وزیر صنعت، معدن و تجارت از عملکرد این وزارتخانه روایت کرد
سازوکار جدید «صمت» برای واردات
او ضمن اشاره به ممنوعیت واردات کالاهایی که ساخت ایران هستند، عنوان کرد که برخی از کالا مشخص است که امکان ساخت داخلی ندارند اما برخی هم ابهام دارند؛ به این معنی که یک عده مدعی‌اند که این کالا را می‌سازند و اما عده‌ای هم می‌گویند از نظر کیفیت، قیمت و زمان تحویل، این کالای ساخت داخل به‌صرفه نیست، از این‌رو سازوکاری طراحی شده که هرکسی کالایی می‌خواهد وارد کند در یک سامانه، واردات آن کالا را مطرح می‌کند. به فاصله دو هفته اگر کسی تولیدکننده باشد، آن را احراز می‌کند. اگر توافق حاصل شد بر اساس توافق عمل می‌شود اما اگر اختلاف بود یک هیاتی داوری می‌کند و خیلی سریع مساله جمع می‌شود.اما سخنان فاطمیامین نشانی از تغییر رویه دولت در بحث واردات نداشت. وزیر صمت در این زمینه صرفا به‌وجود برخی ابهامات اشاره کرد و در نهایت گفت: «کار اصلی این است که از تولید داخل حمایت کنیم، امکان تولید باکیفیت و با مقدار کافی را در کشور فراهم کنیم که کلا واردات منتفی شود.» فاطمیامین در زمینه تجارت خارجی نیز سخنانی مفصل ایراد کرد که می‌توان گفت همان نقشه‌راه اعلام‌شده از طرف دولت سیزدهم است: تجارت با همسایگان و کشورهای دوست و نیز بی‌‌‌‌‌توجهی به احیا یا عدم‌احیای برجام. به گفته وزیر صمت این رویکرد از این نشات می‌گیرد که «فکر ما عوض شده، ما منتظر نیستیم آن‌طرف دنیا برای ما چه تصمیمی می‌گیرند» و همچنین گفت: «تحولات خارجی تاثیراتی ممکن است بگذارد اما منتظر ماندن برای آن و بی‌تصمیمی بدتر از تصمیم بد است.» در همین راستا وزیر صمت آماری در زمینه تجارت خارجی به‌ویژه پیشرفت در تجارت با کشورهایی نظیر عمان و روسیه ارائه کرد. سخنان وزیر درباره سامانه جامع تجارت، ارائه تسهیلات و بخش معدن نیز خالی از اهمیت نبود. او سامانه جامع تجارت را تقریبا تکمیل‌‌‌‌‌شده اعلام کرد و گفت تنها مشکل اتصال به گمرک است اما توضیحی بسیار مبهم درباره آن ارائه و از موضوع عبور کرد. فاطمیامین درباره ارائه تسهیلات به شکل غیرمستقیم به تولیدکنندگان، از اجرایی‌شدن زودهنگام طرحی خبر داد که بر اساس آن «وقتی یک واحدی می‌آید تسهیلات می‌گیرد این اقساط و مبالغ تسهیلات به حساب فروشنده واریز شود» که به گفته او مانع از این می‌شود که «یک‌سری افراد و اشخاصی به‌عنوان تولید منابع را بگیرند و ببرند در بازار مسکن، سکه طلا، ارز و هم فعالیت غیرمولد انجام دهند.» درباره بخش معدن فاطمیامین گفت ما حتی اطلاع دقیقی از ظرفیت معدنی کشور نداریم و اینکه «ما ندانیم چه داریم و کجا داریم، نقص بسیار بزرگی است.» سپس دو خبر مهم در این بخش را اعلام کرد؛ نخست از اضافه‌شدن سهم دولت از معادن گفت و دوم از بر‌گزاری مزایده برای واگذاری ۱۲۰۰ معدن در سه‌ماه آینده.
ایجاد زیرساخت و امضای تفاهم‌نامه
فاطمیامین در ابتدای سخنان خود گفت: «دو شاخص در اقتصاد خیلی مهم‌اند، یکی اینکه از کالاهای مهم چقدر تولید می‌شود، چقدر رشد یا کاهش تولید داریم و دوم بحث تجارت خارجی.» به گفته او «در سال۱۴۰۰ کل صادرات به‌جز نفت نسبت به سال۹۹، چهل‌درصد رشد داشت یعنی ما سال۱۴۰۰ رشد قابل‌توجهی نسبت به ۱۳۹۹ داریم و در چهار‌ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۲۱درصد رشد داریم.» او دلیل آن را ایجاد زیرساخت‌های تجارت عنوان کرد و نمونه‌‌‌‌‌های آن را ایجاد ۱۸مرکز تجاری خارجی، امضای تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌های زیاد، از جمله پیمان اوراسیا و ترجیحات تعرفه‌‌‌‌‌ای ذکر و به آماری به این مضمون اشاره کرد که «اگر وارد خدمات شویم - به‌جز گردشگری- مثل خدمات فنی و مهندسی، سال۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹، ۳۶۷درصد رشد داشتیم. سال۹۹، ۴۹۰میلیون دلار صادرات خدمات مهندسی و مجموع خدمات به‌جز گردشگری بوده، پارسال۳/ ۲میلیارد دلار و در چهار‌ماه اول امسال نسبت به سال‌قبل ۳۱درصد رشد داریم.»
تفاهم‌نامه و تجارت با دوستان
وزیر صمت درباره مقاصد تجارت خارجی ایران آن را گسترده دانست و گفت: «عمدتا کشورهای همسایه یا کشورهای جنوب آسیای‌شرقی هستند. یکی از کشورهایی که بر آن متمرکز هستیم عمان است که در سال۱۴۰۰ نسبت به سال‌قبل ۶۰درصد افزایش صادرات به این کشور داشتیم و در چهار‌ماه اول امسال ۸۳ درصد.» وزیر در مورد حجم مبادلات با روسیه گفت: «پنج‌ماه اول امسال نسبت به سال‌قبل ۳۵درصد افزایش صادرات داشتیم، تجارت با روسیه در تیر‌ماه ۱۲۰درصد و در مرداد‌ماه ۱۸۰درصد نسبت به سال‌قبل رشد داشته، اما در مورد آفریقا؛ سال۱۴۰۰ نسبت به سال‌قبل از آن صد‌درصد رشد صادرات داشتیم و پنج‌ماه اول امسال ۳۳ درصد. اینها همه نشان می‌دهد جهشی در صادرات اتفاق افتاده است.» فاطمیامین در مورد اهمیت تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌ها برای نمونه یکی را برگزید که طی آن «در نمایشگاهی در روسیه که چهار روز طول کشید، ۷۰۰میلیون دلار تفاهم‌نامه امضا شد. او گفت:«کل صادرات ما به روسیه سال‌قبل ۵۸۰میلیون دلار بود. حالا اگر این ۷۰۰میلیون دلار در بدترین شرایط ۱۰ درصدش عملیاتی شود ۱۰ برابر صادرات قطعات خودروی ما نسبت به سال‌قبل است.» او پایداری تجارت را منوط به ورود به بازارهای خردهفروشی دانست و گفت: «مرز اقتصاد، فروش است و زمانی کاملا پایدار می‌شود که به شبکه خردهفروشی آن کشور متصل شوید. این کار در پنج کشور دارد اتفاق می‌افتد.» او از ایجاد زیرساختهایی سخن گفت از جمله اینکه «الان ما یک خط منظم داریم به قطر و عمان که کالاها را منتقل می‌کند. اینکه گفتم صادرات به عمان چهار‌ماه اول امسال نسبت به سال‌قبل ۸۳درصد زیاد شد از کجا می‌آید؟ از زیرساختهایی که در حال ایجاد شدن است، همه اینها گویای این است که اتفاقات بزرگی در تجارت خارجی دارد اتفاق می‌افتد.» وزیر صمت سخنان خود را به این‌صورت تکمیل کرد که «برای ما بیش از اینکه مبلغ صادرات مهم باشد ترکیب صادرات مهم است. ما چه صادر می‌کنیم؟ ما داریم به سمت صادرات کالاهای پیشرفته و دانش‌بنیان می‌رویم. ممکن است خیلی از صادرات، صادرات محسوب شود و ارزآوری داشته باشد اما بیانگر قدرت ایران نیست.»
بی تصمیمی بدتر از تصمیم بد است
او اما درباره تحریم‌ها که بحث داغ این روزها است و اکنون ۱۸سال قدمت پیدا کرده است، گفت که منتظر اتفاقی نیستیم «برای اینکه فکر ما عوض شده، ما منتظر نیستیم آن‌طرف دنیا برای ما چه تصمیمی می‌گیرند. برای اینکه اعتقاد داریم مسائل ما باید توسط خودمان حل شود و قابل‌حل است.» سخنی که شعار هر روزه دولتمردان است.
او در نهایت این را هم اضافه کرد که «دولت مردمی عمیقا باور دارد که مسائل ما داخلی هستند، خودمان باید حلشان کنیم، البته ممکن است در تحولات‌خارجی تاثیراتی بگذارد، اما منتظر ماندن برای آن و بی‌تصمیمی بدتر از تصمیم بد است، اینکه شما حرکت می‌کنی و تصمیم می‌گیری خودش بسیار اهمیت دارد.» اما از طرف دیگر به جنبه مثبت دیپلماسی اشاره کرد و گفت دیپلماسی «قطعا موثر است، بخشی از تعاملات تجاری زیرساخت‌های سیاسی می‌خواهد، ما با خیلی از کشورها روابط سیاسی بسیار مطلوبی داریم، همان مثالی که زدم بلاروس، روسیه، سوریه، پاکستان، عمان، قطر و خیلی از کشورها، اما متاسفانه سطح روابط اقتصادی ما بسیار پایین‌تر از سطح روابط سیاسی است، این یک نقیصه است که ما روی آن
متمرکز شدیم.»
از ذخایر معدنی کشور شناخت نداریم
سخنان وزیر درباره بخش معدن نیز ترکیبی از اشاره به ضعف‌‌‌‌‌های آن و دفاع از عملکرد دولت بود. به گفته این عضو کابینه دولت سیزدهم «در معدن ما عقب‌ماندگی‌هایی داریم، متاسفانه ما شناخت درست و دقیقی از ذخایر معدنی کشور نداریم. جسته و گریخته اکتشافاتی انجام‌شده اما با دقت‌های نه‌چندان قابل استفاده و بنابراین می‌توانم بگویم با اینکه الان ما به لحاظ معدنی با ذخایر شناخته‌شده در رده مناسبی در دنیا قرار داریم اما هنوز خیلی بیش از اینها باید کار اکتشاف صورت بگیرد.» به گفته وزیر صمت «اینکه ما ندانیم چه داریم و کجا داریم نقص بسیار بزرگی است. علاوه‌بر اینکه ما کار اکتشافات را سرعت دادیم و جلو بردیم، یک کار دیگر هم انجام می‌دهیم، تنظیم ترازنامه مواد معدنی است. یعنی اینکه ما چقدر ذخایر داریم، چقدر داریم واردات می‌کنیم، چقدر صادرات می‌کنیم، چقدر بهره‌برداری می‌کنیم، دقیقا چقدر ثروت ته آن مانده. کاری که تاکنون انجام نشده است.»
افزایش حق دولت از معدن
فاطمیامین در ادامه سخنان خود درباره معدن گفت: «یکی از موضوعات دیگری که ما در حوزه معدن‌داریم بحث حقوق دولتی است. ما در سال‌گذشته جهش قابل‌توجهی در اخذ حقوق دولتی داشتیم؛ یعنی این حق نسبت به سال‌قبل از آن دوبرابر و چهار برابر شد و امسال نسبت به سال‌قبل بیش از دوبرابر افزایش پیدا خواهد کرد، این دارایی مردم است که باید به درستی توسط دولت اخذ شود و در خزانه کشور استفاده شود.» او با اشاره به تعداد معادن کشور گفت: «ما کلا ۱۱هزار معدن‌داریم که به لحاظ تعداد، تعدادی از آنها غیرفعال هستند، در سه‌ماه آینده ۱۲۰۰ تا از این معدن‌ها به مزایده گذاشته و فعال می‌شوند.»
بحث انحصار و واردات و تعرفهها
وزیر صمت در توضیح مساله انحصار و ممنوعیت واردات نیز نظر خود را چنین تشریح کرد که «یکی از مباحث بحث ممنوعیت واردات است؛ فهرستی از کالاها، نزدیک به دو‌هزار قلم به لحاظ اینکه در داخل ساخته می‌شود ممنوعیت واردات دارند. علاوه‌بر بحث ممنوعیت، موضوع تعرفهها هم هست. تعرفهها با توجه به اینکه یک کالا چقدر امکان ساخت داخلی آن وجود دارد از چهار‌درصد تا ۹۵درصد تغییر می‌کنند و این به نوعی واردات را تنظیم می‌کند، اما عمده چالش بر سر کالاهایی است که ابهام وجود دارد که ساخت داخل است یا نیست.» او در ادامه گفت: «برخی کالاها مشخص است که در داخل ساخته می‌شوند و می‌توان با وضع تعرفه یا ممنوعیت واردات جلویش را گرفت یا ساخت کالایی که مشخص است که اینها امکان ساخت‌شان در داخل نیست، در این مورد هم واردات انجام می‌شود، اما در مورد طیفی از کالاها ابهام وجود دارد، یعنی یک عده مدعی‌اند که ما این را می‌سازیم، یک عده مدعی‌اند که این کیفیتی که در داخل کشور است یا قیمت و زمان تحویلش، آن حدی که موردانتظار باشد، نیست و باید این قلم را وارد کرد.» او برای حل این مشکل به طرحی اشاره کرد به این مضمون که «سازوکاری طراحی کردیم که مرحله آزمایشی‌اش تمام شده، به‌زودی به‌طور گسترده اجرایی خواهد شد که هر کسی کالایی می‌خواهد وارد کند، می‌آید در این سامانه، واردات آن کالا را مطرح می‌کند. به فاصله دو هفته اگر کسی تولیدکننده باشد می‌آید احراز می‌کند. اگر توافق حاصل شد بر اساس توافق عمل می‌شود اما اگر اختلاف بود یک هیاتی داوری می‌کند و خیلی سریع مساله جمع می‌شود.»
واحدهای صنعتی معطل پرداخت غیرمستقیم تسهیلات
وزیر صمت برای حل مشکل واحدهای صنعتی غیرفعال نیز گفت بسیاری از واحدهای تولیدی شکایت دارند که ما به اندازه کافی سرمایه‌درگردش نداریم و از اجرای طرحی برای حل این مشکل سخن گفت که بر مبنای آن «با همکاری بانک مرکزی و وزارت اقتصاد وقتی یک واحدی می‌آید تسهیلات می‌گیرد این اقساط و مبالغ تسهیلات به حساب فروشنده واریز شود، اگر من یک واحد تولیدی‌ام، می‌آیم می‌گویم؛ ۵۰۰میلیارد‌تومان، ۱۰میلیارد‌تومان سرمایه‌درگردش می‌خواهم با سازوکاری که الان اجرایی می‌شود و از سال‌پیش آغاز شده باید از طریق سامانه جامع تجارت یک صورتحساب الکترونیکی به بانک ارائه دهد. در این‌صورتحساب مشخص می‌شود که فروشنده چه کسی است و بانک پول را مبتنی بر این‌صورتحساب به حساب فروشنده واریز می‌کند، این کار باعث می‌شود که انحراف منابع به‌شدت کاهش پیدا کند، یعنی یک‌سری افراد نیایند به‌عنوان تولید منابع را بگیرند و ببرند در بازار مسکن، سکه طلا، ارز و هم فعالیت غیرمولد انجام دهند و هم منابع را از بخش تولید خارج کنند، این کار خیلی تاثیر می‌گذارد و می‌تواند منابع را در تولید نگه دارد.» به گفته فاطمیامین «این کار در سال‌گذشته مطرح شد، زیرساخت‌هایش آماده شد، مصوبات لازمش داده شد و طبق مصوبه ستاد اقتصادی دولت امسال باید ۷۰درصد تسهیلاتی که به بخش‌های تولیدی داده می‌شود، در قالب همین پرداخت تسهیلات مبتنی بر صورتحساب به حساب فروشنده واریز شود.»
سامانه جامع تجارت؛ فقط با گمرک مشکل داریم
فاطمیامین درباره مساله شناسه کالا و سامانه جامع نیز سخنانی گفت. بنا به سخنان وزیر «شناسه‌کالا یک زیرساخت بسیار مهم است، خوشبختانه ما در اکثر حوزه‌هایی که شروع کردیم کار تا حد بسیار بالایی انجام‌شده.» اما با انتقاد تلویحی از گمرک عنوان کرد: «ما فقط در مورد یک دستگاه این چالش را داریم و آن هم گمرک است که به‌خاطر نوع قراردادی که با پیمانکارشان داشتند هنوز آن اتصال کامل را نداریم. البته اطلاعات اولیه رد و بدل می‌شود و مشکلی نداریم اما انتظار سطح بالاتری از تعاملات را داریم.» او همچنین از اتصال خرده‌‌‌‌‌فروشان به سامانه خبر داد و گفت: «فروشگاه‌ها را به سامانه جامع تجارت متصل کرده‌ایم و اخیرا یک فروشگاه زنجیره‌ای را در سامانه تجارت بارگذاری کرده‌ایم و تا پایان سال‌بخشی از خرده‌فروشی‌ها را متصل خواهیم کرد. با این کار مشخص می‌شود از یک کالا چه میزان فروخته شده است و در این طرح ساختارها اصلاح می‌شود و مسائل به‌صورت ریشه‌ای حل می‌شود.» وی افزود: «با ورود فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها به سامانه جامع تجارت، خروجی فروشگاه‌ها مشخص می‌شود که در هر فروشگاه چه کالایی با چه قیمتی و به چه تعدادی فروخته شده است. مبادلات شفاف می‌شود و در این شرایط گران‌فروشی و احتکار دیگر معنا ندارد.»
