نظرگاه
نگاهی به تبعات وضع عوارض بر صادرات سنگآهن
به تازگی خبر وضع عوارض صادراتی جهت صدور سنگآهن به اشکال مختلف توسط معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور حمایت از صنایع فولادی کشور و جلوگیری از خام فروشی مجددا مطرح شده است.
اگرچه حمایت از صنایع فولادی کشور و شکوفاتر شدن آن راهی به سمت شکوفایی اقتصادی بیشتر کشور است، اما باید گفت که در این پیشنهاد چند مطلب مغفول مانده است.
پروا سلطانی*
به تازگی خبر وضع عوارض صادراتی جهت صدور سنگآهن به اشکال مختلف توسط معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور حمایت از صنایع فولادی کشور و جلوگیری از خام فروشی مجددا مطرح شده است.
اگرچه حمایت از صنایع فولادی کشور و شکوفاتر شدن آن راهی به سمت شکوفایی اقتصادی بیشتر کشور است، اما باید گفت که در این پیشنهاد چند مطلب مغفول مانده است. بر اساس برنامه چهارم توسعه، بنا بود طی ۵ سال، ظرفیت تولید فولاد کشور به ۵/۲۸ میلیون تن در سال برسد؛ این در حالی است که آمار تولید سال ۹۰، حکایت از تولید حدود ۱۲ میلیون تن فولاد دارد و یکی از مهم‌ترین دلایل عقب افتادن از برنامه چهارم توسعه، فراهم نبودن زیرساختهای تولید بوده که باید به آن نظر جدی داشت.
در این بین، کشور «چین» به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگآهن، این ماده را با قیمتی معادل ۲ برابر سنگآهن تولید داخلی کشور چین، وارد می‌کند و پس از تولید محصولات فولادی و افزودن قیمت حمل تا ایران، خود را به عنوان یکی از صادرکنندگان اصلی این محصولات در جهان مطرح می‌کند.
از سوی دیگر، قیمت فروش محصولات فولادی چینی در کشور با محصولات تولید داخل از نظر قیمت رقابت می‌کند.
اما چگونه است که تولیدکنندگان چینی محصولات فولادی، قادر به تولید با چنین قیمت رقابتی هستند، اما تولیدکنندگان داخلی با خرید سنگآهن با نرخ مصوب داخلی و نداشتن هزینه حمل دریایی امکان ارائه محصول با قیمت مناسب‌تری را ندارند؟!
به نظر می‌رسد مسوولان امر، برای شکوفایی این صنعت باید بیشتر به اصل موضوع تولید و زیرساختهای آن تمرکز کنند تا مسائل حاشیه‌ای از قبیل وضع عوارض بر صادرات سنگآهن دانه‌‌بندی شده برطرف شود.
بر اساس آمار، جهت تولید هر یک میلیون تن فولاد خام، ۲ میلیون تن سنگآهن لازم است که اعداد و ارقام تولید نشان از نیاز سنگآهن به میزان حداکثر ۲۴ میلیون تن در سال دارد.
سنگآهن مورد نیاز صنایع فولادی کشور از نوع کنسانتره و گندله است که به میزان‌های مورد نیاز این واحدها، سنگآهن قابل ارائه کاملا مهیا است.
در این میان، تنها واحد داخلی کشور که می‌تواند سنگآهن دانه‌‌بندی شده مصرف کند، شرکت ذوب‌آهن اصفهان است که میزان مصرف آن کمتر از ۴ میلیون تن برآورد شده که به صراحت می‌توان گفت، کمتر از توان تولیدی سنگآهن دانه‌‌بندی فقط یکی از معادن بزرگ کشور است.
از طرفی، احداث واحدهای گندوله‌سازی یا تولید کنسانتره در کنار معادن کوچک توجیه اقتصادی ندارد؛ بنابراین وضع عوارض صادراتی بر سنگآهن موجب تعطیلی این معادن که بسیاری از آنها نیز در مناطق دور افتاده کشور است، خواهد شد.
هم‌اکنون در بخش معدن کاری بیش از ۱۰ هزار نفر نیروی کار مستقیم مشغول به کار هستند و این عدد به غیر‌از در نظر گرفتن اشتغالزایی در فعالیت‌های اقتصادی جانبی از جمله حمل و نقل است.
همچنین ظرفیت تولید فعلی سنگآهن معادن فعال کشور که بالغ بر ۵۳ معدن هستند، بیش از ۴۰ میلیون تن در سال است و بر این اساس، آیا منطقی به نظر می‌رسد که ۱۶ میلیون تن مازاد تولید داخل فقط به دلیل خام فروشی بدون مصرف بماند؟
از طرف دیگر، آمار گمرک ایران حاکی از صادرات ۱۶ میلیون تن سنگآهن در سال ۹۰ است که دقیقا معادل مازاد مصرف داخل است و باعث ارزآوری قابل ملاحظه‌ای برای کشور و ایجاد اشتغال در صنوف مختلف از جمله حمل و نقل، انبارداری، پیمانکاری معادن، پایانه‌های حمل دریایی، بازرسی و ... می‌شود.
بد نیست بدانیم سه کشور اول عرضه‌کننده سنگ آهن در دنیا برزیل، استرالیا و هند هستند که در بخش تولیدات فولادی بسیار توسعه یافته‌اند، اما همچنان صادرات بخش اعظم سنگآهن مورد نیاز دنیا را فراهم می‌کنند و حتی در سال‌های اخیر، افزایش تولید و عرضه سنگآهن نیز داشته‌اند. حال با توجه به اینکه ایران طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰، توانسته است از رتبه دهمین کشور صادر‌کننده به پنجمین کشور صادر‌کننده سنگآهن تبدیل شود، چرا باید از این گردونه حذف شده و بازار مصرف را به رقبا واگذار کند؟
با استناد به موارد یاد شده، لازم است تصمیم سازان این حوزه با موشکافی بیشتر در وضع عوارض صادراتی برای سنگآهن عمل کنند، زیرا پیامدهای این امر می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به بدنه اقتصادی کشور بزند و از جمله این پیامدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ پایین آمدن میزان تولید معادن سنگآهن بزرگ و بسته شدن معادن متوسط و کوچک کشور
ـ بالا رفتن نرخ بیکاری در کشور و مهاجرت جمعیت فعال معادن و خانواده‌های آنها به شهرهای بزرگ
ـ افت درآمدهای ارزی غیرنفتی ناشی از صدور سنگآهن در شرایط حساس افزایش تحریم‌های اقتصادی
ـ بلااستفاده ماندن ظرفیت‌های ایجاد شده در این بخش از اقتصاد کشور و خروج سرمایه‌های این بخش و پیامدهای فراوان دیگری که این تصمیم می‌تواند به دنبال داشته باشد.
*عضو هیات موسس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن و عضو شورای بانوان بازرگان اتاق تهران
ارسال نظر