حمل‌ونقل کانتینری شانگهای (SCFI) که معیاری کلیدی برای قیمت حمل‌ونقل کانتینر در سراسر جهان است، با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده‌است. این نشان‌دهنده رشد تقاضا برای جابه‌جایی کالاها از طریق کانتینر است.
تحولات تجارت‌جهانی تحت‌تاثیر دو نیروی قدرتمند قرار دارد: تغییرات در سیاست‌های تجاری و تنش‌های ژئوپلیتیک. این نیروها واکنش زنجیره‌های تامین را به‌دنبال دارند و مسیر تجارت‌جهانی را بازطراحی می‌کنند. در این میان، برخی از اقتصادها فرصت‌هایی را برای خود می‌بینند. کشورهایی در شرق آسیا و آمریکای‌لاتین می‌توانند از نظم نوین در حال شکل‌گیری در تجارت‌جهانی بهره‌مند شوند و یکپارچگی خود را در زنجیره‌های تامین که تحت‌‌‌‌‌الشعاع نگرانی‌های ژئوپلیتیک قرارگرفته‌‌‌‌‌اند، افزایش دهند. با وجود تداوم فشارهای تورمی فراتر از حد انتظار، احتمال کاهش نرخ بهره توسط ایالات‌متحده در سال۲۰۲۴ همچنان قوت دارد. این اقدام می‌تواند پیامدهای دوگانه‌‌‌‌‌ای برای تجارت‌جهانی به‌همراه داشته‌باشد. از یک‌سو، کاهش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش ارزش دلار آمریکا شود. نقش حاکم دلار در مبادلات جهانی به این معنی است که ارزش آن به‌طور قابل‌توجهی بر قیمت کالاها و خدمات در سراسر جهان تاثیر می‌گذارد. کاهش ارزش دلار، صادرات از ایالات‌متحده را ارزان‌تر می‌کند و پتانسیل افزایش تقاضای جهانی برای کالاهای آمریکایی را دارد. از سوی دیگر، این اقدام می‌تواند فشار تورمی را تشدید کند.کاهش زودهنگام نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو، می‌تواند نقدینگی بیشتری را به اقتصاد تزریق کند که منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه رشد قیمت‌ها می‌شود.
اگرچه سال۲۰۲۳ شاهد کاهش تجارت کالا بین اقتصادهای بزرگ بود، اما در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ نشانه‌هایی از معکوس‌شدن این روند در برخی از آنها مشاهده می‌شود. در این میان، برزیل، روسیه و ایالات‌متحده شاهد افزایش واردات بوده‌اند. از سوی دیگر، چین و هند در زمینه صادرات عملکردی قوی‌‌‌‌‌تر از سه‌ماهه قبل از خود به نمایش گذاشته‌اند. علاوه‌بر این، صادرات روسیه و ایالات‌متحده نیز با رشد همراه بوده‌است.با این حال، تجارت در ژاپن و آفریقای‌جنوبی همچنان با کاهش روبه‌رو است. در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴، شاهد پویایی‌‌‌‌‌های متفاوتی در تجارت‌جهانی بودیم. کشورهای درحال‌توسعه در هر دو بخش واردات و صادرات روندی مثبت را تجربه کردند و رشدی حدود ۲درصدی را به‌ثبت رساندند. در مقابل، کشورهای توسعه‌یافته افزایش صادرات (یک‌‌درصد) داشتند، اما واردات آنها بدون تغییر باقی‌ماند. تجارت جنوب به جنوب نیز رشدی حدود ۲درصدی را در مقایسه با سه‌ماهه قبل تجربه کرد، با این‌حال مقایسه سالانه تصویری متفاوت را نشان می‌دهد. کاهش تجارت‌جهانی عمدتا به دلیل کاهش واردات در کشورهای توسعه‌یافته و کاهش صادرات کشورهای درحال‌توسعه بود. جریان‌های تجاری در هر دو دسته در بازه زمانی بین سه‌ماهه اول۲۰۲۳ تا سه‌ماهه اول۲۰۲۴، ۵درصد کاهش‌یافت. تجارت جنوب به جنوب نیز در این دوره با کاهش مشابهی روبه‌رو شد. روندهای تجارت در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ در مناطق مختلف جهان ناهموار بوده‌است. اکثر مناطق در این دوره شاهد رشد مثبت تجارت بوده‌اند، اما استثناهایی نیز وجود دارد. صادرات از مناطق آفریقا و اقیانوس آرام در این دوره کاهش‌یافته‌است. کاهش صادرات در منطقه جنوب و غرب آسیا نیز مشهود بوده‌است، هرچند با شدت کمتری. علاوه‌بر این، همه این مناطق شاهد کاهش قابل‌توجهی در تجارت درون منطقه‌ای بوده‌اند.
در مقابل، مناطق شرق آسیا و آمریکا شاهد رشدی قوی‌‌‌‌‌تر در تجارت بوده‌اند. در مقایسه سالانه، رشد تجارت برای همه مناطق به‌جز منطقه شامل فدراسیون‌روسیه و اقتصادهای آسیای‌مرکزی که روندهای تجارت در آنها نوسان داشته‌است، هنچنان منفی باقی مانده‌است. از اواخر سال۲۰۲۲، شاهد افزایش قابل‌توجهی در نزدیکی سیاسی تجارت بوده‌‌‌‌‌ایم. این امر نشان‌دهنده گرایش فزاینده‌ای به تسهیل تجارت دوجانبه بین کشورهایی با مواضع ژئوپلیتیک مشابه (یعنی دوست‌‌‌‌‌گزینی) است. این روند در نیمه دوم سال۲۰۲۳ تثبیت شد. همزمان با این موضوع، تمرکز فزاینده‌ای بر تجارت‌جهانی برای تقویت روابط تجاری اصلی نیز وجود داشته‌است، با این حال این روند نیز اخیرا شروع به کاهش کرده‌است.
مسائل ژئو اکونومیک همچنان نقش پررنگی در شکل‌دهی به روندهای کلیدی تجارت دوجانبه ایفا می‌کنند. تاثیر این عوامل فراتر از اقتصادهای بزرگ بوده و می‌تواند بر پویایی تجارت آنها با سایر شرکای تجاری نیز اثر بگذارد. بازآرایی در حال انجام زنجیره‌های تامین عامل مهم دیگری است که بر تجارت دوجانبه تاثیر می‌گذارد.
