اقتصاددان نیجریه‌ای رئیس WTO می‌شود
ماموریت غیرممکن برای تجارت آزاد؟
عکس: AFP
زمانی که وی به عنوان وزیر دارایی نیجریه مشغول به کار بود، طرح‌های بلندپروازانه‌ای برای ریشه‌کن کردن فساد ارائه کرد و مخالف سر سخت برنامه‌هایی بود که آنها را «استعماری» می‌خواند. او همچنین مخالف طرح‌هایی در سازمان تجارت جهانی بود، همان دلیلی که وی را در جبهه مخالف دولت ترامپ قرار داد و سبب‌ساز وتوی ایالات‌متحده برای تصدی‌گری ایوالا برای این سازمان شد. او که از سوی کمیته انتخاب سازمان تجارت جهانی و غالب کشورهای این سازمان برای تبدیل شدن به نخستین رهبر زن و اولین رئیس آفریقایی این سازمان تایید شده بود، تنها نیاز به تایید رئیس‌جمهور ایالات‌متحده داشت تا بر این صندلی تکیه زند. صندلی‌ای که اکنون به برکت چراغ سبز جو بایدن و انصراف دیگر کاندیدای این سمت، متعلق به او شد و وی احتمالا نخستین آفریقایی‌تباری است که در تاریخ ۲۵ ساله این سازمان در عالی‌ترین سطح، رهبری خواهد کرد. کریستین لاگارد، رئیس پیشین صندوق بین‌المللی پول و رئیس کنونی بانک مرکزی اروپا در وصف نجوزی اوکونجو ایوالا گفت: «او زنی شگفت‌انگیز و آرام با رویکردی واقعی به مشکلات است اما زیر این دستکش آرام، دستانی محکم و قوی پنهان شده است.» برای این سازمان که در این ایام از بحران‌های بسیاری رنج می‌برد، اراده‌ای فولادین لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
بحران اعتبار در WTO
سازمان تجارت جهانی این روزها نیاز به یک خانه‌تکانی اساسی دارد. این نهاد تجاری مستقر در ژنو، تا حد زیادی ناکارآمد شده و ستون‌های آن در معرض خطراتی جدی است. بسیاری از کشورها اکنون در باب سودمندی و کارآیی این سازمان شبهه‌های فراوانی دارند و به آن تنها به چشم یک ساز و کار بوروکراتیک نگاه می‌کنند. گرچه این سازمان در طول تاریخ خود همواره در تلاش بوده تا توافق‌های چندجانبه معناداری را در جهان ایجاد و هدایت کند اما عملکرد نظارتی آن دچار زوال شده است. درحالی‌که چرخ‌دنده‌های سازمان تجارت جهانی دچار مشکل شده بود، در اواخر سال ۲۰۱۹، دونالد ترامپ این سازمان را با بودجه‌ای بالغ بر ۲۲۰ میلیون دلار و ۶۰۰کارمند در میانه یکی از شدیدترین بحران‌های تجارت جهانی عقیم کرد. از سال ۲۰۱۹ تاکنون، پس از گذشت کش و قوس‌های فراوان برای انتخاب رئیس، سازمان تجارت جهانی تنها نمایشی از یک بوروکراسی بود. شیوع کووید-۱۹ سرعت اقتصاد را کند و حتی متوقف کرده بود که رئیس پیشین این سازمان، روبرتو آزودو به یکباره از سمت خود کناره گرفت. دونالد ترامپ در دوره تصدی‌گری آزودو بر این سازمان، از تایید نامزدهای پیشنهادی برای پرکردن جای خالی اعضای هیات‌مدیره خودداری می‌کرد، اقدامی که عملا این سازمان را فلج کرده بود. از سوی دیگر عدم همکاری‌های بین‌المللی در مواجهه با کووید-۱۹ فریاد اعتراض رئیس سازمان تجارت جهانی را در آورده و در نهایت سبب کناره‌گیری غافلگیرانه وی شد. رئیس مستعفی سازمان تجارت جهانی پیش‌تر گفته بود یا کشورهای جهان شروع به گفت‌وگو برای یافتن راه‌حل‌های مشترک می‌کنند یا همگی باید هزینه سنگینی بپردازیم. او در نهایت با استعفای خود در تابستان، آخرین رمق‌های این سازمان تجاری را کشید. حالا اقتصاددان و سیاستمدار نیجریه‌ای آماده است که در صورت موافق ۱۶۴عضو سازمان تجارت جهانی در روزهای آینده برای یک دوره چهار ساله، ریاست این سازمان فلج‌شده را در دست گیرد، شاید با تدبیر وی تجارت جهانی مسیر خود را روشن‌تر ببیند. نجوزی اوکونجو ایوالا متعهد شده در میان اعضای سازمان تجارت جهانی، نقاط مشترکی بیابد و امیدوار است راه‌هایی برای بازگرداندن اعتماد و ایجاد تحرک برای توافقات بزرگ، همچون محدود کردن یارانه‌های ماهیگیری، تبیین کند. او همچنین در باب توافق برای اداره بازار تجارت الکترونیکی جهان به ارزش ۲۶تریلیون دلار خوش‌بین است، به آن امید که محدودیت‌های مرزی برای شرکت‌های فناوری برداشته شود. ایوالا در خلال کمپین تبلیغاتی خود برای کسب این کرسی، خود را فردی مسلط به امور تجاری و مالی معرفی کرده و به توانایی‌اش در تامین بدهی ۱۸ میلیارد دلاری نیجریه در سال ۲۰۰۵ اشاره کرد. وی درآن زمان توانسته بود افرادی چون جورج دبلیو بوش را درخصوص قیمت نفت متقاعد کند تا در پی آن نیجریه بتواند درآمدی ۲۵میلیارد دلاری برای تامین بدهی خود فراهم کند. بنا به گزارش بلومبرگ، دیوید دوفرانتی، همکار ایوالا در بانک جهانی تاکید کرده بود که روش ایوالا برای معامله بدهی باورنکردنی است و تعداد کمی مهارت‌های او را در چنین اموری، دارند.
نجوزی اوکونجو ایوالا در سال ۱۹۷۶ از هاروارد فارغ التحصیل و مدرک دکترای خود را سال ۱۹۸۱ از دانشگاه ام‌آی‌تی در رشته اقتصاد دریافت کرد. او به سرعت نردبان ترقی را پیمود و در سال ۲۰۱۳ توانست به مدیرعاملی بانک جهانی منصوب شود که بالاترین سمت غیرانتخابی این سازمان است. او اخیرا به‌عنوان رئیس هیات مدیره در توسعه جهانی برای واکسن و ایمن‌سازی مشغول به کار بود. تلاش‌های او برای اصلاح در نیجریه منجر به تهدید به قتل او از طرف مدافعان وضع موجود شد و در سال ۲۰۱۲ گروهی برای اخلال در مبارزه وی با فساد، مادر ۸۳ ساله او را ربودند و خواستار استعفای فوری او شدند.گرچه مادر او از این حادثه جان سالم به در برد اما در اراده ایوالا در اصلاح اقتصادی، خللی وارد نشد. علاوه بر سمت‌های بین‌المللی، وی در نیجریه و آفریقا نیز چهره‌ای شناخته‌شده است. در دوره ریاست وی به عنوان عالی‌ترین مقام مالی نیجریه، با اعمال اصلاحات قابل توجه در اقتصاد مبتنی بر انرژی این کشور، به ثبات در یکی از ناپایدارترین اقتصادهای جهان کمک شایانی کرد. مسائلی که او در دوران رهبری اقتصاد کشور نیجریه با آنان روبه‌رو بود از نظر سیاسی بغرنج، از نظر اقتصادی دشوار و از نظر شخصیتی، خطرناک بود. بنا به گزارش مجله فوربس آمریکا در سال ۲۰۱۵ که ایوالا در دوره دوم ریاست خود بر وزارت دارایی نیجریه بود، به دلیل توسعه برنامه‌های اصلاحی که به شفافیت دولت و تثبیت اقتصاد کمک کرد، در جایگاه ۴۸ از ۵۰ قدرت برتر جهان قرار گرفت. او همچنین نخستین زن نیجریه‌ای بود که سکان وزارت امور خارجه این کشور را نیز در دست گرفت. بنا به گزارش بلومبرگ، نخست‌وزیر سابق استرالیا، جولیا گیلارد در باب وی گفته: «او نوع دیگری از دیدگاه جهانی را بیش از هر کس دیگری در سازمان تجارت جهانی به ارمغان خواهد آورد. او نگاهی جهانی نسبت به چالش‌ها و مشکلات دارد و در مورد راه حل‌ها با تدبیر می‌اندیشد.» روز جمعه گذشته، نماینده بازرگانی ایالات‌متحده در بیانیه‌ای به حمایت قاطع از ایوالا پرداخت. در این بیانیه تاکید شده بود که او به دلیل رهبری موثر خود بسیار مورد احترام است و قابلیت آن را دارد که مدیریت یک سازمان بین‌المللی بزرگ و با اعضای فراوان را به دست گیرد. این بیانیه سبب کناره‌گیری نامزد دیگر این سمت، یو میونگ هی، وزیر تجارت کره جنوبی شد و در نهایت راه برای ایوالا بسیار هموار شد. بنا به گزارش نیویورک تایمز، ایوالا در واکنش به کناره‌گیری رقیب خود گفت « به یو میونگ هی به خاطر مبارزات طولانی خود تبریک می‌گویم و از تعهد کره جنوبی برای بازسازی و تقویت چندجانبه‌گرایی استقبال می‌کنم.»
آینده پیش روی تجارت جهانی
گرچه احتمالا بنا نیست مادر ایوالا در پی ریاست او بر سازمان تجارت جهانی، گروگان گرفته شود اما مصائب و مشکلات پیش روی این زن آفریقایی‌تبار در جایگاه بالاترین مقام این سازمان، بسیار فراتر از آن چیزی است که او در نیجریه تجربه کرده است. از مهم‌ترین چالش‌هایی که رئیس سازمان تجارت جهانی با آن روبه‌روست می‌توان به پایین بودن سطح اعتماد به کارآیی این سازمان و شکاف عمیق میان کشورهای ثروتمند و فقیر اشاره کرد. اکنون زمان آن فرا رسیده که سازمان تجارت جهانی برای هدف خود که «تجارت آزاد برای همه» است، بار دیگر به پا خیزد و در پی کاهش این شکاف در جهان گام بردارد. بی‌شک نجوزی ایوالا آگاه است که جنگ تجاری میان چین و ایالات‌متحده، سخت‌ترین کار پیش روی او در این چهار سال است. او اولویت کاری خود را مهار کووید-۱۹ و تلاش برای بهبود اقتصاد جهانی خواند. از سوی دیگر ایالات‌متحده آمریکا تاکید کرده است که به شدت مشتاق است با رئیس سازمان تجارت جهانی همکاری کند. بنا به گزارش نیویورک تایمز تاکنون چین، اتحادیه آفریقا، اتحادیه اروپا، ژاپن و استرالیا از انتخاب نجوزی اوکونجو ایوالا حمایت کرده‌اند.
