یک گزارش پژوهشی ساختار و عملکرد اتاق‌های مشترک آلمان را بررسی کرد
ساختار دیپلماسی تجاری ژرمن‌ها
اتاق‌های مشترک با ارتقای تفاهم و همکاری بین دو کشور می‌توانند به ایجاد روابط اقتصادی باثبات و افزایش سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی کمک کنند. آنها منابع و پشتیبانی لازم برای موفقیت در بازارهای یکدیگر را به کسب‌وکارها ارائه می‌کنند. اتاق‌های مشترک بازرگانی مزایای متعددی را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کنند و نقش مهمی در ارائه اطلاعات و منابع برای کسب‌وکارهایی که به‌دنبال افزایش سهم خود در بازار کشور هدف هستند، ایفا می‌کنند. به دلیل اهمیت نقش اتاق‌های مشترک در دیپلماسی اقتصادی کشور، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در یک گزارش، ساختار و عملکرد اتاق‌های مشترک آلمان، به‌عنوان یک نمونه موفق در جهان را مورد بررسی قرار داده‌است.
بر اساس این پژوهش، اتاق‌های مشترک قادرند صدای بلندتری از سوی جامعه تجاری در حمایت از سیاست‌ها و ابتکاراتی که از توسعه اقتصادی و توسعه‌تجارت بین‌الملل حمایت می‌کند، ارائه دهند. اتاق‌های مشترک علاوه‌بر ارتقای روابط اقتصادی بین دو کشور، ممکن است برای تقویت روابط سیاسی و فرهنگی نیز تلاش کنند.
تجارت در قطب اقتصادی اروپا
اتاق‌های بازرگانی و صنایع در آلمان با همکاری نزدیک با اتاق‌های خارج از کشور همیشه از اعضای خود در مسائل مرتبط با تجارت خارجی حمایت می‌کنند. بسیاری از CCIs (اتاق‌های بازرگانی و صنعت آلمان) روابط نزدیکی با AHKs (اتاق‌های مشترک آلمان) یک کشور یا منطقه خاص دارند. CCIs و AHK با هم در آلمان صادرات و رویدادهای اطلاعاتی در بازارها و مناطق خارجی را سازماندهی می‌کنند. بسیار معمول است که کارمندان AHKs پیش‌تر در CCI کار کرده باشند.
این امر CCIs را قادر می‌سازد تا درخواست‌های اعضای خود را به متخصصان بازار خارجی ارسال کند (گویی AHK بخشی از دپارتمان تجارت خارجی خودشان است).
اساسنامه اتاق به اعضایی که انتخاب می‌شوند و داوطلبانه در هیات‌مدیره مشغول شکل‌دهی به اهداف، راهبرد و سیاست‌های پرسنلی هستند، حقوق گسترده‌ای اعطا می‌کند؛ بنابراین هیات‌مدیره AHK در مورد انتصاب مدیر اجرایی تصمیم‌گیری می‌کند. انجمن اتاق‌های بازرگانی و صنعت آلمان (DCCI) در اینجا حق نامزدی دارد.
روسای دفاتر نمایندگی که نقش تامین‌کننده منابع مالی دارند با هماهنگی وزارت اقتصاد فدرال منصوب می‌شوند، بنابراین می‌توان جایگاه هیات‌مدیره AHK را با موقعیت هیات نظارت یک شرکت سهامی مقایسه کرد، با این حال برخلاف هیات نظارت یک شرکت سهامی، انتخاب هیات‌مدیره برای AHK به این معنی است که اکثریت اعضا در فرآیند تصمیم‌گیری درخصوص سیاست‌های تجاری و پرسنلی شرکت دارند.
ساختار اتاق‌های مشترک آلمان
شرکت‌های آلمانی برای تجارت خارجی خود از نمایندگی‌های دیپلماتیک جمهوری فدرال آلمان، آژانس فدرال تجارت و سرمایه آلمان (GTAI) و اتاق‌های بازرگانی آلمان در خارج از کشور (AHK) حمایت دریافت می‌کنند. اتاق‌های بازرگانی خارج از کشور نقش ویژه‌ای در هماهنگی این سه رکن تجارت خارجی دارند. کشورهای میزبان داوطلبانه در AHKs حضور پیدا می‌کنند تا منافع خود را نمایندگی کنند و مبادلات اقتصادی را ارتقا دهند. در سال٢٠١٧، بیش از ١٤٠ اتاق بازرگانی خارجی در ۹۲ کشور وجود داشت. اولین اتاق در سال۱۸۹۴ توسط بازرگانان آلمانی در بلژیک تاسیس شد.
از آن زمان، این شبکه به‌طور مداوم در حال گسترش است. به‌منظور ترویج هرچه بیشتر تجارت آلمان با سایر کشورها، AHKs اغلب مدیران منطقه‌ای دارد که مسوولیت کشورهای نزدیک به یک مکان خاص را بر عهده دارند، بنابراین مسوول AHK در نایروبی مسوول اتیوپی، روآندا و اوگاندا نیز هست. همچنین مدیر اتاق بازرگانی آلمان در آفریقای‌جنوبی مسوول نامیبیا و زامبیا محسوب می‌شود. در حال‌حاضر اقتصاد آلمان می‌تواند برای ۹۵درصد تجارت خارجی خود به حمایت اتاق‌های بازرگانی خارجی تکیه کند.
در بیشتر کشورها AHK، انجمن‌هایی هستند که بر اساس قوانین ملی تاسیس شده‌اند. هم شرکت‌های آلمانی و هم شرکت‌های کشور میزبان عضو این انجمن هستند. این دوجانبه‌گرایی باعث تقویت AHKs در کشورهای میزبان می‌شود. با توجه به این واقعیت که آنها شرکت‌های محلی را نیز نمایندگی می‌کنند، توسط تصمیم‌گیرندگان و رسانه‌های کشورهای میزبان به‌عنوان مجموعه‌های کاملا آلمانی تلقی نمی‌شوند.
تجارت با اژدهای زرد
اتاق بازرگانی مشترک آلمان و چین در شبکه اتاق‌های بازرگانی آلمان در خارج از کشور منحصربه‌فرد است. دفاتر نمایندگی بازرگانی آلمان در پکن، شانگهای و گوانگژو، دفتر بازرگانی آلمان در تایپه و نمایندگی تجاری آلمان در هنگ‌کنگ برای تشکیل یک شبکه به‌هم پیوسته ایجاد شده‌اند. این شبکه به نمایندگی از جمهوری فدرال آلمان، منافع اقتصادی را در مقابل سیاست‌مداران و مقامات چینی پیگیری می‌کند. دفتر شانگهای، مرکز مناسبی برای آموزش حرفه‌ای دوگانه در چین است.
اتاق از شرکت‌های آلمانی، چینی و ذی‌نفعان آموزشی در راه‌اندازی و اجرای دوره‌های آموزشی در چین مطابق با استانداردهای آلمانی، در امر بر‌‌گزاری و تسهیل آزمون‌ها و صدور گواهینامه دوره‌های آموزشی حمایت می‌کند. در انجام این کار، دفتر شانگهای با مقامات آموزشی در جمهوری خلق چین و آلمان همکاری نزدیک دارد.
دیپلماسی تجاری آلمان و آرژانتین
اتاق‌های بازرگانی مشترک آلمان و آرژانتین به مدت بیش از ٤٠ سال‌به آموزش عمده‌فروشان، بازرگانان خارجی، کارمندان صنعتی و دفتری می‌پردازد. اتاق در ۱۰ سال‌اخیر سه دوره آموزش تخصصی-تجاری برای رشته‌های مهندس مکاترونیک، مهندس مکاترونیک خودرو و اپراتور دستگاه برش برگزار کرده‌است. AHK برنامه‌های درسی آموزشی (در تمام مشاغل) تهیه شده در آلمان را با الزامات آرژانتین تطبیق می‌دهد. اتاق متقاضیان دوره‌های کارآموزی را شناسایی می‌کند و آن دسته از داوطلبانی که پذیرفته می‌شوند را انتخاب کرده و آنها را بین ۶۰ شرکتی که آموزش ارائه می‌دهند، توزیع می‌کند.
اتاق از اعضای خود در فعالیت‌هایشان حمایت عملی می‌کند. با توجه به این واقعیت که نوسانات متاثر از پزوی آرژانتین و تغییر شرایط اقتصادی و سیاسی، برنامه‌ریزی بلندمدت و فعالیت‌های کارآفرینی در این کشور را برای شرکت‌ها دشوار می‌کند، اعضا به‌طور خاص به مشاوره کامل درخصوص شرایط محلی و حمایت از فعالیت‌های خود توسط اتاق وابسته هستند، به‌همین‌دلیل AHK به مدیران‌عامل شرکت‌های آلمانی عضو این فرصت را می‌دهد تا در جلسات ماهانه هیات‌مدیره اتاق شرکت کنند. این امر آنها را قادر می‌سازد تا به‌طور منظم تجربیات خود را در آرژانتین مبادله کنند.
اتحاد آلمانی- لهستانی
هیچ‌یک از کشورهای اروپای‌شرقی عضو اتحادیه اروپا در ۲۰ سال‌گذشته به اندازه همسایه شرقی آلمان رشد نداشته‌اند؛ مهم‌تر از همه، صادرات شرکت‌های لهستانی در حال رونق است. در سال٢٠١٧، لهستانی‌ها ٢٠٤میلیارد یورو کالا صادر کردند که ١٢درصد بیشتر از سال‌قبل بود. شرکت‌های آلمانی که در زمینه مهندسی مکانیک، مهندسی برق، خودروسازی و صنایع شیمیایی فعالیت می‌کنند، مواد اولیه خود را از لهستان تامین می‌کنند.
آلمانی‌ها در سال٢٠١٧ با ۵۹.۵میلیارد یورو، تقریبا ١٠درصد بیشتر از سال‌قبل در شرق لهستان هزینه‌کردند. به لطف وجود کارکنان سطح بالا، این کشور مدتهاست که قطعات مورد‌نیاز آلمان را با هزینه پایین تولید می‌کند.
در حال‌حاضر عرضه‌کنندگان لهستانی خدمات توسعه مستقلی را برای مشتریان خود ارائه می‌دهند و محصولات پیچیده فنی را با قیمت‌های بسیار رقابتی تولید می‌کنند، با این حال همان‌طور که AHK در ورشو اشاره می‌کند، بسیاری از شرکت‌های لهستانی با وجود موفقیت‌های صادراتی در خارج از کشور، هنوز تمایلی به جذب مشتریان جدید در آلمان ندارند. دلیل آن است که بسیاری از برندهای لهستانی در بازار آلمان ناشناخته هستند؛ در نتیجه هنوز عدم‌اعتماد زیادی وجود دارد که اغلب مانع از همکاری می‌شود.
اتاق‌های مشترک ایران
در حال‌حاضر ٤٠ اتاق مشترک ایران با سایر کشورها، ذیل اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در حال فعالیت هستند که نیمی از آنها اتاق‌های مشترک ایران با کشورهای آسیایی و بیش از یک‌سوم آنها اتاق‌های مشترک ایران با کشورهای اروپایی هستند.
به‌طور کلی اتاق‌های مشترک مبتنی بر اساسنامه مشابهی تدوین‌شده توسط اتاق ایران در حال فعالیت هستند، بنابراین کم و بیش فعالیت و عملکرد این اتاق‌ها در حوزه‌های مذکور مشابه است. اساسنامه مشابه اتاق‌های مشترک در ایران طبیعتا منجر به ارائه خدمات یکسان به اعضا می‌شود.
بدیهی است که کیفیت و نوآوری در ارائه خدمات درمیان این اتاق‌ها متفاوت است و برخی، از موفقیت بیشتری برخوردارند. نکته حائزاهمیت آنکه به‌طور معمول برنامه‌ها و رویکرد اتاق‌های مشترک توسط هیات‌رئیسه و رئیس اتاق مشترک تعیین می‌شود، اما چگونگی و کیفیت اجرایی ساختن برنامه‌ها و راهبردها بر عهده دبیر اتاق مشترک است، بنابراین حضور یک فعال تجاری باسابقه در سمت دبیری می‌تواند نقطه‌عطف اتاق مشترک باشد.
همچنین اتاق‌های مشترک در روند فعالیت‌های خود با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی همکاری دارند. این ارتباط به‌طور ویژه با وزارت امور‌خارجه، وزارت صمت، سازمان توسعه‌تجارت، بانک‌مرکزی و سفارتخانه‌های ایران برقرار است، اما متاسفانه در این نهادها و سازمان‌ها دانش تخصصی تجاری درخصوص کشور هدف به اندازه اتاق مشترک وجود ندارد.
دولت ادعا می‌کند که از همکاری با اتاق‌های مشترک استقبال می‌کند و بر آن تاکید دارد اما در عمل، این ادعا چندان محقق نشده است. در سفرهای رئیس‌جمهور به کشورهای مختلف، قراردادهای تجاری و اقتصادی متعددی به امضا می‌رسد که مشارکت بخش‌خصوصی در به‌ثمر نشستن نتایج این مراودات، بسیار مهم است. به همین جهت دسترسی اتاق‌های مشترک به مفاد قراردادها از حیث مشاوره و برنامه‌ریزی برای به تحقق پیوستن آنها بدیهی به‌نظر می‌رسد، اما به‌طور معمول درخواست نقش‌آفرینی بیشتر اتاق‌ها از سوی دولت بدون پاسخ مانده‌است.
علاوه بر این‌ها، نقش اتاق ایران به‌عنوان نهاد بالادستی در عملکرد اتاق‌های مشترک اهمیت زیادی دارد. لازم است اتاق ایران به‌عنوان نهاد بالادستی، از اتاق‌های مشترک حمایت و با آنها همکاری کند. مقصود از حمایت آن است که اتاق ایران باید در تمام امور درخصوص کشور هدف از نظرات تخصصی و کارشناسی اتاق‌های مشترک استفاده کند و اجرایی‌‌کردن برنامه‌ها و سیاست‌های بخش‌خصوصی در کشور هدف را به اتاق مشترک مربوطه بسپارد. اتاق‌های بازرگانی مشترک می‌توانند بستری را برای شرکت‌ها فراهم کنند تا با شرکای تجاری بالقوه کشورهای مختلف ملاقات و ارتباط برقرار کنند. این امر می‌تواند منجر به روابط تجاری جدید و افزایش فرصت‌های تجاری شود.
در نهایت با توجه به بررسی تجربه موفق اتاق‌های تجاری آلمان، می‌توان گفت اتاق‌های مشترک ایران با دو چالش جدی مواجه هستند؛ این چالش‌ها شامل نحوه تعامل با اتاق ایران و همچنین دولت به‌عنوان دو نهاد بالادستی می‌شود؛ در واقع نقش فعال‌تر اتاق‌های مشترک ایران نیازمند همکاری بیشتر اتاق ایران با این نهادها و شناسایی اتاق‌های مشترک از سوی دولت به‌عنوان ابزاری مهم در دیپلماسی اقتصادی کشور است.
