فعالان اقتصادی با ارزیابی بحران اوکراین: دولت به فکر جایگزین برای تامین غلات وارداتی باشد
ناامنی در بازار جهانی غذا
در عین حال، با توجه به تحولات اخیر و محدودیت‌هایی که بر اثر جنگ برای تجارت با این دو کشور به‌وجود میآید، باید به فکر جایگزینی برای واردات و صادرات بود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که روسیه و اوکراین حدود ۲۹درصد از صادرات گندم، ۱۹درصد از صادرات ذرت و ۸۰درصد صادرات روغن آفتابگردان جهان را به خود اختصاص داده‌‌‌‌‌اند. کارشناسان سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل‌متحد (فائو) معتقدند شرایط حاضر باعث ایجاد ناامنی در بازار جهانی غذا به‌خصوص در خاورمیانه خواهد شد؛ زیرا کشورهای خاورمیانه ۷۰درصد نیاز غلات خود را از روسیه و اوکراین تامین می‌کنند و با طولانی‌شدن جنگ این اثرات بسیار بیشتر و جدی‌‌‌‌‌تر خواهد شد.
تحولات اقتصادی ایران و جهان
در این نشست، رئیس اتاق تهران ابتدا به بررسی مباحث اقتصادی کشور پرداخت و گفت: حجم تجارت خارجی کشور در ۱۱ماه گذشته ۹۰میلیارد دلار بوده که نسبت به سال‌گذشته ۳۸درصد رشد داشته است. طبق این آمار هم صادرات و هم واردات در ماه‌های گذشته رشد کرده است. همچنین حجم ترانزیت کالا در مسیر ایران به ۱۲میلیون تن رسیده که نسبت به سال‌قبل ۷۰درصد رشد داشته است. البته اگرچه این رشد قابل‌توجه بوده، اما نسبت به‌جایگاه ایران و موقعیت جغرافیایی کشور ما، رقم بسیار پایینی است. باتوجه به اینکه کشور ما با ۸ کشور محصور در خشکی همسایه است، موقعیت منحصربه‌فردی دارد و می‌تواند هم هاب دریایی و هوایی منطقه باشد و هم به شاهراه شرق به غرب و جنوب به شمال تبدیل شود.
مسعود خوانساری افزود: متاسفانه در دهه‌‌‌‌‌های اخیر از این ظرفیت غافل بوده‌‌‌‌‌ایم و می‌بینیم مسیرهایی که برای تجارت بین‌‌‌‌‌المللی طراحی می‌شود، مانند ابتکار کمربند-جاده، اغلب ایران را دور می‌زنند و در کریدورهای هوایی، زمینی و حتی مسیرهای انتقال نفت و گاز هم کشور ما را نمی‌‌‌‌‌بینند. ایران موقعیت جغرافیایی ویژه‌‌‌‌‌ای دارد و این فرصت، علاوه‌بر موقعیت مهم استراتژیک و سوق‌‌‌‌‌الجیشی، می‌تواند برای کشور درآمدهای ارزی بسیار زیادی داشته باشد.
خوانساری در ادامه به آخرین گزارش تورم در کشور هم اشاره کرد و گفت: تورم منتهی به بهمن ۱۴۰۰ با یک‌درصد کاهش به ۴/ ۴۱درصد رسیده است، اگرچه خوشبختانه نرخ تورم سالانه روند کاهشی خودش را در چند‌ماه گذشته حفظ کرده، اما همچنان بسیار بالا و هنوز بیشتر از ۴۰درصد است. البته به دلیل سیاست‌های انبساط پولی در دیگر کشورها به دلیل کاهش آثار همه‌‌‌‌‌گیری کرونا، تورم در دیگر کشورها هم در ماه‌های گذشته رو به افزایش بوده است، تا جایی‌که برابر گزارش رویترز تورم سالانه منتهی به ژانویه ۲۰۲۲ در آمریکا در مقایسه با دوره مشابه ۵/ ۷درصد رشد داشته است و برای هشتمین‌ماه متوالی تورم آمریکا به ۵درصد رسیده و پیش‌‌‌‌‌بینی می‌شود که با افزایش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو روبه‌‌‌‌‌رو باشیم که اگر این اتفاق بیفتد، روی اقتصاد جهان نیز اثر میگذارد.
وی در ادامه به تورم ترکیه هم اشاره کرد و گفت: تورم ترکیه هم با رسیدن به نرخ ۴/ ۵۴درصد به یک رکورد رسیده و بالاترین نرخ خود در ۲۰ سال‌گذشته را ثبت کرده است. همچنین طبق ارزیابی‌‌‌‌‌های اولیه اداره آمار اروپا قیمت انرژی نسبت به ژانویه سال‌گذشته ۶/ ۲۸درصد افزایش داشته که عددی بی‌‌‌‌‌سابقه است و شاخص تورم در حوزه یورو را به رکورد جدیدی رسانده است. قیمت کالاها و خدمات در این ماه در اتحادیه اروپا افزایش ۱/ ۵درصدی داشته که این بالاترین شاخص تورم از سال۱۳۹۹ یعنی از زمان تغییر سیاست اقتصادی اروپا به یورو بوده است.
تبعات اقتصادی بحران اوکراین
خوانساری در ادامه به اثرات اقتصادی بحران اوکراین پرداخت و گفت: هفته گذشته شاهد بروز درگیری بین روسیه و اوکراین بودیم که اثرات بسیار زیادی در اقتصاد جهان داشته و خواهد داشت. هنوز اثر همه‌‌‌‌‌گیری کرونا بر اقتصاد جهان تمام نشده، جنگ روسیه و اوکراین شرایط اقتصادی دنیا را با بحرانی تازه مواجه کرده است. تاکنون قیمت نفت، گاز، انرژی، فلزات، گندم، ذرت، روغن آفتابگردان و هزینه‌‌‌‌‌های حمل‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌نقل و بیمه نوسان کرده و افزایش یافته است. وی گفت: صادرات کالایی (بدون نفت‌خام) ایران به کشور روسیه در ۱۱ماه گذشته ۵۳۹میلیون دلار و صادرات به اوکراین ۶۷میلیون دلار بوده است، در مقابل واردات ما از روسیه یک‌میلیارد و ۴۵میلیون دلار و از اوکراین حدود ۱۱۲میلیون دلار طی همین بازه زمانی بوده است. به‌طور طبیعی، باتوجه به تحولات اخیر و محدودیت‌هایی که بر اثر جنگ برای تجارت با این دو کشور به‌وجود میآید، باید به فکر جایگزینی برای واردات و صادرات از این دو کشور باشیم. خوانساری ادامه داد: این دو کشور حدود ۲۹درصد از صادرات گندم، ۱۹درصد از صادرات ذرت و ۸۰درصد صادرات روغن آفتابگردان جهان را به خود اختصاص داده‌‌‌‌‌اند. کارشناسان فائو معتقدند شرایط حاضر باعث ایجاد ناامنی در بازار جهانی غذا به‌خصوص در خاورمیانه خواهد شد، زیرا کشورهای خاورمیانه ۷۰درصد نیاز غلات خود را از روسیه و اوکراین تامین می‌کنند و با طولانی‌شدن جنگ این اثرات بسیار بیشتر و جدی‌‌‌‌‌تر خواهد شد.
رئیس اتاق تهران با اشاره به اینکه میزان صادرات کل روسیه ۴۲۵میلیارد دلار است که حدود ۲۷۵میلیارد دلار آن به صادرات نفت و گاز اختصاص دارد، گفت: به‌طور طبیعی جنگ کنونی هم روی اقتصاد روسیه اثر میگذارد و هم اقتصاد جهانی را متاثر خواهد کرد؛ تا جایی‌که اثرات شدید آن را روی قیمت جهانی نفت، بنزین و گاز می‌بینیم و قیمت نفت تا این لحظه به بیش از ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسیده است.
خوانساری افزود: ادامه جنگ روسیه و اوکراین برای اقتصاد جهانی بسیار خطرناک است و امیدواریم هرچه سریع‌تر این بحران حل شود، البته در این بین ما با خبرهای خوبی که از وین می‌رسد روبه‌‌‌‌‌رو هستیم؛ اگر توافق بین‌‌‌‌‌المللی درخصوص برجام نهایی شود و به سرانجام برسد، با توجه به تور‌‌‌‌‌می که در ترکیه به‌وجود آمده و بالا رفتن قیمت نفت می‌‌‌‌‌توانیم از این موقعیت به‌خوبی بهره برده و تنگناهایی که در سال‌های گذشته وجود داشته را کاهش دهیم.
رئیس اتاق تهران گفت: امیدوارم سال‌آینده، سال‌بهتری از امسال باشد و شرایط اقتصادی کشور و رفاه مردم بهبود پیدا کند. خوانساری در پایان از معرفی‌نشدن نمایندگان دولت برای حضور در ترکیب هیات نمایندگان اتاق تهران انتقاد کرد و گفت: باعث تاسف است که بعد از گذشت ۸ماه از شروع به‌کار دولت هنوز نمایندگان دولت به‌طور کامل به اتاق تهران معرفی نشده‌‌‌‌‌اند. طبق قانون ۲۰ نفر از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران را نمایندگان دولت تشکیل می‌دهند اما هنوز این نمایندگان از سوی دولت معرفی نشده‌‌‌‌‌اند. نمایندگان پیشین هم که از سوی وزرای دولت قبل معرفی شده بودند، از طرف دولت جدید نه تایید شده و نه رد شدهاند، با این‌حال همچنان برخی از آنان به خاطر وظیفه‌‌‌‌‌ای که بر دوششان گذاشته شده در نشست‌‌‌‌‌ها شرکت می‌کنند. تاکنون تنها چهار نماینده از سوی وزارت جهادکشاورزی به اتاق معرفی شدهاند و امیدواریم وزارت صنعت، معدن و تجارت هم هرچه زودتر نمایندگان خود را به اتاق معرفی کند تا از سال‌جدید جلسات با حضور همه نمایندگان بخش‌خصوصی و دولتی تشکیل شود.
تهدید امنیت غذایی
در این نشست، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران به موضوع امنیت غذایی کشور پس از بروز بحران و کشمکش اخیر میان روسیه و اوکراین بهویژه در زمینه تامین غلات از این دو کشور اشاره کرد و گفت: طی یک سال‌اخیر، روسیه بر صادرات غلات خود به دیگر کشورها محدودیت و عوارض‌‌‌‌‌هایی که پیش از این سابقه نداشت، اعمال کرد و تصورها بر این بود که این محدودیت‌‌‌‌‌ها ناشی از شیوع ویروس‌کرونا و افزایش ذخایر داخلی این کشور است، اما خریداران غلات از روسیه امروز متوجه شدند که محدودیت‌های اعمال‌شده، به دلیل پیش‌‌‌‌‌بینی این کشور از بروز جنگ با اوکراین و پیامدهای پس از آن بوده است. کاوه زرگران با اشاره به افزایش قیمت غلات در بازارهای جهانی و یادآوری اینکه طی یک سال‌گذشته، قیمت گندم تا ۷۰درصد افزایش پیدا کرده بود و به‌دنبال تنش‌های اخیر میان روسیه و اوکراین، طی هفته‌‌‌‌‌های گذشته نیز این محصول با افزایش ۳۰درصدی در قیمت‌ها مواجه شده، افزود: محصول ذرت از جمله فرآورده‌های عمده تولیدی و صادراتی کشور اوکراین است و این کشور یکی از بزرگ‌ترین تامین‌‌‌‌‌کنندگان ذرت برای دیگر کشورها محسوب می‌شود. این در حالی است که طی یک هفته اخیر قیمت ذرت در بازارهای جهانی بیش از ۱۰۰ دلار در هر تن افزایش یافته است.
وی با این توضیح که ایران سالانه ۱۰میلیون تن ذرت وارد میکند، نگرانی برای تامین این محصول در داخل را جدی دانست و گفت: با توجه به اتفاقات رخ داده در اوکراین، ما باید تا اوایل‌ماه جولای بتوانیم از کشورهای دیگر تا ۵/ ۳میلیون تن ذرت که موردنیاز کشور است را تامین کنیم، بنابراین ضروری است که دولت در این زمینه تدابیر و پیش‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌های لازم را هرچه سریع‌تر انجام دهد. زرگران درخصوص خرید و تامین گندم موردنیاز داخل نیز یادآوری کرد که این محصول را می‌توان از دیگر کشورها به غیر از روسیه و اوکراین نیز تامین کرد و منابع دیگری نیز وجود دارد. وی افزود: با این حال، اتفاقات رخ داده اخیر در منطقه و تقابل نظا‌‌‌‌‌می میان روسیه و اوکراین، باعث شده که گندم با قیمت بالاتر از گذشته برای خریداران از کشورهای مختلف، تامین شود و این در حالی است که تامین ذرت به مراتب برای کشور سخت‌‌‌‌‌تر از قبل شده است.
وی همچنین در رابطه با تامین روغن آفتابگردان خوراکی نیز گفت: اتفاقات اخیر مشکلاتی را برای تامین به‌موقع و موردنیاز روغن خوراکی کشور ایجاد کرده و این در حالی است که پیش‌‌‌‌‌بینی می‌شود تامین این محصول در اروپا طی ماه‌های آتی به مراتب سخت و دشوار شود و افزایش قیمت برای آن قابل‌تصور است، بنابراین بسیاری از کشورها در حال برنامه‌‌‌‌‌ریزی برای تامین روغن پالم هستند تا در این مقطع، نیاز خود را به این‌صورت برطرف کنند.
به گفته زرگران، قیمت روغن پالم در بازارهای جهانی از هزار و ۴۰۰دلار به بیش از ۲هزار دلار در هر تن افزایش یافته است. وی افزود: دولتمردان کشور باید به‌طور جدی بازار غلات و روغن خوراکی را رصد کرده و تدابیری بیندیشند که طی بهار سال‌آینده علاوه‌بر تامین مایحتاج سفره مردم، نیاز کشاورزان و مرغداران و دیگر تولیدکنندگان نیز دچار اخلال نشود.
طرحهای بر زمین مانده
در این نشست محمدرضا بهزادیان به‌عنوان سخنران پیش از دستور این جلسه، یکی از معضلات دخیل در بروز وضعیت اقتصادی کشور را، توقف یا اجرای بد طرحهای مصوب طی سال‌های اخیر عنوان کرد. به گفته وی، نتیجه این معضل، تقویت اقتصاد دولت‌‌‌‌‌گرا در کشور و رشد تورم و اتخاذ تصمیمات نادرست در اقتصاد بوده است.
وی به مصوبه اخیر مجلس در رابطه با تعیین‌تکلیف ارز ترجیحی برای سال‌آینده و تفویض آن به دولت اشاره و بر لزوم حذف این نرخ ارز از اقتصاد کشور، تاکید کرد. بهزادیان با یادآوری اینکه طی سال‌های اخیر برخی مصوبات و طرح‌ها از سوی دولت و مجلس بهرغم ویژگی و نقش موثر آن در حل گوشه‌‌‌‌‌ای از مشکلات اقتصادی کشور، هرگز به اجرا درنیامده است، افزود: طرح پلکانی افزایش قیمت‌ها از جمله نرخ حامل‌‌‌‌‌های انرژی در مجلس هفتم به تصویب رسید، اما به مرحله اجرا درنیامد. این در حالی است که طرح سهمیه‌‌‌‌‌بندی بنزین نیز نیمه‌‌‌‌‌تمام رها شد و با توقف اجرای طرح تحول اقتصادی که در سال۱۳۸۹ به تصویب رسید، انتظارات برای ورود ایران به دایره کشورهای دارای اقتصاد آزاد و پیوند با جامعه بینالملل به سرانجام نرسید. بهزادیان همچنین با انتقاد از عدم‌تعیین‌تکلیف ادامه حضور نمایندگان دولت در هیات نمایندگان اتاق تهران بهرغم گذشت چندین‌ماه از شروع به‌کار دولت سیزدهم، گفت: حضور نمایندگان دولت در ترکیب هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، وزن نظارتی بر این نهاد بخش‌خصوصی را تقویت میکند.
تصویب بودجه ۱۴۰۱
در ادامه این نشست، دبیرکل اتاق تهران در توضیحاتی، گزارش عملکرد بودجه سال۱۴۰۰ و پیش‌‌‌‌‌بینی و پیشنهاد بودجه ۱۴۰۱ اتاق تهران را ارائه کرد. بهمن عشقی با این توضیح که در واپسین سال قرن ۱۴ خورشیدی، اتاق تهران آماده تبدیل شدن به اتاقی مدرن در قرن ۱۵ است، افزود: هیات نمایندگان و هیات‌رئیسه دوره هشتم و نهم اتاق تهران در حالی مسوولیت نهاد نمایندگی بخش‌خصوصی در پایتخت را برعهده گرفتند که طی سال۱۳۹۳، تعداد اعضا اتاق تهران ۱۴هزار و ۶۵ عضو حقیقی و حقوقی بود و امروز و در پایان سال۱۴۰۰ این تعداد به بیش از ۲۷هزار عضو رسیده است. در این نشست، همچنین اعضای هیات نمایندگان با ارزیابی و بررسی بودجه پیش‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌شده ۱۴۰۱، آن را با اکثریت آرا تصویب کردند.
امنیت غذایی در نشست گروه 7 بررسی می‌شود
دنیای‌اقتصاد - گروه اقتصاد بینالملل: روز جمعه وزرای کشاورزی کشورهای عضو گروه هفت اجلاسی‌مجازی برگزار می‌کنند تا درباره تاثیر بحران اوکراین بر امنیت غذایی جهان به بحث بنشینند. دولت آلمان که میزبانی این نشست را بر عهده دارد، اعلام کرده است یافتن بهترین راه برای ایجاد ثبات در بازارهای غذا موضوع این گردهمایی خواهد بود. به گزارش رویترز، جم اوزدمیر، وزیر کشاورزی آلمان در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در این رابطه اعلام کرد: «امنیت مواد غذایی در آلمان و اتحادیه اروپا برقرار است اما در برخی کشورهای خارج از این اتحادیه کمبودهای بیشتری انتظار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود، بهویژه آن دسته از کشورهایی که همین امروز هم به‌خاطر مسایلی همچون خشکسالی با کمبودهایی مواجهند.» وی افزود: «البته کشورهای صنعتی هم از افزایش قیمت محصولات کشاورزی مستثنی نیستند.» بحران اوکراین بر اهمیت دسترسی به کالایی همچون گندم افزوده است، چون روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گندم جهان است و پس از چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکننده این کالای استراتژیک محسوب می‌شود و اوکراین نیز در میان پنج صادرکننده برتر گندم جهان قرار دارد. امسال آلمان ریاست دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای هفت کشور دارای پیشرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین اقتصادها را بر عهده دارد.
این اجلاس در شرایطی برگزار می‌شود که به گزارش بلومبرگ، افزایش قیمت مواد غذایی ارزش پول ملی بازارهای نوظهور را مورد تهدید قرار داده است. در این گزارش با اشاره به اینکه معمولا قیمت انرژی یک ریسک برای نرخ تورم کشورهای سرتاسر جهان به حساب میآید، تصریح می‌شود که حالا اما بسیاری از کشورهای دارای بازارهای نوظهور با مشکلی جدید مواجه شدهاند: سرعت افزایش نرخ تورم مواد غذایی موجب شده است ارزش پول آنها آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر شود.
همان‌طور که در رویدادهای بهار عربی طی اوایل دهه 2010 میلادی شاهد بودیم، افزایش قیمت مواد غذایی می‌تواند به‌شدت موجب بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ثباتی شود. هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون تاثیری که این افزایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر تورم کلی برجای میگذارد، رو به رشد است و به همین دلیل خطری که دولت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای نوظهور را تهدید میکند روزافزون شده است. به‌طور متوسط در یک بازار نوظهور غذا حدود یک‌سوم افزایش سالانه شاخص قیمت مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده را به خود اختصاص می‌دهد. در روسیه حدود نیمی از سطح فعلی 7/ 8 مربوط به شاخص قیمت مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده به غذا اختصاص دارد، در حالی‌که این سهم در آمریکا، انگلستان و بخش اعظم اروپا تنها 10درصد یا کمتر است.
بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد که تورم مواد غذایی ریسکی جدی برای ارزش پول‌های ملی است. تغییرات 6ماهه سهم غذا در شاخص قیمت مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده و تغییرات 6ماهه ارزش پول کشورها نشان می‌دهد که دلار تایوان، پزوی مکزیک، پزوی کلمبیا، رینگیت مالزی، روپیه هند و یوآن چین همه در برابر افزایش قیمت مواد غذایی آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر هستند. ترکیه اصولا جدای از همه این کشورهاست به این دلیل که طی 6ماه گذشته در این کشورغذا 5/ 8درصد به شاخص قیمت مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده افزوده است و البته ارزش پول روسیه هم از پیش به‌خاطر تحریم‌ها سقوط کرده بود. وقتی ارزش پول ملی تضعیف می‌شود، خطر اوج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تورم در کشورهای نوظهور بیشتر می‌شود چون هزینه کالاهای وارداتی بیش از پیش افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. چنین وضعیتی می‌تواند ثبات کشورها را به‌شدت مورد تهدید قرار دهد.
